მოსე: განსხვავება გადახედვებს შორის

 

 

[[ფაილი:Moses-icon.jpg| left | thumb]]

უდიდესი წინასწარმეტყველის წოდება [[ისრაელი]]ს ძველ ისტორიაში მიმაგრებული აქვს მოსეს. იგი არა მარტო [[ებრაელი ერის]] დამფუძნებელი იყო როგორც ნაციის, არამედ მისი კანონმდებელი, [[მღვდელი]] და ღმერთთან შუამავალი. ალბათ ყველაზე კარგად ის ცნობილია თავისი ხალხის ზებუნებრივი გამოყვანით მონობიდან [[ეგვიპტე]]ში ჩ.წ.-მდე [[13]]-ე საუკუნეში.

 

მოსეს თანახმად, სამყარო 10 მცნებაზე არის დამოკიდებული. რომლებგანაც ადამიანის ქცევის საბაზისო წესები გამოდის. მისი ცხოვრების ისტორია პირველადაა აღწერილი ბიბლიის წიგნ [["ექსოდუსში"]], თუმცა არსებობს აგრეთვე მნიშვნელოვანი მითითებები წიგნებში "[[ციფრები]]", "[[ლევიტუსი]]" და "[[დეუტერუმი]]". დღეს [[იუდაიზმი|იუდაიზმის]] რელიგია მხოლოდ [[ბიბლია|ბიბლიის]] ამ ხუთ წიგნზეა დაფუძნებული(რომლებსაც ხშირად მოსეს წიგნებს ეძახიან). მათ ჰქვია [[თორა]], კანონის წიგნები.

დებატები მოსეს ცხოვრების ირგვლივ, მისი როლის [[ისრაელი]]ს წარსულში, მისი ავტორობის [[ბიბლია|ბიბლიის]] პირველ ხუთ წიგნზე, მძვინვარებს მეცნიერთა შორის უკვე მრავალი [[დეკადა|დეკადის]] განმავლობაში. სიმართლე ალბათ არასდროს არ გაირკვევა. ისინი ვინც ბიბლიას სიტყვა-სიტყვით იგებენ, თვლიან, რომ ყველაფერი მოსეზე ნათქვამი არის აბსოლუტური ისტორიული სიმართლე. ხოლო სწავლულები და ისტორიკოსი კრიტიკოსები თვლიან, რომ წიგნში შემდგომში ბევრი ლეგენდარული, ფანტასტიკური ჩაიწერა. ისინი აგრეთვე დაჟინებით ამბობენ, რომ, იგი ვერ მიიწერდა წიგნებს. ამ დაპირისპირებაში უპირატესობა აქვთ სწავლულებს, რადგანაც მათ დაამტკიცეს, რომ ბიბლია შედგება რამდენიმე გაერთიანებული ტექსტისგან.

 

[[ფაილი:Moses Acqua felice Roma.jpg |thumb]]

არქეოლოგიის დასაბუთებებზე და სხვა მეცნიერულ წყაროებზე დაყრდნობით ითვლება რომ მოსე შესაძლოა დაიბადა [[ძვ. წ. XIV საუკუნე]]ში ჩრდილო-აღმოსავლეთ [[ეგვიპტე]]ს დელტაში.იგი მიეკუთვნებოდა ჯგუფს, რომელსაც [[ებნრაელი|ებრაელები]] ერქვა.იმ დროს ეს არ იყო მაშინ ეთნიკური აღნიშნვა. ებრაელები ეს იყო კლასი, რომელიც დაქირავებული მუშებად მუშაობდა. ისინი ეგვიპტეში უკვე რამდენიმე ასეული წელი ცხოვრობდნენ, როცა [[ეგვიპტეს ფარაონი|ეგვიპტეს ფარაონებმა]] მათი დამონება გადაწყვიტეს. შესაძლოა ისინი მიეკუთვნებოდნენ ისრაელის 12 ტომს, რომლებიც თავის სათავედ [[აბრაჰამი|აბრაჰამს]], [[ისააკი|ისააკს]] და [[იაკობი|იაკობს]] თვლიდნენ.

 

 

[[ფაილი:MosesinStPeterinVincoliRome.jpg | left |thumb ]]

 

ებრაელთა პოპულაციის შეჩერების მიზნით, იყო ნაბრძანები ყველა მამრობითი ებრაელი ბავშვის მკვლელობა. როდესაც მოსე დაიბადა დედამისმა იგი კალათაში ჩასვა და ნილოსის დინებას მიაბარა. მისი უფროსი და და ძმა, [[აარონი]] და [[მოსეს და მარია|მარია]] სახლში დარჩნენ. იგი გადაარჩინა მეფის ქალიშვილმა და სასახლეში გაზარდა. მხოლოდ მომავალში მან გაიგო, რომ ებრაელთა ხალხს ეკუთვნოდა. ებრაელთა შორის ინსპექციის დროს მან მოკლა ეგვიპტელი მონათა ზედამხედველი და უნდა გაქცეულიყო [[მიდია|მიდიაში]], [[არაბეთი|არაბეთში]].

