ბელადი ჯოზეფი

ბელადი ჯოზეფი (დ. 3 მარტი, 1840, ორეგონი — გ. 21 სექტემბერი, 1904, ვაშინგტონი) — ნეზ პერსეს ინდიელთა ტომის ბელადი, იბრძოდა ამერიკელთა წინააღმდეგ. ამერიკულმა პრესამ მას „წითელი ნაპოლეონი“ უწოდა.

ბელადი ჯოზეფი 1877 წ.

ბრძოლა თავისუფლებისთვის

1860 წლიდან აგორებული ოქროს ციებ-ცხელება სულ უფრო ავიწროვებდა ინდიელებს. სულ რაღაც 2 წელიწადში 18 ათასი ახალმოსახლე დამკვიდრდა ნეზ პერსეს მიწაზე. ფედერალურმა ხელისუფლებამ ტომის ტერიტორია 10-ჯერ შეამცირა, 1875 წელს კი გადაწყვიტაა ინდიელთა გადასახლება აიდაჰოს მცირე რეზერვაციაში. ჯოზეფი ითვალისწინებდა არსებულ მდგომარეობას და აიდაჰოში გადასვლას დათანხმდა. მაგრამ უკმაყოფილო ახალგაზრდა ნეზ პერსელები თავს დაესხნენ ამერიკელთა დასახლებას. ნეზ პერსეს ომი დაიწყო. არმიის რეაგირების შიშით ჯოზეფმა უკან დაიხია და თავისი ტომი გახიზნა. 700 ნეზ პერსელიდან მეომართა რიცხვი 200-ს თუ აღწევდა, დანარჩენები ქალები, ბავშვები და მოხუცები იყვნენ. ჯოზეფი იმედოვნებდა ამერიკელებთან მოლაპარაკებას და კონფლიქტის მშვიდობიანად მოგვარებას, მაგრამ ტომის საბჭოზე უმრავლესობამ აიდაჰოს დატოვება და კანადაში გადასახლებას დაუჭირა მხარი. 1877 წლის გაზაფხულზე ნეზ პერსე თავის ისტორიულ ურთულეს მარშრუტს დაადგა. მათ წინ ედოთ 2600-კილომეტრიანი გზა. 2 თვე მიუძღვებოდა ჯოზეფი თავის ხალხს კანადისკენ, ტომმა დაახლოებით 1880 კილომეტრი გაიარა. მათ ფეხდაფეხ მისდევდა აშშ-ის 2000 ჯარისკაცი. ამ გზაზე ჯოზეფმა ყველა დიდ თუ პატარა ბრძოლაში დაამარცხა ამერიკელთა სამხედრო ძალები. 30 სექტემბერს ბაიარ-პოოს მთებში ინდიელებს თავს დაესხათ სამხედრო ძალები ნელსონ მაილსის მეთაურობით. მცირე ნაწილმა მოასწრო გაქცევა, უმეტესობა კი ხუთ დღიანი ბრძოლის შემდეგ დანებდა ამერიკელებს. ბელადი ჯოზეფი 1904 წლის 21 სექტემბერს კოლვინის რეზერვაციაში ვაშინგტონის შტატში გარდაიცვალა.

ლიტერატურა

• მიხეილ ბარნოვი, წითელი ნაპოლეონი, ჟურნალი ისტორიანი, ოქტომბერი, №10, 2013