ვიკიპედია

ანდრე მარი ამპერი

ანდრე მარი ამპერი (ფრანგ. André-Marie Ampère; დ. 20 იანვარი, 1775 — გ. 10 ივნისი, 1836) — ფრანგი ფიზიკოსი და მათემატიკოსი ელექტრომაგნეტიზმის ფუძემდებელი და აღმომჩენი. იყო სამეფო საზოგადოების წევრი. ელექტროენერგიის საზომი ერთეული ამპერი მის პატივსაცემად დაერქვა.

ანდრე მარი ამპერი
ფრანგ. André-Marie Ampère
დაბ. თარიღი 20 იანვარი, 1775(1775-01-20)[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16]
დაბ. ადგილი ლიონი[17] [16]
გარდ. თარიღი 10 ივნისი, 1836(1836-06-10)[18] [19] [5] [6] [20] [8] [9] [10] [21] [11] [22] [12] [14] [15] (61 წლის)
გარდ. ადგილი მარსელი[18] [5]
დასაფლავებულია მონმარტრის სასაფლაო
მოქალაქეობა საფრანგეთი[23]
საქმიანობა ფიზიკოსი[18] [5] , მათემატიკოსი[18] [5] , ინჟინერი, ფილოსოფოსი[5] , ქიმიკოსი და გამომგონებელი
მუშაობის ადგილი პოლიტექნიკური სკოლა[5] და საფრანგეთის კოლეჯი[24]
ალმა-მატერი პოლიტექნიკური სკოლა
განთქმული მოსწავლეები Jean Baptiste Firmin Demonferrand
მეუღლე Julie Carron[5]
დედა Jeanne Antoinette Desarcey[17]
შვილ(ებ)ი ჟან-ჟაკ ამპერი
ჯილდოები საპატიო ლეგიონის ორდენის კავალერი[25], სამეფო საზოგადოების უცხოელი წევრი[26], 72 names on the Eiffel Tower[27] და inspector general[28]
ხელმოწერა

მეცნიერული მოღვაწეობა რედაქტირება

ამპერს მნიშვნელოვანი გამოკვლევები აქვს ჩატარებული მათემატიკაში, მექანიკასა და ფიზიკაში. მისი ძირითადი ფიზიკური ნაშრომები შესრულებულია ელექტროდინამიკის სფეროში. 1820 წელს მან დაადგინა მაგნიტურ ისარზე მაგნიტური ველის მოქმედების მიმართულების განსაზღვრის წესი, რომელიც დღეს ამპერის კანონის სახელითაა ცნობილი; ჩაატარა მრავალი ცდა მაგნიტსა და ელექტრულ დენს შორის ურთიერთქმედების გამოსაკვლევად; ამ მიზნებისთვის მან შექმნა მრავალი ხელსაწყო; ამპერმა აღმოაჩინა, რომ დედამიწის მაგნიტური ველი გავლენას ახდენს დენის მოძრავ გამტარებზე. იმავე წელს მან აღმოაჩინა ურთიერთქმედება ელექტრულ დენებს შორის, მოახდინა ამ მოვლენის ფორმულირება (ამპერის კანონი), განავრცო მაგნეტიზმის თეორია, შემოგვთავაზა ელექტრომაგნიტური პროცესების გამოყენება სიგნალთა გადაცემისთვის.

1822 წელს ამპერმა აღმოაჩინა სოლენოიდის (დენიანი კოჭას) მაგნიტური ეფექტი, საიდანაც მომდინარეობდა სოლენოიდის ეკვივალენტობის იდეა მუდმივი მაგნიტისთვის. აგრეთვე მან შემოგვთავაზა მაგნიტური ველის გაძლიერების იდეა რკინის ფულარის მეშვეობით, რომელიც მოთავსებული იქნებოდა სოლენოიდის შიგნით. ამპერმა თავისი იდეები გადმოსცა ნაშრომებში „ელექტროდინამიკური დაკვირვებების კრებული“ (ფრანგ. „Recueil d’observations electrodynamiques“, პარიზი, 1822), „ელექტროდინამიკური მოვლენების თეორიის მოკლე კურსი“ (ფრანგ. „Precis de la theorie des phenomenes electrodynamiques“, პარიზი, 1824), „ელექტროდინამიკური მოვლენების თეორია“ (ფრანგ. „Theorie des phenomenes electrodynamiques“). 1826 წელს მან დაამტკიცა მაგნიტური ველის ცირკულაციის თეორემა. 1829 წელს ამპერმა გამოიგონა ისეთი ხელსაწყოები, როგორებიცაა კომუტატორი და ელექტრომაგნიტური ტელეგრაფი.

მექანიკაში მას ეკუთვნის ტერმინ „კინემატიკის“ ფორმულირება.

1830 წელს მეცნიერულ მიმოსვლაში შემოიღო ტერმინი „კიბერნეტიკა“.

რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება

 

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ http://www.ampere.cnrs.fr/unevieenimages/index.php?limite=0
  2. ↑ http://books.google.de/books?id=rwEoAAAAYAAJ&pg=PA389&hl=de#v=snippet&q=1775&f=false
  3. ↑ http://amperemusee.fr
  4. ↑ http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-49535.ln-ru.dl-.pr-inf.uk-12
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays — 2 — Éditions Robert Laffont, 1994. — Vol. 1. — P. 82. — ISBN 978-2-221-06888-5
  6. ↑ 6.0 6.1 MacTutor History of Mathematics archive
  7. ↑ André Marie Ampere — ministère de la Culture.
  8. ↑ 8.0 8.1 Find a Grave — 1996.
  9. ↑ 9.0 9.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  10. ↑ 10.0 10.1 Czech National Authority Database
  11. ↑ 11.0 11.1 GeneaStar
  12. ↑ 12.0 12.1 Pas L. v. Genealogics — 2003.
  13. ↑ Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 გვრ. — ISBN 978-953-6036-31-8
  14. ↑ 14.0 14.1 André Marie Ampere
  15. ↑ 15.0 15.1 Base biographique
  16. ↑ 16.0 16.1 baptismal record
  17. ↑ 17.0 17.1 Saint-Pierre D. Dictionnaire historique des Académiciens de Lyon: 1700-2016 — Lyon: Académie des sciences, belles-lettres et arts de Lyon, 2017. — P. 1369. — ISBN 978-2-9559433-0-4
  18. ↑ 18.0 18.1 18.2 18.3 Deutsche Nationalbibliothek Record #118645048 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
  19. ↑ Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
  20. ↑ SNAC — 2010.
  21. ↑ Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
  22. ↑ Roglo — 1997. — 8549233 ეგზ.
  23. ↑ RKDartists
  24. ↑ კოლეჟ-დე-ფრანსის პროფესორების სია
  25. ↑ Léonore database — ministère de la Culture.
  26. ↑ https://catalogues.royalsociety.org/CalmView/Record.aspx?src=CalmView.Persons&id=NA5782&pos=1
  27. ↑ https://www.toureiffel.paris/fr/le-monument/tour-eiffel-et-sciences
  28. ↑ https://www.napoleon-empire.net/universite.php
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ანდრე_მარი_ამპერი&oldid=3770649“-დან