ვიკიპედია

დიდი აფეთქება: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
მ r2.7.1) (ბოტის შეცვლა: mk:Големата експлозија
No edit summary
ხაზი 1:
[[ფაილი:Universe expansion2.png|thumb|400px|დიდი აფეთქების თეორიის თანახმად სამყარო ფართოვდება საწყისი სინგულარული მდგომარეობიდან.]]
 
'''დიდი აფეთქების თეორია''' (ინგლ. Big Bang) — [[სამყარო]]ს შექმნისწარმოქმნის და [[ევოლუცია|ევოლუციის]] დღეისათვის ყველაზე მიღებული კოსმოლოგიური მოდელი. დიდი აფეთქების თეორიის მიხედვით სამყარო წარმოიქმნა უსასრულო სიმკვრივის და ტემპერატურის მდგომარეობიდან დაახლოებით 14 მილიარდი წლის წინ 10-<sup>43</sup> წამში (პლანკის დრო). ამ საწყისი სინგულარული მდგომარეობის შესწავლა [[ზოგადი ფარდობითობის თეორია|ზოგადი ფარდობითობის თეორიის]] ფარგლებში შეუძლებელია და იმ დროს მიმდინარე პროცესების შესწავლა საჭიროებს [[კვანტური გრავიტაცია|კვანტური გრავიტაციის]] თეორიას, რომელიც ჯერ არ არის დამუშავებული. ამ დროიდან მოყოლებული, სხვადასხვა ეპოქაში განსხვავებული ტემპებით, სამყარო ფართოვდება, ხოლო მისი ტემპერატურა თანდათან ეცემა.
 
== ისტორია ==
[[ფაილი:Lemaitre-einstein.jpg|thumb|180px|left|ლამეტრი და აინშტაინი, პასადენა 1933]]
 
[[1927]] წ. ბელგიელმა მღვდელმა და მათემატიკოსმა [[ჟორჟ ლამეტრი|ჟორჟ ლამეტრმა]] გამოთქვა იმ დროისთვის სენსაციური მოსაზრება, რომ [[სამყარო]] შეიქმნაწარმოიქმნა აფეთქების შედეგად. ეს [[თეორია]] რადიკალურად ეწინააღმდეგებოდა იმჟამად არსებულ მეცნიერულ შეხედულებას [[კოსმოსი|კოსმოსზე]] (სტატიკური მდგომარეობა). ლამეტრისგან დამოუკიდებლად, იგივე მოსაზრება გამოთქვა საბჭოთა მეცნიერმა [[ალექსანდრე ფრიდმანი|ალექსანდრ ფრიდმანმა]]. დიდი აფეთქების თეორიას გამოუჩნდა მრავალი მოწინააღმდეგე, რადგან ის ამყარებდა [[ბიბლია]]ზე დაფუძნებულ სამყაროს წარმოშობის [[კრეაციონიზმი|კრეაციონისტულ]] შეხედულებას. დღეისათვის უკვე აღიარებული კოსმოლოგიური მოდელის ფორმირება მსოფლიო მეცნიერების მიერ მთელი რიგი დაკვირვებებით და რევოლუციური აღმოჩენებით იყო განპირობებული.
 
[[ფაილი:Edwin_Hubble.jpg|thumb|180px|left|ედვინ ჰაბბლი]]
ხაზი 13:
გამოჩენილი მეცნიერები [[არტურ ედდინგტონი]], [[სერი|სერ]] [[ფრედ ჰოილი]] და მატერიალისტური შეხედულების სხვა მეტ-ნაკლები მნიშვნელობის მკვლევარები რადიკალურად ეწინააღმდეგებოდნენ ''დიდი აფეთქების თეორიას''. მათ განავითარეს საპირისპირო თეორია „[[უცვლელი მდგომარეობის თეორია]]“, რომელიც ეფუძნებოდა XIX ს მიღებულ სამყაროს სტატიკურ სისტემას. სერ ფრედ ჰოილის თეორიის მიხედვით სამყარო იყო სტატიკური; მატერია კი უსასრულო და მარადიული. აღსანიშნავია, რომ გამოჩენილმა მეცნიერმა ალბერტ აინშტაინმა, თავდაპირველად, არ მიიღო ლამეტრის თეორია. მოგვიანებით მან აღიარა, რომ ამით მან „დაუშვა ყველაზე დიდი შეცდომა თავის მეცნიერულ კარიერაში“.
 
მეცნიერების დინამიური პროგრესი ბადებდა ახალ კითხვებს. 1948 წ. გამოჩენილმა მეცნიერმა [[გიორგი გამოვი|გიორგი გამოვმა]] გამოთქვა ვარაუდი. ის ამტკიცებდა, რომ „თუ სამყარო შექმნილიაწარმოქმნილია ასეთი კოლოსალური აფეთქების შედეგად, მაშინ კოსმოსში უნდა იყოს შემორჩენილი რაიმე კვალი, ანუ რადიაციის გარკვეული რაოდენობა. უფრო მეტიც; ეს რადიაცია თანაბრად უნდა იყოს გაფანტული მთელს კოსმოსში“.
 
[[ფაილი:Wilson_penzias200.jpg|thumb|200px|left|არნო პენსიასი და რობერტ უილსონი]]
ხაზი 32:
 
<li>10 <sup><font size="1">-4</font></sup> წმ. ტემპერატურა ვარდება 10 <sup><font size="1">13</font></sup> K-მდე. კვარკების შესაქმნელად სამყაროში უკვე არასაკმარისი ენერგიაა.</li>
<li>10 <sup><font size="1">-3</font></sup> წმ. ტემპერატურა ვარდება 10 <sup><font size="1">12</font></sup> K-მდე. პროტონების შესაქმნელად სამყაროში უკვე არასაკმარისი ენერგიაა. ამ დროისთვის უკვე შექმნილიაწარმოქმნილია ყველა [[პროტონი]], რაც კი არსებობს და ოდესმე იარსებებს სამყაროში.</li>
<li>10 <sup><font size="1">-3</font></sup> წმ.-დან 100 წმ.-მდე – [[ნუკლეოსინთეზის ერა]]. პროტონები ერთმანეთთან რეაქციაში შედიან. ამ ერის დასასრულისთვის ტემპერატურა ვარდება 10 <sup><font size="1">9</font></sup> K-მდე. თერმობირთვული რეაქციები ჩერდება. სამყაროს შემადგენლობაა: დაახ. 70% წყალბადი და 25% ჰელიუმი. ჩანს დეუტერიუმის, ლითიუმის, ბორონის და ბერილიუმის კვალი.</li>
 
ხაზი 92:
== თანამედროვე კვლევები ==
თანამედროვე მეცნიერულ კვლევებში [[კოსმოლოგია]] და [[ელემენტარული ნაწილაკების ფიზიკა]] მჭიდროდ დაუახლოვდა ერთმანეთს.
ქართველი მეცნიერების [[გიორგი დვალი]]ს და გაბადაძის მიერ შექმნილიწარმოქმნილი მრავალგანზომილებიანი მოდელი ცდილობს ახსნას სამყაროს მზარდი აჩქარებით გაფართოება. თანამედროვე მეცნიერების ერთ-ერთი პრიორიტეტული მიზანია [[ადრონული კოლაიდერი|დიდ ადრონულ კოლაიდერში]] მოხდეს სამყაროს ფორმიერების მოდელირება უმცირეს მანძილებზე.
 
== სქოლიო ==
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/დიდი_აფეთქება“-დან