ყიზილბაშები: განსხვავება გადახედვებს შორის

[[ფაილი:Qezelbash.JPG|thumb|ყიზილბაში]]

'''ყიზილბაშები''' ([[თურქ.]]: Kızılbaş, [[აზერბ.]]: Qızılbaş, [[სპარს.]]: قزلباش Qezelbāsh) — "წითელთავიანები", თურქული მომთაბარე ტომების გაერთიანება მცირე აზიასა და აზერბაიჯანში ("ყიზილბაშები" მიიღეს XV საუკუნის II ნახევარში). ეს სახელი დაერქვა ვრცელი სპექტრის ექსტრემისტ [[შიიტიზმი|შიიტ]] მეომართა დაჯგუფებებს, რომელთაც დიდი წვლილი მიუძღვით ირანში საფავიდთა დინასტიის დაფუძნებაში. მათი წითელი თავსაბურავი შედგებოდა 12 ნაკეცისაგან, რაც სიმბოლურად 12 შიიტ იმამს აღნიშნავდა.

არდებილის შიიტური ორდენის [[სეფევიე|სეფევიეს]] მთავარი სამხედრო დასაყრდენი. სეფევიეს შეიხების მეთაურობით ყიზილბაშები თავს ესხმოდნენ მეზობელ არამუსლიმან ქვეყნებს ([[საქართველო]]ს, [[ტრაპიზონის იმპერია]]ს და სხვა). XVI საუკუნის დასაწყისში ისმაილ I-ის მეთაურობით ყიზილბაშებმა გაანადგურეს [[აყ-ყოიუნლუ|აყ-ყოიუნლუს]] სახელმწიფო და [[1502]] წელს [[ისმაილ I]] [[შაჰი|შაჰად]] გამოაცხადეს. ასე შეიქმნა სეფიანთა სახელმწიფო, სადაც XVI საუკუნის დასასრულამდე ყიზილბაშების ზედა ფენას ეჭირა გაბატონებული მდგომარეობა. [[აბას I (ირანი)|შაჰ-აბას I-ის]] სამხედრო რეფორმის შემდეგ პოლიტიკური მნიშვნელობა და მათი ლაშქრის ძლიერება საგრძნობლად დაეცა. XVI-XVII საუკუნეებში რუსულ ოფიციალურ დოკუმენტებში ყიზილბაშებს უწოდებდნენ სეფიანთა სახელმწიფოს ყველა ქვეშევრდომს, ხოლო XVII-XVIII საუკუნეებში ქართულ ისტორიულ წყაროებში ყიზილბაშები ერქვათ ირანის მეომრებს, ზოგჯერ კი თვით ქვეყანას.

 

*[[კახეთის აჯანყება 1605]] - კახელების აჯანყება ყიზილბაში დამპრყობლების წინააღმდეგ.

 

[[კატეგორია:ირანის ისტორია]]