ვიკიპედია:ახალი თავფურცელი 8

მთავარი სიახლეები

გორდანა სილიანოვსკა-დავკოვა (ფოტოზე) ჩრდილოეთ მაკედონიის პირველი ქალი-პრეზიდენტი გახდა. კოპენჰაგენში მდებარე ისტორიული ნაგებობა ბორსენი ხანძრის შედეგად ძლიერ დაზიანდა. საიმონ ჰარისი ირლანდიის ყველაზე ახალგაზრდა პრემიერ-მინისტრი გახდა. ბრიტანელი ფიზიკოსი, ნობელის პრემიის ლაურეატი პიტერ ჰიგსი 94 წლის ასაკში გარდაიცვალა. პეტერ პელეგრინი სლოვაკეთის პრეზიდენტად აირჩიეს. საქართველოს საფეხბურთო ნაკრებმა საბერძნეთი დაამარცხა და ევროპის ჩემპიონატის საგზური ისტორიაში პირველად მოიპოვა მიმდინარე: რუსეთის შეჭრა უკრაინაში; ისრაელ-ჰამასის ომი.

რჩეული სტატიები

დიდი აფეთქება — დაკვირვებადი სამყაროს ყველაზე მიღებული კოსმოლოგიური მოდელი მისი არსებობის უადრესი პერიოდებიდან შემდგომი ევოლუციის ჩათვლით. მოდელი აღწერს, თუ როგორ გაფართოვდა სამყარო მაღალი სიმკვირივისა და ტემპერატურის საწყისი მდგომარეობიდან და გვთავაზობს დაკვირვებადი ფენომენების ფართო სპექტრის, მათ შორის, მსუბუქი ელემენტების გავრცელების, კოსმოსური მიკროტალღური ფონის (CMB) და სამყაროს ფართომასშტაბიანი სტრუქტურის ახსნას. მნიშვნელოვანია, რომ დიდი აფეთქების თეორია თანხვედრაშია ჰაბლი–ლემეტრის კანონთან — რაც უფრო შორს არიან გალაქტიკები დედამიწიდან, მით უფრო სწრაფად შორდებიან ისინი პლანეტას. თეორია, ფიზიკის დადგენილი კანონების გამოყენებით, ახდენს ამ დაკვირვების ექსტრაპოლაციას უკან დროში. ეს შედეგად იძლევა კოსმოსის ზრდად კონცენტრაციას, რასაც წინ უძღოდა გრავიტაციული სინგულარობა, რომელშიც დროისა და სივრცის ცნებები მნიშვნელობას კარგავს (ე.წ. „დიდი აფეთქების“ სინგულარობა). სამყაროს გაფართოების სიჩქარის დეტალური გამოთვლების თანახმად, აღნიშნულ სინგულარობას ადგილი ჰქონდა დაახლოებით 13.8 მილიარდი წლის წინ, რაც, შესაბამისად, სამყაროს ასაკს წარმოადგენს. საწყისი გაფართოების (იგივე „დიდი აფეთქების“) შემდეგ სამყარო საკმარისად გაგრილდა, რათა შესაძლებელი გამხდარიყო სუბატომური ნაწილაკების, მოგვიანებით კი, ატომების წარმოქმნა. ამ პირველადი ელემენტების (წყალბადის, შედარებით მცირე რაოდენობით კი ჰელიუმის და ლითიუმის) გიგანტური ღრუბლები, მოგვიანებით, გრავიტაციის ძალით, შეიკუმშა ადრეულ ვარსკვლავებად და გალაქტიკებად, რომელთა შთამომავლებზე დაკვირვება დღესაც შესაძლებელია.

იცოდით, რომ...

ვიკიპედიის ახალი მასალებიდან: უილიამ პიტი რალფ ნორმან ენჯელი არის ერთადერთი ნობელის პრემიის ლაურეატი, რომელმაც ჯილდო წიგნის გამოცემისთვის მოიპოვა. იოანე II პირველი პაპი იყო, რომელმაც სახელი შეიცვალა პაპად არჩევის შემდეგ. უილიამ პიტი (სურათზე) დიდი ბრიტანეთის ყველაზე ახალგაზრდა პრემიერ-მინისტრია, 1783 წელს თანამდებობის დაკავების მომენტში იგი 24 წლის იყო. მეტამორფოზის ბოლო სტადიაზე (იმაგო) ერთდღიურები არ იკვებებიან და ცოცხლობენ ცოტა ხანს — რამდენიმე საათიდან ერთ ან რამდენიმე დღემდე. ჰაიტის პრეზიდენტი ჟან-კლოდ დიუვალიე მსოფლიოში ყველაზე ახალგაზრდა პრეზიდენტად ითვლება, მან თანამდებობა 19 წლის ასაკში დაიკავა. ზღვის მამლებს მკერდის წინა 3 სხივი თითისებრ გამონაზარდებად აქვთ გარდაქმნილი, რომელთა დახმარებითაც ფსკერზე ცოცავენ და საკვებს ეძებენ.

ამ დღეს...

