არსენ იყალთოელი: განსხვავება გადახედვებს შორის

| ხსენების_დღე = ''ახ. სტილით'' -— [[19 თებერვალი]] ''([[6 თებერვალი]])''

'''არსენ იყალთოელი''', — [[XI საუკუნე|XI]]-[[XII საუკუნეებისსაუკუნე]]ების [[ქართველები|ქართველი]] სასულიერო მოღვაწე, ფილოსოფოსი, მწერალი, ჰიმნოგრაფი.

წყაროებში იხსენიება ვაჩესძედ. წარმოშობით [[იყალთო|იყალთოდან]]დან ყოფილა. განათლება მიიღო [[ბიზანტია|ბიზანტიაში]]ში, ე.წ. მანგანის აკადემიაში. მისი მასწავლებლები იყვნენ [[მიქაელ ფსელოსი]] და [[იოანე ნომოფილაქსი]]. აქვე დაუწყია მთარგმნელობითი მოღვაწეობა. 80-იან წლებში წავიდა [[შავი მთა|შავ მთაზე]] ([[სირია]]), სადაც მოღვაწეობდა [[ეფრემ მცირე|ეფრემ მცირის]] ხელმძღვანელობით. მისი გარდაცვალების შემდეგ დაბრუნებულა მანგანის მონასტერში, შემდეგ [[თეოფილე ხუცესმონაზონი|თეოფილე ხუცესმონაზონთან]] და [[იოანე ტარიჭისძე|იოანე ტარიჭისძესთან]]სთან ერთად ჩამოსულა [[საქართველო|საქართველოში]]ში. მოღვაწეობდა [[გელათის აკადემია|გელათის აკადემიაში]]ში. ტრადიციული ცნობის თანახმად, [[დავით აღმაშენებელი|დავით აღმაშენებლის]] დახმარებით არსენ იყალთოელის იყალთოს მონასტერთან დაუარსებია აკადემია და მისი პირველი რექტორიც ყოფილა. საბოლოოდ [[შიომღვიმე|შიომღვიმის მონასტერში]] დამკვიდრებულა.

არსენ იყალთოელმა თარგმა და ერთ კრებულში "დოგმატიკონში"„დოგმატიკონში“ (ყველაზე სრული ნუსხაა S - [[1463]], [[XII საუკუნე|XII]]-[[XIII საუკუნე|XIII]] სს.) გააერთიანა ბიზანტიის მწერალთა ფილოსოფიური-თეოლოგიური თხზულებები: [[ანასტასი სინელი|ანასტასი სინელის]]ს "წინამძღვარი"„წინამძღვარი“, [[იოანე დამასკელი|იოანე დამასკელის]]ს "წყარო„წყარო ცოდნისა"ცოდნისა“, მისივე რამდენიმე პოლემიკური ნაშრომი, [[თეოდორე აბუკარა|თეოდორე აბუკარას]]ს პოლემიკური ეპისტოლენი, [[მიქაელ ფსელოსი|მიქაელ ფსელოსის]]ს "პირმშოსათვის"„პირმშოსათვის“, კირილე ალექსანდრიელის, ნიკიტა სტითატის, ლეონ პაპის დოგმატურ-პოლემიკური ეპისტოლენი, სტატიები და ტრაქტატები, მრავალი უავტორო პოლემიკური თხზულება და სხვა. არსენ იყალთოელმა თარგმნა აგრეთვე "დიდი„დიდი სჯულისკანონი"სჯულისკანონი“, [[გიორგი ამარტოლი|გიორგი ამარტოლის]]ს "ხრონოღრაფი"„ხრონოღრაფი“ და სხვა.

არსენ იყალთოელი თარგმანებს ურთავდა ფილოლოგიურ და ფილოსოფიურფილოსოფიური თვალსაზრისით საინტერესო [[სქოლიო|სქოლიოებს]]ებს. აღსანიშნავია, რომ არსენ იყალთოელს მოიხსენიებენ [[ანატომია|ანატომიის]] მცოდნედ. "ანატომიკოსად"— „ანატომიკოსად“ ([[ანტონ I]], [[იოანე ბაგრატიონი]]). მასვე ეკუთვნის სასულიერო შინაარსის [[იამბიკო|იამბიკოები]]ები, [[დავით IV|დავით აღმაშენებლის]] [[ეპიტაფია]] "ვინ„ვინ ნაჭარმაგევს მეფენი"მეფენი“. არსენ იყალთოელს შეუდგენია [[ფიზიკა|ფიზიკის]] სახელმძღვანელო, რომლითაც ასწავლიდა [[გელათის აკადემია|გელათისა]] და [[იყალთოს აკადემია|იყალთოს აკადემიებში]]. ამ სახელმძღვანელოს იხსენიებს ანტონ I. არსენ იყალთოელი შუა საუკუნეების ქართული ფილოსოფიურ-თეოლოგიური აზრის მნიშვნელოვანი წარმომადგენელია. მონაწილეობდა დავით აღმაშენებლის მიერ მოწვეულ კრებაში, რომელიც მიზნად ისახავდა რელიგიურ-დოგმატიკურდოგმატიკური საკითხების გადაწყვეტას. არსენ იყალთოელის პოზიცია [[ერეტიკოსი|ერეტიკოსების]] მიმართ შეურიგებელი და მკაცრი იყო. მისი თეორიული მეთოდი დოგმატიკურია. ფილოსოფიაში სქოლასტიკის [[არისტოტელიზმი|არისტოტელიზმის]]ს მიმდევარია.