შეთანხმება ანტარქტიდის შესახებ

შეთანხმება ანტარქტიდის შესახებ — ხელშეკრულებაა, რომელიც ითვალისწინებს ანტარქტიდის დემილიტარიზაციას, მის მხოლოდ მშვიდობიანი მიზნებისათვის გამოყენებას და ბირთვული იარაღისაგან თავისუფალ ზონად გადაქცევას. ხელშეკრულება დაიდო 1959 წლის 1 დეკემბერს ვაშინგტონში და ძალაში შევიდა 1961 წლის 23 ივნისს 12 პირველმონაწილე სახელმწიფოს ხელმოწერის შემდეგ.

მიზნები რედაქტირება

ხელშეკრულების მთავარი მიზანია — ანტარქტიკის მთელი კაცობრიობის ინტერესებისათვის გამოყენების უზრუნველყოფა. ასევე გათვალისწინებულია სამეცნიერო კვლევების თავისუფლება და საერთაშორისო თანამშრომლობის ხელშეწყობა. ანტარქტიდაში იკრძალება ნებისმიერი ბირთვული აფეთქებები და რადიაქტიური მასალების დამარხვა. 1982 წელს, როგორც ანტარქტიდის შესახებ შეთანხმების სისტემის ნაწილი და მისი IX სტატიის შესრულება, ძალაში შევიდა ანტარქტიკის ზღვის ცოცხალი რესურსების შენარჩუნების შესახებ კონვენცია (ანტკომი)^[1]. ამ კონვენციის მუხლების პრაქტიკაში გამოყენებას არეგულირებს ანტკომის კომისია, რომლის შტაბ-ბინა მდებარეობს ავსტრალიის ტასმანიის შტატის ქალაქ ჰობარტში.

კლასიფიკაცია რედაქტირება

2010 წლის იანვრისთვის ხელშეკრულების მონაწილეთა რიცხვში შედის 46 სახელმწიფო, რომელთაგან 28 კონსულტატიური მხარეა. ხელშეკრულებასთან მიმართებაში ექსპერტები გამოყოფენ ქვეყნების სამ ჯგუფს^[2]:

რომლებსაც ჰქონდათ ტერიტორიული პრეტენზიები ხელშეკრულებაზე ხელმოწერამდე — ესენია: ავსტრალია, არგენტინა, დიდი ბრიტანეთი, ახალი ზელანდია, ნორვეგია, საფრანგეთი და ჩილე.
რომლებმაც დაიტოვეს უფლება გამოეცხადებინათ ასეთი პრეტენზიები — ესენია: პერუ, საბჭოთა კავშირი/რუსეთი, აშშ და სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა.
რომლებსაც არ ჰქონიათ ოფიციალური ტერიტორიული პრეტენზიები — ესენია: ბელგია, ბულგარეთი, ბრაზილია, გერმანია, ინდოეთი, იტალია, ჩინეთი, პაკისტანი, პოლონეთი, რუმინეთი, უკრაინა, ურუგვაი, ჩეხეთი, შვედეთი, ეკვადორი, სამხრეთი კორეა და იაპონია.

ხელშეკრულების მონაწილე ქვეყნები რედაქტირება

პირველმონაწილე სახელმწიფოები გამოყოფილია სქლად.

ქვეყანა	სათათბირო ხმის უფლება	ძალაში შესვლის თარიღი
ავსტრალია	დიახ	1961 წლის 23 ივნისი
ავსტრია		1987 წლის 25 აგვისტო
არგენტინა	დიახ	1961 წლის 23 ივნისი
ბელარუსი		2006 წლის 19 ივლისი
ბელგია	დიახ	1961 წლის 23 ივნისი
ბულგარეთი	დიახ	1978 წლის 11 სექტემბერი
ბრაზილია	დიახ	1975 წლის 16 მაისი
დიდი ბრიტანეთი	დიახ	1961 წლის 23 ივნისი
ვენესუელა		1999 წლის 24 მარტი
უნგრეთი		1984 წლის 27 იანვარი
გვატემალა		1991 წლის 31 ივლისი
გერმანია	დიახ	1979 წლის 5 თებერვალი
საბერძნეთი		1987 წლის 8 იანვარი
დანია		1965 წლის 20 მაისი
ინდოეთი	დიახ	1983 წლის 19 აგვისტო
ესპანეთი	დიახ	1982 წლის 31 მარტი
იტალია	დიახ	1981 წლის 18 მარტი
კანადა	დიახ	1988 წლის 4 მაისი
ჩინეთი	დიახ	1983 წლის 8 ივნისი
კოლუმბია		1989 წლის 31 იანვარი
კორეის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკა		1987 წლის 21 იანვარი
კუბა		1984 წლის 16 აგვისტო
მალაიზია		2011 წლის 31 ოქტომბერი
მონაკო		2008 წლის 30 მაისი
მონღოლეთი		2015 წლის 23 მარტი
ნიდერლანდი	დიახ	1967 წლის 30 მარტი
ახალი ზელანდია	დიახ	1961 წლის 23 ივნისი
ნორვეგია	დიახ	1961 წლის 23 ივნისი
პაკისტანი		2012 წლის 1 მარტი
პაპუა-ახალი გვინეა		1975 წლის 16 სექტემბერი
პერუ	დიახ	1981 წლის 10 აპრილი
პოლონეთი	დიახ	1961 წლის 23 ივნისი
პორტუგალია		2010 წლის 29 იანვარი
სამხრეთი კორეა	დიახ	1986 წლის 28 იანვარი
რუსეთი	დიახ	1961 წლის 23 ივნისი
რუმინეთი		1971 წლის 15 სექტემბერი
სლოვაკეთი		1993 წლის 1 იანვარი
აშშ	დიახ	1961 წლის 23 ივნისი
თურქეთი		2006 წლის 24 იანვარი
უკრაინა	დიახ	1992 წლის 28 ოქტომბერი
ურუგვაი	დიახ	1980 წლის 11 იანვარი
ფინეთი	დიახ	1984 წლის 15 მაისი
საფრანგეთი	დიახ	1961 წლის 23 ივნისი
ჩეხეთი	დიახ	1962 წლის 14 ივნისი
ჩილე	დიახ	1961 წლის 23 ივნისი
შვეიცარია		1984 წლის 24 აპრილი
შვედეთი	დიახ	1987 წლის 21 იანვარი
ეკვადორი	დიახ	1987 წლის 15 სექტემბერი
ესტონეთი		2001 წლის 17 მაისი
სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა	დიახ	1961 წლის 23 ივნისი
იაპონია	დიახ	1961 წლის 23 ივნისი