ოპერაცია აიაქსი
ოპერაცია „აიაქსი“ (ინგლ. Operation Ajax) — 1953 წელს ამერიკის ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოს მიერ ჩატარებული აქცია, რომლის შედეგადაც ირანის დემოკრატი პრემიერ-მინისტრი მოჰამედ მოსადეღი დაამხეს და შაჰის რეჟიმი აღდგა. ამით აშშ-მა ხელი შეუშალა მოსადეღის გეგმას ნავთობის ინდუსტრია სახელმწიფო საკუთრება გამხდარიყო.
აქციას მეთაურობდა აშშ-ის ყოფილი პრეზიდენტის თეოდორ რუზველტის შვილიშვილი კერმიტ რუზველტი. მან დაითანხმა შაჰი მოჰამედ რეზა ფეჰლევი მოსადეღის რეჟიმს დამხობაზე. შაჰმა, თითქოს და მოსადეღის მიერ დევნილმა, ირანი დატოვა და თავი იტალიას შეაფარა. ამასობაშო აშშ-ის აგენტებმა თავის საქმე გააკეთეს და 1953 წლის 22 აგვისტოს ირანში დაბრუნებულმა შაჰმა დაამხო პრემიერ-მინისტრის მთავრობის რეჟიმი.
ლიტერატურა
რედაქტირება- Abrahamian, Ervand, Iran Between Two Revolutions (Princeton University Press, 1982)
- Dorril, Stephen, Mi6: Inside the Covert World of Her Majesty's Secret Intelligence Service ISBN 978-0-7432-0379-1 (paperback is separately titled: MI6: Fifty Years of Special Operations Fourth Estate: London, a division of HarperCollins ISBN 1-85702-701-9)
- Dreyfuss, Robert, Devil's Game: How the United States Helped Unleash Fundamentalist Islam (Henry Holt and Company: 2005)
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება
ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:
- Dr. Mohammad Mosaddeq: Symbol of Iranian Nationalism and Struggle Against Imperialism by the Iran Chamber Society
- 'Clandestine Service History—Overthrow of Premier Mosaddeq of Iran—November 1952 – August 1953'. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 9 ივნისი 2009. ციტირების თარიღი: 6 June 2009.
- The 1953 Coup in Iran by Professor Ervand Abrahamnian