მიხაილ პტუხა
მიხაილ პტუხა ( უკრ. Птуха Михайло Васильович ; დ. 7 ნოემბერი, 1884, ოსტერი, ჩერნიგოვის პროვინცია — გ. 3 ოქტომბერი, 1961, კიევი ) — საბჭოთა და უკრაინელი ეკონომისტი, იურისტი, სტატისტიკოსი და დემოგრაფი, მეცნიერების ორგანიზატორი, იურიდიული ფაკულტეტის დეკანი (1917-1918 წწ.) პერმის უნივერსიტეტში, უკრაინის სსრ მეცნიერებათა აკადემიის დემოგრაფიის ინსტიტუტის დამფუძნებელი, მეცნიერებათა აკადემიის ნამდვილი წევრი. უკრაინის სსრ (1920), საბჭოთა კავშირის მეცნიერებათა აკადემიის წევროკორესპონდენტი 1943 წლის 29 სექტემბრიდან ეკონომიკისა და სამართლის განყოფილების (ეკონომიკა, სტატისტიკა), დამსახურებული მეცნიერი (1944), საერთაშორისო სტატისტიკური ინსტიტუტის ნამდვილი წევრი (ინგლ. International Statistical Institute ) (1929 წლიდან). ვლადიმერ პტუხას ძმა.
| მიხაილ პტუხა | |
|---|---|
| დაბ. თარიღი | 7 ნოემბერი, 1884 |
| დაბ. ადგილი | ოსტიორი |
| გარდ. თარიღი | 7 სექტემბერი, 1961 (76 წლის) |
| გარდ. ადგილი | კიევი |
| დასაფლავებულია | ბაიკოვეს სასაფლაო |
| მოქალაქეობა |
რუსეთის იმპერია.svg){kind=small} სსრკ |
| საქმიანობა | ეკონომისტი |
| მუშაობის ადგილი | პერმის სახელმწიფო უნივერსიტეტი |
| ალმა-მატერი | სანქტ-პეტერბურგის სახელმწიფო უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულეტი |
| სამეცნიერო ხარისხი | ეკონომიკის მეცნიერებათა დოქტორი |
| ჯილდოები | შრომის წითელი დროშის ორდენი და საპატიო ნიშნის ორდენი |
ბიოგრაფია რედაქტირება
დაიბადა 1884 წლის 7 ნოემბერს ქალაქ ოსტერში. 1898 წელს დაასრულა ოსტერის ორწლიანი საქალაქო სასწავლებელი და სამი წლის განმავლობაში მუშაობდა სტატისტიკოს-რეგისტრატორად ჩერნიგოვის პროვინციის ზემსტვოს სტატისტიკურ განყოფილებაში. 1902 წელს შევიდა დონის როსტოვის მექანიკურ-ქიმიურ-ტექნიკურ სასწავლებელში, საიდანაც 1903 წელს გარიცხეს არალეგალურ სტუდენტურ ორგანიზაციაში მონაწილეობის გამო. მალევე დააპატიმრეს.[1]
1906 წელს ჩაირიცხა პეტერბურგის უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე, რომელიც დაამთავრა 1910 წელს.
სამაგისტრო გამოცდებისთვის კონსულტაციას გადიოდა ბერლინის უნივერსიტეტის პროფესორ ვ. ბორტკევიჩთან. (1910-1912) . სამაგისტრო ნაშრომი „ნარკვევები მოსახლეობის სტატისტიკისა და მორალური [სტატისტიკის] თეორიის შესახებ“ დაწერა ლონდონში (1914-1915), სადაც მუშაობდა ბრიტანეთის მუზეუმის, სამეფო სტატისტიკური საზოგადოებისა და აქტუართა ინსტიტუტის ბიბლიოთეკებში და დაიცვა 1917 წელს მოსკოვის უნივერსიტეტში. [2]
1913 წლიდან იყო სანქტ-პეტერბურგის უნივერსიტეტის პრივატ-დოცენტი. 1916 წლიდან — პერმში სანქტ-პეტერბურგის უნივერსიტეტის განყოფილების პროფესორი, რომელსაც მოგვიანებით პერმის უნივერსიტეტის ეწოდა.