დონა იზაბელა 1836 : რუსეთში პირველი რკინიგზის ხაზის პეტერბურგი-ცარსკოე სელო-პავლოვსკის მშენებლობა დაიწყო. 1846 : აშშ-ის მიერ ტეხასის ანექსიის გამო წარმოქმნილი უთანხმოების გამო აშშ-მა მექსიკას ომი გამოუცხადა. 1880 : მენლოს პარკში (ნიუ-ჯერსი) თომას ედისონმა პირველი ელექტრო რკინიგზა გამოცადა. 1888 : იზაბელა I-მა (სურათზე) ხელი მოაწერა ოქროს კანონს, რითაც ბრაზილიაში მონობა გაუქმდა. 1913 : იგორ სიკორსკი პირველი ადამიანი გახდა, რომელმაც ოთხძრავიანი თვითმფრინავის რუსკი ვიტიაზის პილოტირება მოახდინა. 1960 : თავისუფალი სიტყვის მოძრაობის დაბადება: კალიფორნიის ბერკლის უნივერსიტეტის სტუდენტების მასობრივი საპროტესტო აქცია დაიწყო თემთა პალატის არაამერიკული საქმიანიობის კომიტეტის ვიზიტთან დაკავშირებით. 2005 : ანდიჟანის ხოცვა-ჟლეტა: უზბეკეთის შინაგანი ჯარის ნაწილებმა ანდიჟანში მომიტინგეებს ცეცხლი გაუხსნეს, რის გამოც 1500-მდე ადამიანი დაიღუპა.

სარჩევი

ადამიანი, საზოგადოება და ჰუმანიტარული მეცნიერებები ბიზნესი – ჯანმრთელობა – ისტორია – ენათმეცნიერება – მედიცინა – ბიოგრაფიები – კულინარია – პოლიტიკა – ფსიქოლოგია – სოციოლოგია – ფილოსოფია – ფინანსები – ეკონომიკა – კულტურა ბუნება, საბუნებისმეტყველო მეცნიერებები ასტრონომია – ბიოლოგია – გეოგრაფია – გეოლოგია – ფიზიკა – ქიმია – ეკოლოგია  – გეომეტრია  – ლოგიკა  – მათემატიკა  – ბუნება  – სტატისტიკა კულტურა, ხელოვნება და დასვენება არქიტექტურა – სახვითი ხელოვნება – კინემატოგრაფია – რელიგია – სპორტი – ლიტერატურა – მითოლოგია – მუსიკა – ანიმაცია – თეატრი – ფოტოგრაფია – გართობა – იუმორი ტექნიკა და ზუსტი მეცნიერებები ინტერნეტი – კომპიუტერი – კოსმონავტიკა – მათემატიკა – ტრანსპორტი – კომუნიკაცია  – ელექტრონიკა  – ინდუსტრია  –ინფორმატიკა  – ინჟინერია  – ტექნოლოგია · ტრანსპორტი

საზოგადოება

რა ვაკეთოთ...

დაგვეხმარეთ აუცილებელი სტატიების დაწერაში.

სხვა პროექტები

ვიქსიკონი მრავალენოვანი ლექსიკონი ვიკიწიგნები თავისუფალი სახელმძღვანელოები და ტექსტები ვიკიციტატა ციტატების კრებული ვიკიწყარო საზოგადოებრივი დომენის ლიტერატურა ვიკისახეობები სახეობების კატალოგი ვიკისიახლეები მსოფლიო სიახლეების პორტალი ვიკისაწყობი მულტიმედიური ფაილების საცავი მეტა-ვიკი ვიკიმედიის პროექტების კოორდინაცია

სხვა ენებზე

ვიკიპედიის განყოფილებები 1 000 000-ზე მეტი სტატია: English (ინგლისური)  100 000-ზე მეტი სტატია: Deutsch (გერმანული) · Español (ესპანური) · Français (ფრანგული) · Italiano (იტალიური) · 日本語 (იაპონური) · Nederlands (ჰოლანდიური) · Polski (პოლონური) · Português (პორტუგალიური) · Svenska (შვედური) 10 000-ზე მეტი სტატია: العربية (არაბული) · Български (ბულგარული) · Català (Catalan) · Česky (ჩეხური) · Dansk (დანიური) · Ελληνικά (ბერძნული) · Eesti (ესტონური) · ესპერანტო · Euskara (ბასკური) · فارسی (სპარსული) · Galego (გალიციური) · עברית (ებრაული) · Hrvatski (ხორვატიული) · იდო · Bahasa Indonesia (ინდონეზიური) · Íslenska (ისლანდიური) · 한국어 (კორეული) · Lietuvių (ლიტვური) · Magyar (უნგრული) · Bahasa Melayu (მალაიზიური) · Napulitana (Neapolitan) · Norsk bokmål (ნორვეგიული) · Norsk nynorsk (ნორვეგიული) · Română (რუმინული) · Русский (რუსული) · Slovenčina (სლოვაკური) · Slovenščina (სლოვენიური) · Српски (სერბული) · Suomi (ფინური) · ภาษาไทย (ტაილანდური) · Türkçe (თურქული) · Українська (უკრაინული) · 中文 (ჩინური) სრული სია · მრავალენოვანი კოორდინაცია · დაიწყეთ ახალი ვიკიპედია ახალ ენაზე