მართლმადიდებლობა ესტონეთში
მართლმადიდებლობას ესტონეთში მოსახლეობის 16,5% მისდევს, ის ყველაზე გავრცელებული რელიგიია ამ ქვეყანაში, მას შემდეგ რაც მან ლუთერანიზმს გადაასწრო. 2000 წელს ესტონეთში ჩატარებული აღწერით აღმოჩნდა რომ მართლმადიდებელთა 72.9% რუსული წარმოშობის იყო.[1] დღეს ესტონეთში მოქმედებს მართლმადიდებლური ეკლესიის ორი შტო: ესტონეთის სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესია, ავტონომიური ეკლესია კონსტანტინოპოლის ეკუმენური საპატრიარქოს ქვეშ და მოსკოვის საპატრიარქოს ესტონეთის მართლმადიდებელი ეკლესია.
| მართლმადიდებლობა ესტონეთში | |
|---|---|
 | |
 | |
| პროცენტულობა | 16.5% |
| გავრცელდა | მე –10 – მე –12 საუკუნეებში |
| ავტოკეფალია მოიპოვა | 1920 წელი |
ისტორია
რედაქტირება
მართლმადიდებლობა, სავარაუდოდ, პირველად მე –10 – მე –12 საუკუნეებში გავრცელდა ნოვგოროდისა და ფსკოვის მისიონერების მიერ, რომლებიც ესტონელებს აქტიურად იყენებენ ფსკოვის მახლობლად მდებარე სამხრეთ – აღმოსავლეთ რეგიონებში სამუშაოებისთვის. პირველი მოხსენიება ესტონეთში მართლმადიდებლური კრების შესახებ 1030 წლიდან იწყება.[2] დაახლოებით 600 წელს ტუმეს გორაკის აღმოსავლეთ მხარეს (Toomemägi) ესტონელებმა დააარსეს ქალაქი ტარბატუ (თანამედროვე ტარტუ). 1030 წელს კიევის პრინცმა, იაროსლავ ბრძენმა დაარბია ტარბატუ და ააშენა საკუთარი ციხესიმაგრე, სახელად იურიევი. XIII საუკუნის დასაწყისში ბალტიის ჯვაროსნული ლაშქრობების შედეგად ჩრდილოეთ ესტონეთი დაიპყრო დანიამ. ნოვგოროდისა და ფსკოვის რუსმა ვაჭრებმა მოგვიანებით შეძლეს მცირე მართლმადიდებლური კრებების დაარსება ესტონეთის რამდენიმე ქალაქში. ერთ-ერთი ასეთი კრება ქალაქ დორპატში დაარბიეს გერმანელებმა 1472 წელს, რომლებმაც აწამეს მათი მღვდელი ისიდორი.[3]
მე -18 და მე -19 საუკუნეებში ესტონეთი რუსეთის იმპერიის ნაწილი იყო, რომელიც შვედეთის იმპერიამ დათმო 1721 წელს ჩრდილოეთის დიდ ომში დამარცხების შემდეგ. 1800-იანი წლების განმავლობაში ესტონელი გლეხების მნიშვნელოვანმა რიცხვმა მიიღო იმპერატორის მართლმადიდებლური რწმენა. ამან გამოიწვია რიგის ეპარქიის (თანამედროვე ლატვიაში) დაარსება რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის მიერ 1850 წელს. მე -19 საუკუნის ბოლოს რუსიფიკაციის ტალღა შემოვიდა, რასაც მხარს უჭერდა რუსეთის იერარქია, მაგრამ არა ადგილობრივი ესტონელი სასულიერო პირები. ამ დროს აშენდა ტალინში წმინდა ალექსანდრე ნეველის სახელობის ტაძარი და კურემეს პუტიცას დედათა მონასტერი.
გზა ავტონომიისაკენ
რედაქტირებამე -19 საუკუნის განმავლობაში ესტონური ნაციონალიზმი სტაბილურად იზრდებოდა, ესტონეთის სამღვდელოებაც მიისწრაფოდა უფრო მეტი დამოუკიდებლობისკენ, დაწყებული ესტონეთის ეპარქიით, რომელსაც ტალინში ესტონელი ეპისკოპოსი ხელმძღვანელობდა.[4] 1917 წელს პლენარულმა საბჭომ აირჩია პეტერბურგის ესტონეთის მართლმადიდებლური საზოგადოების მღვდელი პოლ კულბუში, ტალინის ეპისკოპოსი პლატონი.[5] ის ორი წლის შემდეგ წითელმა არმიამ სიკვდილით დასაჯა ესტონეთის დამოუკიდებლობის ომის დროს.
