ოპერაცია „აიაქსი“ (ინგლ. Operation Ajax) — 1953 წელს ამერიკის ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოს მიერ ჩატარებული აქცია, რომლის შედეგადაც ირანის დემოკრატი პრემიერ-მინისტრი მოჰამედ მოსადეღი დაამხეს და შაჰის რეჟიმი აღდგა. ამით აშშ-მა ხელი შეუშალა მოსადეღის გეგმას ნავთობის ინდუსტრია სახელმწიფო საკუთრება გამხდარიყო.

ჯარისკაცებმა ალყა შემოარტყეს პარლამენტის შენობას თეირანში 19 აგვისტოს, 1953 წ.

აქციას მეთაურობდა აშშ-ის ყოფილი პრეზიდენტის თეოდორ რუზველტის შვილიშვილი კერმიტ რუზველტი. მან დაითანხმა შაჰი მოჰამედ რეზა ფეჰლევი მოსადეღის რეჟიმს დამხობაზე. შაჰმა, თითქოს და მოსადეღის მიერ დევნილმა, ირანი დატოვა და თავი იტალიას შეაფარა. ამასობაშო აშშ-ის აგენტებმა თავის საქმე გააკეთეს და 1953 წლის 22 აგვისტოს ირანში დაბრუნებულმა შაჰმა დაამხო პრემიერ-მინისტრის მთავრობის რეჟიმი.

ლიტერატურა

რედაქტირება
  • Abrahamian, Ervand, Iran Between Two Revolutions (Princeton University Press, 1982)
  • Dorril, Stephen, Mi6: Inside the Covert World of Her Majesty's Secret Intelligence Service ISBN 978-0-7432-0379-1 (paperback is separately titled: MI6: Fifty Years of Special Operations Fourth Estate: London, a division of HarperCollins ISBN 1-85702-701-9)
  • Dreyfuss, Robert, Devil's Game: How the United States Helped Unleash Fundamentalist Islam (Henry Holt and Company: 2005)

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება
 
ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე: