არგონი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ახალი გვერდი: {{მუშავდება|ForwarderL|09/10/11}} {{ქიმიური ელემენტი |არგონი / Argon (Ar) [[სურათი:Ar-... |
No edit summary |
||
ხაზი 33:
[[სურათი:Electron shell 018 Argon.svg|thumb|200px|left|არგონის ატომის სქემა]]
'''არგონი''' — მენდელეევის [[პერიოდული სისტემა|პერიოდული სისტემის]] მესამე პერიოდის მეერვე ჯგუფის მთავარი ქვეჯგუფის [[ქიმიური ელემენტი]]ა, რომლის [[ატომური ნომერი]]ა - 18. აღინიშნება სიმბოლოთი '''Ar''' ({{lang-la|Argon}}). [[დედამიწის ატმოსფერო]]ში მესამე ელემენტია თავისი გავრცელებით ([[აზოტი]]ს და [[ჟანგბადი]]ს შემდეგ) — 0,93 % მოცულობის მიხედვით. '''არგონი''' [[მარტივი ნივთიერება]]ა ([[რეგისტრაციის ნომერი CAS|CAS-ნომერია]]: 7440–37–1) — ის ინერტული ერთ ატომიანი, უფერო, უსუნო და უგემო აირია.
== ისტორია ==
== შენიშვნები ==▼
არგონის აღმოჩენის ისტორია იწყება [[1785]] წელს, როდესაც ინგლისელი ფიზიკოსი და ქიმიკოსი [[ჰენრი კავენდიში]], [[ჰაერი]]ს შემადგენლობის კვლევისას, გადაწყვიტა დაედგინა მთლიანად იჟანგებოდა თუ არა ჰაერში მყოფი [[აზოტი]] სრულად. <!--[[ელექტროფორნული მანქანა|ელექტროფორნული მანქნის]] მეშვეობით -->რამდენიმე კვირის განმავლობაში U-ს მაგვარ მილაკში ჰაერისა და ჟანგბადის ნარევზე დრო და დრო ზემოქმედებდა ელექტრო განმუხტვით, რის შედეგადაც წარმოიქმნებოდა რუხი ფერის [[აზოტის ოქსიდი]]ს სულ ახალი და ახალი პორციები, რომელსაც მკვლევარი პერიოდულად ხსნიდა [[ტუტე]]ში. რამოდენიმე ხნის შემდეგ ჟანგების წარმოქმნა შეწყდა, მაგრამ დარჩენილი ჟანგბადის დაკავშირების შემდეგ დარჩა აირის ბუშტი რომლის მოცულობა დიდი ხნის განმავლობაში არ იცვლებოდა ჟანგბადის გარემოში ელ. განმუხტვის ზემოქმედების მიუხედავათ. კავენდიშმა ბუშტის მოცულობა შეაფასა თავდაპირველი ჰაერის მოცულობის 1/120-ად<ref name="finkelstein1">{{წიგნი|ავტორი= ფინკელშტეინი დ.ნ.|ნაწილი= თავი II. ინერტული აირების აღმოჩენა და მენდელეევის პერიოდულობის კანონი|სათაური= ინერტული აირები|ორიგინალი=|ბმული=http://www.book-ua.org/FILES/chem/25_11_2007/ch1434.djvu|გამოცემა= გამ. 2-ე|ადგილი= მოსკოვი.|გამომცემლობა = ნაუკა|წელი=1979|ტომი=|ფურცელი=30-38|ფურცლები=200|სერია=«მეცნიერება და ტექნიკური პროგრესი»|isbn=|ტირაჟი=19000}}</ref><ref name="fast1">{{წიგნი|ავტორი= ფასტოვსკი ვ.გ., როვინსკი ა.ე., პეტროვსკი ი.ვ.|ნაწილი= თავი პირველი. აღმოჩენა. წარმოშობა. გავრცელება. გამოყენება|სათაური= ინერტული აირები|ორიგინალი=|ბმული=|გამოცემა= გამ. 2-ე|ადგილი= მ.