რუსეთის მიერ ესტონეთის დამოუკიდებელი სახელმწიფოს აღიარების შემდეგ, რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის პატრიარქმა, წმინდა ტიხონმა, 1920 წელს ესტონეთის სამოციქულო მართლმადიდებლური ეკლესია (EAOC) ეკონომიკურ, ადმინისტრაციულ და საგანმანათლებლო საკითხებში ავტონომიურად ცნო და მას დროებითი ავტოკეფალია მიანიჭა. მთავარეპისკოპოსად ალექსანდრე პაულოსი აირჩიეს და დაინიშნა ტალინისა და სრულიად ესტონეთის მიტროპოლიტად. მანამდე საბჭოთა რუსეთმა მიიღო მარქსისტულ-ლენინური იდეოლოგია, რომელიც იდეოლოგიურად მიზნად ისახავდა რელიგიის აღმოფხვრას.[6] საპასუხოდ, პატრიარქმა ტიხონმა განკვეთა საბჭოთა კავშირის ხელმძღვანელობა 1918 წელს, რამაც გამოიწვია რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის მძაფრი დევნა.[7] 1922 წლის აპრილში ტიხონი დააპატიმრეს[8] და ესტონელმა სამღვდელოებამ დაკარგა კავშირი მოსკოვის საპატრიარქოსთან. 1922 წლის სექტემბერში ესტონეთის სამოციქულო მართლმადიდებლური ეკლესიის საბჭომ თხოვნით მიმართა კონსტანტინოპოლის პატრიარქს, მელეტიუს IV- ს, ესტონეთის ეკლესიის კონტროლი გადაეცა რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესიიდან კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს. 1923 წელს კონსტანტინოპოლის საპატრიარქომ გამოსცა ტომოსი (საეკლესიო ბრძანებულება), რომლის თანახმად EAOC კონსტანტინოპოლის იურისდიქციაში მოექცა და მას მიენიჭა ავტონომია, მაგრამ არა სრული ავტოკეფალია.[9]
1935 წელს ეკლესიამ კანონით დაარეგისტრირა თავისი წესდება სახელმწიფოში სახელწოდებით ესტონეთის სამოციქულო მართლმადიდებელი ეკლესია.[10] ამას მოგვიანებით მნიშვნელოვანი იურიდიული შედეგები მოჰყოლია.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირებასქოლიო
რედაქტირება- ↑ Population By Religious Affiliation And Ethnic Nationality. Statistics Estonia (22 October 2002). ციტირების თარიღი: 2011-07-11
- ↑ Toom, Tarmo. "Estonia, Orthodox Church in", The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity, p.226-8, Wiley-Blackwell Publishing, 2011.
- ↑ Historical background of Orthodoxy in Estonia დაარქივებული 2016-08-11 საიტზე Wayback Machine. , Estonian Orthodox Church of Moscow Patriarchate website.
- ↑ A Brief History of the Orthodox Church of Estonia დაარქივებული 2011-09-28 საიტზე Wayback Machine. , Orthodox Church of Estonia website.
- ↑ Poska, Jüri. "Bishop Platon - His Life And Martyrdom", Estonian Apostolic Orthodox Church website.
- ↑ Lenin, Vladimir Ilyich. "The Attitude of the Workers' Party to Religion", Proletary, No.45, May 13 (26), 1909.
- ↑ Pospielovsky, Dimitry V. The Russian Church Under the Soviet Regime, 1917-1983, ch.2, St Vladimir's Seminary Press, Crestwood NY, 1984.
- ↑ "Glorification of St Tikhon, the Apostle to America", Orthodox Church in America website.
- ↑ Ringvee, Ringo. "History of the controversy" დაარქივებული 2021-05-08 საიტზე Wayback Machine. , Estonica - Encyclopedia about Estonia, Estonian Institute.
- ↑ Patriarch Bartholomew I of Constantinople. "Patriarchal and Synodical Act Concerning the Reactivation of the Patriarchal and Synodical Tomos of 1923 Regarding the Orthodox Metropolitanate of Estonia", February 20, 1996.