ჩინურ-რომაული ურთიერთობები
I-II საუკუნეებში ხანისა და რომის იმპერიები იყვნენ ევრაზიის კონტინენტის ჰეგემონები, თუმცა მათ შორის შორი მანძილის გამო, ერთმანეთის შესახებ საკმარისი ინფორმაცია არ გააჩნდათ. მიუხედავად იმისა, რომ რომაელები აღმოსავლეთისაკენ (დასავლეთ აზიაში) ვითარდებოდნენ, ხოლო ჩინელები დასავლეთით (ცენტრალურ აზიაში), მათ შორის გეოგრაფიული დაბრკოლებები და ძლიერი სახელმწიფოები, როგორიც იყო პართია და ქუშანის სამეფო, იდგნენ.
ჩინელები რომს (და მოგვიანებით ბიზანტიას) უწოდებდნენ „დაქინს“, რაც ნიშნავს „დიდ ქინს“. რომაელები ჩინეთს და ჩინელებს „Seres“ (ლათინურად) უწოდებდნენ, რაც ნიშნავს „აბრეშუმის ქვეყანას“ ან „აბრეშუმს“.
ისტორია
რედაქტირებამას შემდეგ, რაც ჩინელი მოგზაურის, ჟანგ ციანის, მოგზაურობით ჩინელებმა რეგიონის ქვეყნებში ცნობადი გახდნენ, აბრეშუმის გზამ ჩინეთისა და ხმელთაშუა ზღვის ქვეყნები ერთმანეთთან დააკავშირა.
ჩინეთსა და რომს შორის პირდაპირი კონტაქტების შესახებ უძველეს ინფორმაციას ისტორიკოსი ლუციუს ანეუს ფლორუსი გვაწვდის. ის იუწყება, რომ ჩინეთის ელჩები მივიდნენ ოქტავიანე ავგუსტუსის კარზე, რომელმაც ოთხი წელი გაატარა გზაში. ელჩების კანის ფერი დამაჯერებელი მტკიცებულება იყო იმისა, რომ ისინი მართლაც სხვა ცის ქვეშ სახლობდნენ[1][2].
I საუკუნეში დაარსდა საზღვაო სავაჭრო გზა ევროპასა და ჩინეთს შორის, სადაც შუამავლები იყვნენ ჰანის შენაკადები ჯიაოჟი და ქმერული სახელმწიფო ფუნანი. ამას ადასტურებს ძველი რომაული მონეტების აღმოჩენები მეკონგის დელტაში (ძველი ნავსადგური, რომელიც პტოლემეს მიერ კატიგარად არის ნახსენები).
ყარა-ყამარის (უზბეკეთი) გამოქვაბულის კედლებზე აღმოაჩინეს წარწერები, რომლებიც თითქოსდა დატოვეს რომაული ლეგიონის „აპოლინარისის“ ყოფილმა ჯარისკაცებმა I საუკუნის ბოლო მესამედში. თავად მღვიმე შესაძლოა იყო გამოყენებული მითრაუმად[3]. ეს ადასტურებს რომაელების ომის ტყვედ აღმოსავლეთში შორს წასვლის შესაძლებლობას.
97 წელს ხანის დინასტიის 70,000-კაციანი არმია ბან ჩაოს მეთაურობით, რომელიც მომთაბრეები დასჯას აპირებდა, რადგან ხელს უშლიდნენ დიდი აბრეშუმის გზის გასწვრივ ვაჭრობას, ტიენ შანი გადაკვეთა და შუა აზია მერვამდე გაანადგურა. გენერალმა ბან ჩაომ, რომლის ჯარებმა დასავლეთში კასპიის ზღვას მიაღწიეს, დესპანი, სახელად გან იინგი, რომში გაგზავნა. ისტორიული წყაროების მიხედვით გან ინგმა დიდი ალბათობით რომამდე მისვლა ვერ შეძლო. თუმცა ის გახდა პირველი ჩინელი, რომელმაც დასავლეთში უფრო შორს წასვლა მოახერხა, ვიდრე მისმა წინამორბედებმა. ისტორიული წყარო „ჰოუ ჰანშუ“ შეიცავს მის მიერ შეგროვებულ ინფორმაციას დაკინგის შესახებ. ჩინელებმა აღწერეს იმპერიის ზომა, სადაც 400 ქალაქი და რამდენიმე ათეული შენაკადი სახელმწიფო ითვლებოდა. მოხსენიებულია ქვის კედლები, ფოსტა, კედლების გათეთრების ჩვეულება, ნაქარგი ტანსაცმელი, გადახურული ვაგონების გამოყენება და მსვლელობის სიყვარული მუსიკითა და ბანერებით.