პერმის უნივერსიტეტში კითხულობდა ლექციებს პოლიტიკურ ეკონომიასა და სტატისტიკაში. იყო სტატისტიკის სამსახურის ორგანიზატორი. აირჩიეს პერმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რიგით პროფესორად; 1916-1917 წლებში — მდივანი, ხოლო 1917-1918 წლებში — იურიდიული ფაკულტეტის დეკანი, 1918 წელს — რექტორი
1918 წელს დაბრუნდა უკრაინაში, სადაც დააარსა და 1938 წლამდე ხელმძღვანელობდა უკრაინის სსრ მეცნიერებათა აკადემიის დემოგრაფიის ინსტიტუტს (1934 წლიდან — დემოგრაფიისა და სანიტარული სტატისტიკის ინსტიტუტი) (რსფსრ-ში მსგავსი ინსტიტუტი დაარსდა მხოლოდ ქ. 1930), ამავდროულად იყო კიევის ეროვნული ეკონომიკის ინსტიტუტისა და სხვა უმაღლესი სასწავლებლების პროფესორი.
1930-იან წლებში მიხაილ პტუხა რამდენჯერმე დააპატიმრეს. უკრაინის და მთელი საბჭოთა სტატისტიკის განადგურების, მისი ძმის, გამოჩენილი პარტიის წევრის სიკვდილით დასჯის და 1937-1938 წლებში დემოგრაფიის ინსტიტუტის ლიკვიდაციის შემდეგ, 1938 წელს ის რეპრესირებულ იქნა. გაათავისუფლეს 1940 წელს.
1940-1950 წლებში ხელმძღვანელობდა უკრაინის მეცნიერებათა აკადემიის ეკონომიკის ინსტიტუტის სტატისტიკის განყოფილებას 1945-1950 წლებში იყო სოციალურ მეცნიერებათა განყოფილების თავმჯდომარე და უკრაინის მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდიუმის წევრი.
სამეცნიერო საქმიანობასთან ერთად, მიხაილ პტუხა მონაწილეობდა უკრაინის სსრ და სსრკ ცენტრალური სტატისტიკური სამსახურის, დაგეგმვისა და ჯანდაცვის ორგანოების პრაქტიკულ მუშაობაში, ასევე ზედამხედველობდა უკრაინის სსრ-ს დემოგრაფიული ჰიპოთეზის მომზადებას მეორე ხუთწლიანი გეგმის დროს. 1933-1937 წწ.), მონაწილეობდა 1959 წლის საკავშირო აღწერის მომზადებაში და სხვ. პტუხა ასევე იყო საერთაშორისო სტატისტიკური ინსტიტუტის წევრი და მონაწილეობდა არაერთ საერთაშორისო კონფერენციაში.
ცხოვრობდა კიევში ლუთერანსკაია ქუჩაზე, N 21/12.
გარდაიცვალა 1961 წლის 3 ოქტომბერს. დაკრძალეს კიევში, ბაიკოვის სასაფლაოზე.
სამეცნიერო საქმიანობა რედაქტირება
როგორც მოსახლეობის სტატისტიკის თეორეტიკოსმა, პტუხამ განავითარა ადოლფ კეტლეს თეორია „საშუალო ადამიანის შესახებ“. როგორც პრაქტიკულმა მეთოდოლოგმა, პტუხამ შეიმუშავა დემოგრაფიული პროცესების შესწავლის სქემა და წარმოადგინა განხორციელების მეთოდოლოგია. მისმა აღმოჩენებმა ქორწინების ა და სიკვდილიანობის მაჩვენებლების შესწავლისას მიიღო მსოფლიო აღიარება. დიდი მნიშვნელობა აქვს სიკვდილიანობის შემაჯამებელი ცხრილის აგების მის მეთოდებს. [3] 1929 წელს აირჩიეს საერთაშორისო სტატისტიკური ინსტიტუტის ნამდვილ წევრად და მონაწილეობა მიიღო მის სესიებში.
პტუხა ავტორია 80-ზე მეტი სამეცნიერო ნაშრომისა დემოგრაფიის, სტატისტიკის საერთო თეორიის და ისტორიის შესახებ.
ყველაზე დიდი ყურადღბა დაუთმო ექსპერომენტებს დემოგრაფიის შესახებ, რომლებსაც ატარებდა თვავად და კოლექტივთან ერთად დემოგრაფიის ინსტიტუტში.
ლიტერატურა რედაქტირება
- Михаил Васильевич Птуха. 1884—1961. Библиографический указатель, К., 1963.
- Энциклопедия украиноведения: В 10-ти томах / Гл. ред. Владимир Кубийович. — Париж; Нью-Йорк: Молодая жизнь, 1954—1989.
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Ігор Шаров. 100 видатних імен України. — К.: АртЕк, 2004. — С. 337. ISBN 966-505-218-7
- ↑ Публикации М. В. Птухи დაარქივებული 2015-10-08 საიტზე Wayback Machine. // Демоскоп Weekly.
- ↑ Стешенко В. Михаил Васильевич Птуха как демограф. 1884—1961 დაარქივებული 2015-10-08 საიტზე Wayback Machine. // Демоскоп Weekly.