სომხური ეკლესია (გროზნო)
სომხური ეკლესია — გროზნოში სომხური სამოციქულო ეკლესია, რომელიც საბჭოთა ხელისუფლებამ დაანგრია 30-იან წლებში.
მდებარეობა
რედაქტირებაროგორც ქალაქის გროზნოს 1923 წლის გეგმა გვიჩვენებს, სომხური ეკლესია ქალაქის ცენტრში, მდინარე სუნჯას მარცხენა სანაპიროზე მდებარეობდა. დუნდუკოვსკაია (ახლანდელი მახმუდ ესამბაევის გამზირი, ყოფილი რევოლუციის გამზირი) ნავთობის ინსტიტუტის ახალ კორპუსსა და საშუალო სკოლის პირველ კორპუსს შორის (ყოფილი ქალთა გიმნაზია, არ უნდა აგვერიოს მე–2 სკოლასთან - აშენდა 1910 წელს), ლერმონტოვის პარკის ტერიტორიის მიმდებარე ტერიტორიაზე [1].
ისტორია
რედაქტირებაციხე-სიმაგრის ირგვლივ გაჩნდა ქალაქი გროზნო. ქალაქში იყო პატარა სასტუმრო სახლები. აქ ძირითადად სომეხი ვაჭრები ვაჭრობდნენ [2]. გროზნოს სომხური თემის წინაშე მდგარი მნიშვნელოვანი საკითხი იყო ეროვნული სკოლის გახსნა და ეკლესიის მშენებლობა [3]. 1863 წლის აპრილში სომხების ჯგუფმა სომხური ეკლესიის მშენებლობის ორგანიზებაში დახმარების თხოვნით მიმართა თავის თანამემამულეს, ტერსკეის რაიონის შუა სამხედრო განყოფილების უფროსს, გენერალ-მაიორ ალექსანდრე თუმანოვს. რამდენიმე ხნის შემდეგ, 1865 წლის 27 აპრილს, რეგიონის მეთაურის ოფისიდან გაგზავნეს შეტყობინება ასტრახანის სომხურ-სამოციქულო ეპარქიის კონსისტორიასთან, რომ ტერსკეის რაიონის მეთაურს არ აქვს არავითარი პროტესტი პრინცი თუმანოვის მიერ გროზნოს ტერიტორიაზე აგურის ეკლესიის მშენებლობის შესახებ წარდგენილ თხოვნაზე [4].
გროზნოს სომხურმა საზოგადოებამ ეკლესიის მშენებლობა 1860-იანი წლების მეორე ნახევარში დაიწყო, XIX საუკუნის 70-იანი წლების დასაწყისში გროზნოში სომხური ეკლესია აიგო. ქალაქის დაარსებიდან სულ რაღაც ნახევარი საუკუნის შემდეგ ეკლესიის მშენებლობა ადგილობრივი სომხური თემის გაძლიერებამ განაპირობა. ეკლესია თანდათან აშენდა. თავდაპირველად, ეკლესიის მთავარი შენობა აღიმართა, მოგვიანებით არსებულ მრევლს, დასავლეთ ბოლოში (ქალთა გიმნაზიის მოპირდაპირედ) დაემატა ორსართულიანი სამრეკლო-ნართექსი. შენობის სიმაღლე სამრეკლოს გარეშე დაახლოებით მისი სიგრძის ტოლი იყო [1].
პირველად ეკლესია მოიხსენიება გაზეთ „ტერსკი ვედომოსტში“ 1871 წელს, სადაც მოკლედ არის ნათქვამი: „ჯერჯერობით გროზნოში არ შეუძლიათ სომხური ეკლესიის მშენებლობის დასრულება, არადა მათ მშენებლობა დიდი ხნის წინ დაიწყეს. მშენებლობის დასრულების ზუსტი დრო უცნობია, სავარაუდოდ, მან ფუნქციონირება 1872 ან 1873 წელს უნდა დაიწყოს“. 1873 წლის იმავე გაზეთში ეკლესია უკვე მოხსენიებულია, როგორც მოქმედი. მოგვიანებით გაზეთში ეკლესია მოიხსენიება 1876 წლის იანვრისა და მაისის ნომრებში და ამის შესახებ 1888 წელს სამხედრო ისტორიკოსმა გეორგი კაზბეკმა თავის ნაშრომში ისაუბრა.
ადგილობრივი სომხური თემის წესდებაში, რომელიც დამტკიცდა 1891 წელს, ნათქვამია, რომ საზოგადოებას მიზანი ჰქონდა სომხური სამოციქულო ეკლესიის მიმდევრების გაერთიანება ქალაქ გროზნოსა და მის შემოგარენში.
გროზნოს სომხური ეკლესია სომხების მთავარი სულიერი და კულტურული ცენტრი იყო და ფაქტობრივად, მათი ოფიციალური წარმომადგენელი იყო რეგიონში.
არქიტექტურა
რედაქტირებაეკლესია ბაზილიკა იყო და მთავარ ღერძზე (აღმოსავლეთ-დასავლეთით) მოგრძო ჰქონდა ჯვარ-გუმბათოვანი კომპოზიცია. შენობის აღმოსავლეთის და დასავლეთის ფრთების ჩრდილოეთ და სამხრეთ ფასადებზე გამოსახული იყო მაღალი ფანჯრის ღიობები, პროფილირებული ჩარჩოებით. ამ რვა სარკმლიდან ზემოთ იყო პატარა წრიული განათება, რომელიც ანათებდა მთლიანად ეკლესიის ინტერიერს.
ლიტერატურა
რედაქტირება- Сацита Исраилова. Истории, рассказанные храмом: храмы на территории Грозного // Архивный вестник. — 2017. — № 5. — ISSN 978-5-6040381-2-3.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- Багдасарян Р. З.. Об армянской церкви в Грозном. ციტირების თარიღი: 2020-05-21.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 1.0 1.1 Р.З. Багдасарьян. (1985) Об армянской церкви в Грозном. "Историко-филологический журнал" // № 1; pp. 231-234. ISSN 0135-0536. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-11-19. ციტირების თარიღი: 2012-11-16.
- ↑ თარგი:Книга
- ↑ Р. Багдасарян // Армянская община Грозного // Вестник общественных наук. Выпуски 7-12; Изд-во АН Армянской ССР, 1986 г. — С. 59-62.
- ↑ Р. З. Багдасарьян. (1989) Культурная и общественно-политическая жизнь армянского поселения Грозного (вторая половина XIX—начало XX в.). "Историко-филологический журнал" // № 2; pp. 188-197. ISSN 0135-0536. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-01-13. ციტირების თარიღი: 2012-11-16.