რომი აღწერილი იყო, როგორც 100 ლის (50 000 მ) გარშემოწერილობა, ხუთი სასახლე, რომლებიც ერთმანეთისგან 10 ლით იყო დაშორებული, სვეტები აღწერილი იყო, როგორც ბროლისგან დამზადებული, ისევე როგორც ჭურჭელი. აღნიშნულია, რომ იყო თანამდებობის პირი, რომელიც მმართველის მიმართვებს აგროვებდა. ასევე მოხსენიებულია იქ წარმოებული პროდუქტები და ანტონინების დინასტიის იმპერატორების დანიშვნები ნერვას ეპოქაში.
აბრეშუმის გზის გასწვრივ მოგზაურობისას მოპოვებული ინფორმაციის წყალობით, იმდროინდელმა ჩინელმა ისტორიკოსებმა შეძლეს აღნიშნონ ცვლილებები, რომლებიც მოხდა რომში დომინანტურ ეპოქაში და მის შემდგომ. აღინიშნება, რომ დაქინში 5 დედაქალაქი იყო. იმპერატორი სამ წელიწადში ერთხელ ქვეყანაში მოგზაურობდა და იღებდა საჩივრებს უღირსი ჩინოვნიკების წინააღმდეგ, რომლებსაც აჯარიმებდა ან თანამდებობიდან ათავისუფლებდა სერიოზული გადაცდომისთვის. ჩინეთიდან დაქინამდე და უკან წასვლა სპარსეთის გავლით, შავი ზღვის გარშემო ან ზღვით სამხრეთიდან იყო შესაძლებელი.
როდესაც ჩინეთმა განაახლა საქალაქთაშორისო საგარეო კონტაქტები ხანის დინასტიასთან XVII საუკუნის დასაწყისში სუის და ტანგის დინასტიების შეერთებით, ისტორიკოსებმა აღმოაჩინეს, რომ მნიშვნელოვანი ცვლილებები მოხდა დაქინშიც. ჩამოყალიბდა ბიზანტია, რომელსაც ჩინელები ფულინს უწოდებდნენ. მათ სჯეროდათ, რომ ფულინს ჰქონდა 400 დიდი ქალაქი და 1 მილიონი ჯარისკაცი. ქვეყანას მართავდა მეფე, რომელიც თავის ფუნქციებს 12 მინისტრთან იზიარებდა. მათ გარდა, სხვადასხვა სასწაულებისა და საოცრებების აღწერისას, აღნიშნულია წყალმომარაგების სისტემა, რომლითაც ცხელ დღეებში დედაქალაქში ჰაერს აციებდა. დოკუმენტებში მოხსენიებულია გამოცდილი ექიმები, რომლებიც ატარებდნენ თვალის ოპერაციებს. დიპლომატიური კავშირები დამყარდა 643 წელს, როდესაც ჩანგანში ფულინის საელჩო ჩავიდა.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირებასქოლიო
რედაქტირება- ↑ 古代中西文化交流史话》，何芳川、万明 著，北京 1999
- ↑ Луций Анней Флор. Эпитомы, II, XXXIV, 62.
- ↑ Устинова Б. В. Наскальные латинские и греческие надписи из Кара-Камара