ზეახალი ვარსკვლავი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
r2.7.1) (ბოტის დამატება: te:సూపర్ నోవా
No edit summary
ხაზი 5:
== აღწერა ==
 
როგორც ცნობილია, ვარსკვლავში თერმო ბირთვული რეაქცია მიმდინარეობს. რეაქციის მიმდინარეობასთან ერთად, მასში მონაწილე ნივთიერების რაოდენობა იკლებს და წამოიქმნება [[წითელი გიგანტი]]. ამ დროს, რეაქციის შედეგად წარმოქმნილი [[წნევა]] მცირდება და დგება მომენტი, როცა წითელი გიგანტის შიგნით არსებულ წნევას მისივე მიზიდულობის ძალა გადააჭარბებს ანუ არსებული წონასწორონა ირღვევა. ამ დროს ზედა ფენებში არსებული მატერია „ჩაიქცევა“ და დიდი აჩქარებით დაეცემა ცენტრში არსებულ მატერიას. ხდება [[აფეთქება]], რის შედეგადაც ვარსკვლავის [[მატერია]] დიდი სიჩქარით გაიტყორცნება სივრცეში[[სივრცე]]ში. ახალამ პროცესებსამომენტს [[ზეახალი ვარსკვლავი]]ს ანთება(აფეთქება) ქვია. ეს დაკვირვებად [[სამყარო]]ში ერთ-ერთი ყველაზე გრანდიოზული მოვლენაა. აფეთქების [[ნერგია]] გამოსხივდება ყველა დიაპაზონში და მოვლენებშიეს პროცესი უაღესად მასშტაბურია. ამ დროს გამოსხივების სიმძალვრე ზოგჯერ მთელი [[გალაქტიკა|გალაქტიკის]] გამოსხივებასაც კი აღემატება. აფეთქების შედეგად ვარსკვლავს ჩამოსცილდება ზედა ფენები, რჩება მხოლოდ [[ბირთვი]], კომპაქტური ობიექტი, რომლის თვისებებს მხოლოდ მისი მასა და შესაბამისად [[გრავიტაცა|გრავიტაციული]] ველის ძალა განსაზღვრავს. მასში არსებული მატერია თავისივე გრავიტაციის გამო იკუმშება და მისი სიმკვრივე წარმოუდგენელ მონაწილეობისსიდიდეს მისაღებადაღწევს.
 
ამ მომენტს ზეახალი ვარსკვლავის ანთება(აფეთქება) ქვია. ეს დაკვირვებად სამყაროში ერთერთი ყველაზე გრანდიოზული მოვლენაა. აფეთქების ენერგია გამოსხივდება ყველა დიაპაზონში და ეს პროცესი უაღესად მასშტაბურია. ამ დროს გამოსხივების სიმძალვრე ზოგჯერ მთელი გალაქტიკის გამოსხივებასაც კი აღემატება.
==იხილეთ აგრეთვე==
აფეთქების შედეგად ვარსკვლავს ჩამოსცილდება ზედა ფენები, რჩება მხოლოდ ბირთვი, კომპაქტური ობიექტი, რომლის თვისებებს მხოლოდ მისი მასა და შესაბამისად გრავიტაციული ველის ძალა განსაზღვრავს. მასში არსებული მატერია თავისივე გრავიტაციის გამო იკუმშება და მისი სიმკვრივე წარმოუდგენელ სიდიდეს აღწევს{{მეცნიერება}}
*[[ახლისმსგავსი ვარსკვლავი]]
 
==ლიტერატურა==
*{{Cite journal
| last=ბეტე| first=ჰანს
| authorlink=ჰანს ბეტე
| month=September | year=1990
| title=SUPERNOVAE. By what mechanism do massive stars explode?
| url=http://web.archive.org/web/20110611231333/http://www.physicstoday.org/vol-43/iss-9/vol43no9p24_27.pdf
| journal=Physics Today
| volume=43 | issue=9 | pages=24–27
| doi=10.1063/1.881256
|bibcode = 1990PhT....43i..24B }}
*{{Cite book
| last=კროსველი| first=კენ
| authorlink=კენ კროსველი
| year=1996
| title=The Alchemy of the Heavens: Searching for Meaning in the Milky Way
| publisher=Anchor Books
| isbn=0385472145
}} A popular-science account.
*{{Cite journal
| last=Filippenko | first=A. V.
| year=1997
| title=Optical Spectra of Supernovae
| journal=Annual Review of Astronomy and Astrophysics
| volume=35 | issue=1 | pages=309–355
| doi=10.1146/annurev.astro.35.1.309
| bibcode=1997ARA&A..35..309F
}} An article describing spectral classes of supernovae.
*{{Cite journal
| last=Takahashi |first=K.
| last2=Sato |first2=K.
| last3=Burrows |first3=A.
| last4=Thompson |first4=T. A.
| year=2003
| title=Supernova Neutrinos, Neutrino Oscillations, and the Mass of the Progenitor Star
| journal=Physical Review D
| volume=68 | issue=11 | pages=77–81
| arxiv=hep-ph/0306056
| doi=10.1103/PhysRevD.68.113009
|bibcode = 2003PhRvD..68k3009T }} A good review of supernova events.
 
==რესურსები ინტერნეტში==
{{Commons category|Supernovae}}
* [http://www.supernovae.net/snimages/snlinks.html List of Supernovae-related Web pages].
*{{Cite web
| title=RSS news feed
| url=http://www.astronomerstelegram.org/?rss+supernova
| publisher=The Astronomer's Telegram
| format=RSS
| accessdate=2006-11-28
}}
*{{Cite web
| last=Tsvetkov |first=D. Yu.
| last2=Pavlyuk |first2=N. N.
| last3=Bartunov |first3=O. S.
| last4=Pskovskii |first4=Yu. P.
| title=Sternberg Astronomical Institute Supernova Catalogue
| url=http://www.sai.msu.su/sn/sncat/
| publisher=Sternberg Astronomical Institute, Moscow University
| accessdate=2006-11-28
}} A searchable catalog.*{{Cite web
| last=Tsvetkov |first=D. Yu.
| last2=Pavlyuk |first2=N. N.
| last3=Bartunov |first3=O. S.
| last4=Pskovskii |first4=Yu. P.
| title=Sternberg Astronomical Institute Supernova Catalogue
| url=http://www.sai.msu.su/sn/sncat/
| publisher=Sternberg Astronomical Institute, Moscow University
| accessdate=2006-11-28
}} A searchable catalog.
*{{Cite web
| author=Anonymous
| date=2011-09-04
| url=http://kabummer.com/2011/09/the-great-boom-next-door/
| title=The Boom Next Door
| publisher=Kabummer.com
| accessdate=2011-09-04
}} A short note on SN 2011fe Supernova, the closest supernova after 30 years.
*{{Cite web
| author=Anonymous
| date=2007-01-18
| url=http://en.wikiversity.org/wiki/BoomCode
| title=BoomCode
| publisher=WikiUniversity
| accessdate=2007-03-17
}} Professional-grade type II supernova simulator on Wikiversity.
*{{Cite web
| title=List of Supernovae with IAU Designations
| url=http://www.cbat.eps.harvard.edu/lists/RecentSupernovae.html
| publisher=International Astronomical Union|IAU: Central Bureau for Astronomical Telegrams
| accessdate=2010-10-25
}}
*{{Cite news
| last=Overbye | first=D.
| date=2008-05-21
| title=Scientists See Supernova in Action
| url=http://www.nytimes.com/2008/05/22/science/22nova.html
| work=The New York Times
| accessdate=2008-05-21
}}
 
[[კატეგორია:ასტრონომია]]