იოსებ ხოძკო: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''იოსიფ ივანეს ძე ხოდზკო''' წარმოშობით პოლონელი([[1821]]-[[1902]]) ცნობილი გეოდეზისტი და კავკასიის მათემატიკური აზომვის ფუძემდებელი.

იოსიფ ხოდზკო დაიბადა [[1800]] წელს [[ვილნის გუბერნიაშიგუბერნია]]ში. [[1840]] წელს თბილისში ჩამოსვლამდე და აქ დამკვიდრებამდე [[ვილნის უნივერსიტეტისუნივერსიტეტი]]ს აღზრდილს, ი.ხოდზკოს როგორც გეოდეზისტს უდიდესი გამმოცდილება ჰქონდა შეძენილი. სრულიად ახალგაზრდა, 16 წლის იოსიფ ხოდზკო ცნობილი ასტრონომისა და გეოდეზისტის, პოლკოვნიკ [[კარლ ტენერისტენერი]]ს ([[1783]]-[[1860]]) მიერ ვილნის გუბერნიის ტრიანგულაციისათვის ორგანიზებულ პირველ გეოდეზიურ აზომვებში მონაწილეობდა. [[1830]]-იანი წლების დასაწყისამდე ი. ხოდზკო კ. ტერნერის თანაშემწე იყო ვილნის, მინსკისა და კურლანდიის გუბერნიების გეოდეზიური და ასტრონომიული განსაზღვრებების მერიდიანის რკალის გრადუსული გაზომვების ჩატარებაში.

მისი მრავალი ექსპედიციებიდან ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო დერპტის ობსერვატორიის იმდროინდელი დირექტორის, აკადემიკოს [[ფრიდრიხ გეორგ ვილჰელმ სტრუვეს]] ხელმძღვანელობით ჩატარებული ექსპედიციები. მისი ხელმძღვანელობით [[1816]]-[[1855]] წლებში ჩატარებული ტრიანგულიაციური აზომვის შედეგები საფუძველად დაედო ე.წ. [[სტრუვეს გეოდეზიურ რკალს]]. ეს დედამიწის მერიდიანის, საკმაოდ დიდი, ათი ქვეყნის (ნორვეგიიდან შავზღვამდეშავ ზღვამდე) მომცველი ფრაგმენტის, 2820 კილომეტრის ზუსტი ტოპოგრაფიული მონაცემებია, რომელიც საფუძვლად დაედო დედამიწის ზუსტი ზომებისა და ფორმის დადგენას, რასაც დიდი მნიშვნელობა ქონდა დედამიწის შემსწავლელი მეცნიერებების განვითარებისა და ტოპოგრაფიული რუკების შედგენისათვის.

ი. ხოდზკო თბილისში პირველად გენერალ-ადიუნტანტ [[ევგენი გოლოვინისგოლოვინი]]ს (1832-1842) დროს ჩამოვიდა.

[[1847]]-[[1853]] წლამდე იოსიფ ხოდზკო კავკასიის ტრიანგულიაციის პროექტის ხელმძღვანელად დაინიშნა და თავის ჯგუფთან ერთად კავკასიის ტრიანგულიაციის საველე სამუშაოებს ატარებდა კავკასიონის შიშველ კლდეებსა თუ თოვლიან მწვერვალებზე. კავკასიის ტრიანგულიაციის პროექტის ნაწილი იყო იოსიფ ხოდზკოს მიერ [[1850]] წელს დიდ არარატზე მისი სიმაღლის დასადგენად და ასაგეგმად მოწყობილი ექსპედიციაც, რომელშიც მას [[არნოლდ მორიციცმორიცი]]ც ახლდა.

ექსპედიციის კულმინაცია 22 აგვისტოს მისი წევრების მიერ მწვერვალზე დიდი ჯვრის აღმართვა-დამაგრება იყო, რომელიც მდგომარეობდა გაყინული თოვლით შემოფენა და მდუღარე წყლით მოსხმა, რომელიც ღამე გაიყინა და და ერთიან ქვა-ყინულად იქცა. ჯვრის გადაკვეთის ადგილას ლითონის დაფაზე შემდეგი წარწერა იყო: {{ციტირება|1850 года 6/18 августа в благополучное царствование Императора Николая I, при Кавказском Наместнике Князе Воронцове, вошли на Арарат Начальник триангуляции Полклвник Ходзко, Н.В. Ханыков, П.Н. Александров, Ар.Ф. Мориц, П.к. Услар. П.И. Шароян и 60 нижних чинов.<ref>И.И. Ходзко, О восхождении на вершину Большого Арарата в 1850 году. Тифлис, Типография Главнаго Управления Наместника Кавказскаго.</ref>}}

[[1850]] წელს 6 აგვისტოს ი. ხოდზკო ფერმწერ ფეოდორ ილიას ძე ბაიკოვთან (1818-1890) ერთად [[პატარა არარატისარარატი]]ს მთაზეც ასულა საიდანაც მხატვარმა დიდი არარატის ფერწერული ხედი შექმნა.

[[1853]] წელს იოსიფ ხოდზკომ [[გენერალ-მაიორისმაიორი]]ს წოდება მიიღო. [[1854]] წელს იოსიფ ხოდზკომ კავკასიაში სატრიანგულიაციო აზომვითი სამუშაოები დაასრულა; განსაზღვრულ იქნა 1386 პუნქტის გეოგრაფიული მდებარეობა და ზღვის დონიდან სიმაღლე. რის შედეგადაც შესაძლებელი გახდა კავკასიის ზუსტი აგეგმვა და საზღვრების დატანაც.

[[1858]] წელს ი. ხოდზკომ დიდ არარატზე კიდევ ერთი ექსპედიცია მოაწყო, რომლის მიზანიც მხოლოდ გეოდეზიური სამუშაოები იყო.

[[1858]] წელსვე ხოდზკო კავკასიის არმიის მთავარი შტაბის სამხედრო-ტოპოგრაფიული განყოფილების, [[1860]] წლიდან კი ჩრდილოეთ კავკასიის უფროსად დაინიშნა., რომლის დროსაცურთულესდროსაც ურთულეს საველე პირობებში მთიანი დაღესტანი და მიმდებარე ტერიტორიები შეისწავლა. [[1864]] წლიდან კი დასავლეთ კავკასიონის მთები დაიპყრო. ჩრდილოეთ კავკასიაში ჩატარებული საველე სამუშაოების დასრულებამ ხოდზკოს საშუალება მისცა კავკასიისა და რუსეთის საკმაოდ დიდი ტერიტორიის ტრიანგულიაციის ერთიანი სურათი მიეღო. სრულიად თამამად შეიძლება ითქვას ის რომ მის ნაშრომს დაეყრდნო კავკასიის კარტოგრაფიაც.

იოსიფ ხოდზკო გარდაიცვალა თბილისში [[1881]] წლის 21 თებერვალს.