'''არქიმანდრიტი''' ([[ბერძნ.]] archimandrites - "ფარეხის გამგე", გადატ. "ქრისტეს სამწყსოს" გამგებელი), არქიმანდრიტის თანამდებობა შემოიღეს ბიზანტიაში[[ბიზანტია]]ში V საუკუნეში თავდაპირველად ექოდებოდაეწოდებოდა ეპისკოსის მიერ ეპარქიის იღუმენთაგან არჩეულ მოხელეს, რომელსაც ევალებოდა ეპარქიის მონასტრების ზედამხედველობა. მოგვიანებით, განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც მონასტრებზე ზედამხედველობა სპეციალურ მოხელეს - დიდ საკელარს - დაეკისრა, არქიმანდრიტობა საპატიო ტიტულად იქცა და მას ანიჭებდნენ ეპარქიის დიდმნიშვნელოვანი მონასტრების იღემენებს. [[რუსეთი|რუსეთში]] არქიმანდრიტობა შემოვიდა XII - XIII საუკუნეებში.
საქართველოში[[საქართველო]]ში არქიმანდრიტობა გავრცელებული სამონასტრო თანამდებობა იყო. არქიმანდრიტს ევალებოდა საეპისკოპოსოში შემავალი მონასტრების ზედამხდევლობა-გამგებლობა. ასე, მაგ., [[ხანძთის მონასტრი]] წინამძღვარი [[გრიგოლ ხანძთელი]] (759 - 861) იყო ანჩის საეპისკოპოსოში შემავალი "კლარჯეთის უდაბნოების" (მონასრების) არქიმანდრიტი. დაახლოებით XV საუკუნიდან არქიმანდრიტობა ჩვენში საპატიო ტიტულად იქცა. ეს ტიტული მიკუთვნებული ჰქონდა ზოგ ეპისკოპოსს, რომლის ეპარქიაში რამდენიმე მონასტერი შედიოდა და არქიმანდრიტი მათ ზედამხედველ-გამგედ ითვლებოდა. ზოგ ეპისკოპოსს კი არქიმანდრიტობა მიღბულიმიღებული ჰქონდა მხოლოდ ერთი მონასტრის გამგებლობის გამო XVIII საუკუნეში არქიმანდრიტის ტიტული ჰქონდათ ნეკრესისა[[ნეკრესი]]სა და [[ნინოწმინდა|ნინოწმინდის]] ეპისკოპოსებს, რომლებიც თითო მონასტერს განაგებდნენ.