|გამომცემლობა = ატომიზდატი|წელი=1972|ტომი=|ფურცელი=3-13|ფურცლები=352|isbn=|ტირაჟი=2400}}</ref><ref name="weeks">{{წიგნი|ავტორი= Mary Elvira Weeks|ნაწილი= XVIII. The inert gases|სათაური= Discovery of the elements : collected reprints of a series of articles published in the Journal of Chemical Education|ორიგინალი=|ბმული=http://books.google.com.by/books?id=SJIk9BPdNWcC&lpg=PP1&ots=ApP92H3LUg&dq=Mary%20Elvira%20Weeks%2C%20Discovery%20of%20the%20Elements&hl=ru&pg=PA278|გამოცემა= 3rd ed. rev|ადგილი= Kila, MT|გამომცემლობა = Kessinger Publishing|წელი= 2003|ტომი= |pages= 286-288|allpages= 380|isbn= 0766138720 9780766138728}}</ref>. ბუშტის გამოცნობა კავენდიშმა ვერ მოახერხა, ამიტომაც მიატოვა თავისი კვლევები, და არც გამოუქვეყნებია მისი შედეგები. მხოლოდ დიდი ხნის შემდეგ ინგლისელმა ფიზიკოსმა [[ჯეიმს კლერკ მაკსველ]]მა შეაგროვა და გამოაქვეყნა კავენდიშის ხელნაწერები და ლაბორატორიული ჩანაწერები.
<references />▼
არგონის აღმოჩენის შემდგომი ისტორია დაკავშირებულია [[ჯონ უილიამ სტრეტი]]ს სახელთან, რომელმაც რამდენიმე წელი დაუთმო აირების სიმკვრივეების კვლევას, განსაკუთრებით აზოტისას. გაირკვა, რომ [[ლიტრი]] აზოტი, რომელიც მიღებულია ჰაერისაგან უფრო მეტს იწონის, ვიდრე ლიტრი «ქიმიური» აზოტი (რომელიც მიიღება რომელიმე აზოტშემცველი ნაერთის დაშლით, მაგალითად, [[აზოტის ზეჟანგი]], [[აზოტის ოქსიდი(II)|აზოტის ოქსიდები]], [[ამიაკი]], [[შარდი]] ან [[ამონიუმის ნიტრატი|სელიტრა]]) განსხვავდება - 1,6 მგ-ით (პირველის წონა იყო 1,2521 გრ, ხოლო მეორესი 1,2505 გრ). ეს სხვაობა არც თუ ისე ცოტაა, ცდის შეცდომად რომ ჩაითვალოს. ამასთან ის ყოველთვის მეორდება მიუხედავათ წყაროსი თუ საიდან მიიღებოდა ქიმიური აზოტი<ref name="finkelstein1"/>.
ამ პარადოქსის გამოუცნობლად [[1892]] წლის შემოდგომაზე რელეიმ ჟურნალ «[[Nature]]-ში» გამოაქვეყნა წერილი მეცნიერებს, სადაც თხოვდა მათ მიეცათ ახსნა იმ ფაქტისთვის, რომ აზოტის მიღების მეთოდის მიხედვით ღებულობდა აზოტის სხვა და სხვა სიმკვრივეს. წერილი ბევრმა მეცნიერმა წაიკითხა მაგრამ ვერავინ გასცა დასმულ კითხვას პასუხი<ref name="finkelstein1"/><ref name="fast1"/>.
იმ დროისათვის უკვე ცნობილ ინგლისელ ქიმიკოს [[უილიამ რამზაი]]საც არ ჰქონდა მზა პასუხი, მაგრამ შესთავაზა რელეის თავისი თანამშრომლობა. ინტუიციით რამზაიმ ივარაუდა, რომ ჰაერის აზოტი შეიცავდა რაღაც ადრე უცნობ უფრო მძიმე აირის მინარევებს, ხოლო [[ჯეიმს დიუარი|ჯეიმს დიუარმა]] რელეის ყურადღება მიაქცია კავენდიშის ძველ ცდების შედეგებზე (რომლებიც უკვე გამოქვეყნებული იყო)<ref name="fast1"/>.