იქ მას ეახლა ღმერთი სახელად [[იაჰვე]], რაც ნიშნავს, "ის ვინც ქმნის". ღმერთმა უბრძანა მას ეგვიპტეში დაბრუნებულიყო და ებრაელები მონობიდან დაეხსნა. იმ დროს ეგვიპტეს მართავდა [[რამზეს II]], რომელიც ტახტზე 67 წელი იყო. მას არ სურდა დაეკარგა მონათა შრომა, რომელიც დასჭირდებოდა მას მისი მასიური არქიტექტურული პროექტების გასახორციებლად.

 

კონფრონტაციის სერიების შემდეგ, რომლებიც შეიცავდნენ სასწაულებს დასჯის სახიტ, ებრაელებს მიეცათ ნებართვა დაეტოვათ ეგვიპტე. გამანადგურებელი ძალა ღმერთმა ებრაელებს თავს აარიდა. ამ შემთხვევიდან იწყება [[ფეისახი]]ს, [[იუდაიზმი]]ს უდიდესი დღესასწაულის აღნიშნვა.ებრაელებმა გადალახეს [[წითელი ზღვა]] და გაატარეს 40 წელი [[სინაის ნახევარკუნძულ|სინაის ნახევარკუნძულზე]], [[მდინარე იორდანი|იორდანეს მდინარის]] სამხრეთ ნაწილზე.

სინაიში მოსემ მისცა ებრაელებს [[10 მცნება]] და სხვა უფრო კონკრეტული კანონები. ამით იგი აწესებდა ღმერთსა და მის ხალხს შორის ხეკშეკრულებას რომელიც სამუდამოდ უნდა გაგრძელებულიყო. კანონს უნდა შეექმნა სწორი ურთიერთობა ხალხსა და ღმერთს შორის და ადამიანებს როგორც ინდივიდუალებს შორის.

[[ფაილი:MosesMosaic.jpg | thumb]]

თავის მოქმედებებში მოსემ ისრაელისგან ცოტა მადლობა დაიმსახურა. ხალხი მუდამ ჩიოდა და ჯანყდებოდა. [[სინაის უდაბნო]]ს გაჭირვებამ გახადა ისინი მსურველები რათა ეგვიპტეში დაბრუნებულიყვნენ. ისინი ისე შორს წავიდნენ, რომ დაიწყეს ახალგაზრდა [[ხარის თაყვანი]], რომელიც სავარაუდოდ იყო გაკეთებული [[კირქვა|კირქვისგან]] და არა [[ოქრო|ოქროსგან]], როგორც [[ექსოდი]] გვეუბნება. ამის გამო ღმერთს მათი მიტოვება სურდა, თუმცა მოსე შეევედრა ღმერთს მას მისი ხალხის ქცევის პატიება.

 

მოსეს საბოლოოდ მიჰყავდა მისი ხალხი [[იორდანის მდინარის აღმოსავლეთი ნაპირი|იორდანის მდინარის აღმოსავლეთი ნაპირით]] პირდაპირ მათ დაპირებულ მიწასთან. მისი ბოლო ოფიციალური ბრძანება იყო სინაის შეთანხმება 40 წლიანი რთული მგზავრობის შემდეგ. შემდეგ იგი [[პისგაჰის მთა]]ზე ავიდა .ამ მთიდან ღმერთმა მისცა მას ნებართვა რათა დაენახა [[ისრაელი|დაპირებული მიწა]], თუმც არ მისცა მას ნებართვა იქ წასვლის. იგი გარდაიცვალა მთაზე. ებრაელებს იგი შემდგომ არ დაუნახავთ, არც დაკრძალვის ადგილია ცნობილი. ხალხის მიტოვებამდე მან თავის შემცვლელად [[ჯოშუა]] დანიშნა.

 

* [[Sholem Asch|Asch, Sholem]]. ''Moses''. New York: Putnam, 1958. ISBN 0742691373

* [[Jan Assmann|Assmann, Jan]]. ''Moses the Egyptian: The Memory of Egypt in Western Monotheism''. Harvard University Press, 1997. ISBN 0-674-58738-3.

* [[Aaron Wildavsky|Wildavsky, Aaron]]. ''Moses as Political Leader''. Jerusalem: Shalem Press, 2005. ISBN 965-7052-31-9.

* [[Dorothy Clarke Wilson|Wilson, Dorothy Clarke]]. ''Prince of Egypt''. Philadelphia: Westminster Press, 1949

* [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Strabo/16B*.html ''The Geography'', Book XVI, Chapter II] The entire context of the cited chapter of Strabo's work