რათა ჰაერისაგან გამოეყოთ უცნობი შემადგენელი ნაწილი ყველა მეცნიერი თავისი გზით წავიდა. რელეიმ გაიმეორა კავენდიშის ცდა უფრო დიდი მასშტაბით და უფრო მაღალ ტექნიკურ დონეზე. 6000 [[ვოლტი]]ანი [[ტრანსფორმატორი]] აზოტით შევსებულ 50 ლ-იან ზარზე უშვებდა ელ. ნაპერწკლებს. სპეციალური ტურბინა ზარში ქმნიდა ტუტის ხსნარის შხეფების ფანტანს, რომელიც შთანთქავდა აზოტის ჟანგებს და ნახშირორჟანგის მინარევებს. რელეიმ დარჩენილი აირი გამოაშრო, და გაატარა ფაიფურის მილაკში რომელშიც იყო გახურებული სპილენძის ნახერხი, რომელიც აკავებდა ჟანგბადის ნარჩენებს. ცდა რამდენიმე დღე გრძელდებოდა<ref name="finkelstein1"/>.
რამზაიმ გამოიყენა მის მიერ გაკეთებული აღმოჩენა - ლითონური [[მაგნიუმი]]ს თვისება აზოტის შთანთქმისა, მყარი [[მაგნიუმის ნიტრიდი]]ს წარმოქმნით. ის ბევრჯერ ატარებდა რამდენიმე ლიტრ აზოტს მის მიერ აწყობილ ხელსაწყოში. 10 დღის შემდეგ აირის მოცულობის შემცირება შეწყდა, მაშასადამე, ყველა აზოტი იქნა დაკავშირებული. ამავდროულად სპილენძთან შეერთებით მოცილებული იქნა ჟანგბადი, რომელიც აზოტთან იყო როგორც მინარევი. ამ ხერხით რამზეიმ პირველივე ცდით მოახერხა მიახლოებით 100 см³ მოცულობის ახალი აირის მიღება<ref name="finkelstein1"/>.
მაშ ასე, იქნა აღმოჩენილი ახალი ელემენტი. გახდა ცნობილი, რომ ის აზოტზე თითქმის 1,5-ჯერ უფრო მძიმეა და შეადგენს ჰაერის 1/80 ნაწილს. რამზაიმ აკუსტიკური გაზომვებით აღმოაჩინა, რომ ახალი აირის [[მოლეკულა]] შედგება ერთი [[ატომი]]საგან — ამ დრომდე მსგავსი აირები მდგრად მდგომარეობაში არ შეხვედრიათ. აქედან გამოდიოდა ძალიან მნიშვნელოვანი დასკვნა — რადგანაც მოლეკულა ერთ ატომიანია, მაშინ ახალი აირი წარმოადგენს არა რთულ [[ქიმიური ნაერთი|ქიმიურ ნაერთს]], არამედ [[მარტივ ნივთიერება]]ს<ref name="finkelstein1"/>.
რამზაიმ და რელეიმ დიდი დრო დახარჯეს მისი რეაქციულ კვლევებზე სხვა ქიმიურად აქტიურ ნივთიერებებთან. მაგრამ როგორც მოსალოდნელი იყო, მივიდნენ დასვნამდე: მათი აირი საერთოდ უმოქმედო იყო. ეს გასაოცარი იყო - იმ მომენთისათვის არ იყო ცნობილი არც ერთი ამდენად [[ქიმიური ინერტულობა|ინერტული]] ნივთიერება<ref name="finkelstein1"/>.
▲<references />
{{თარგი:პერიოდული ცხრილი}}
| |||