ვიკიპედია

ტაივანის ეკონომიკა

ტაივანის ეკონომიკა მაღალგანვითარებული საბაზრო ეკონომიკაა. იგი აზიაში მე-5, ხოლო მსოფლიოში მე-15 ადგილზეა მსყიდველობითი უნარის პარიტეტის მიხედვით. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიხედვით ტაივანი მოწინავე ეკონომიკების ჯგუფს, [1] ხოლო მსოფლიო ბანკის მიხედვით მაღალშემოსავლიანი ეკონომიკის ჯგუფს მიეკუთვნება.[2] ტაივანი მსოფლიოში პირველ ადგილზეა ტექნოლოგიურად მოწინავე კომპიუტერული მიკროქსემების ბაზრით.[3][4][5]

ტაიპეი ― ტაივანის ფინანსური ცენტრი

ისტორია

რედაქტირება
 
ერთ სულ მოსახლეზე მთლიანი შიდა პროდუქტის დინამიკა ტაივანში

1949 წელს კონტინენტურ ჩინეთზე ჩინეთის კომუნისტური პარტიის ძალაუფლების დამყარების შემდეგ გომინდანის 2 მილიონამდე მხარდამჭერი კუნძულზე გადასახლდა.[6][7][8]

საერთაშორისო ვაჭრობას ოფიციალურად უჭერს მხარს ტაივანის საგარეო ვაჭრობის განვითარების საბჭო. ჩინეთის რესპუბლიკის ტაივანის ცენტრალური ბანკის ფინანსური პოლიტიკისა და სამეწარმეო უპირატესობების გამო, 1997 წლის აზიის ფინანსურმა კრიზისმა ტაივანის ეკონომიკა რეგიონის სხვა სახელმწიფოებთან შედარებით ნაკლებად დააზარალა.

საგარეო ვაჭრობა

რედაქტირება

ტაივანს ჩინეთთან, იაპონიასთან, აშშ-თან, ევროპის კავშირთან და ჰონგ-კონგთან არაერთი სავაჭრო შეთანხმება აქვს დადებული. 2010 წლის მონაცემებით ტაივანის ხუთი უმსხვილესი სავაჭრო პარტნიორი სწორედ ზემოთ ფჩამოთვლილი სახელმწიფოები არიან.[9][10] ტაივანს მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი აქვს ერთ ქალზე შობადობის მიხედვით. ქვეყანაში მაღალია საცხოვრებლის ფასები. მოწინავე ეკონომიკის მქონე სხვა სახელმწიფოებთან შედარებით ტაივანის მოსახლეობის რაოდენობა უფრო სწრაფად იკლებს.[11][12][13]

 
ტაიპეის ცათამბჯენების ხედი

კუნძულოვანი ეკონომიკის მქონე ტაივანი ბუნებრივი რესურსებით არ არის მდიდარი და შედარებით დაბალი შიდა ერთობლივი მოთხოვნის გამო ტაივანის ადამიანური რესურსები, რომლებიც განათლების მაღალი დონით გამოირჩევიან,[14] საერთაშორისო ვაჭრობის გაფართოებას ინოვაციური მენეჯმენტით უზრუნველყოფენ.[15][16][17][18][19]

ტაივანი, როგორც დამოუკიდებელი ეკონომიკა, მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის წევრი გახდა როგორც „ტაივანის, პენგჰუს, კინმენისა და მაცუს განცალკევებული საბაჟო ტერიტორია“ (ხშირად შემოკლებით „ჩინური ტაიპეის“ სახელწოდებით მოიხსენიებენ). 2011 წელს Business Environment Risk Intelligence-მა ტაივანი ინვესტირების გარემოს მიხედვით მსოფლიოში მესამე ადგილზე დაასახელა.[20]

ტაივანი აზიის განვითარების ბანკის, მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის, აზია-წყნარი ოკეანის ეკონომიკური თანამშრომლობის წევრია. როგორც ჩინური ტაიპეი, ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციისა და საერთაშორისო ენერგიის სააგენტოს დამკვირვებელი წევრია.[21] ტაივანი საერთაშორისო სავაჭრო პალატის წევრიცაა..[22] 2010 წლის 29 ივნისს ტაივანმა ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკასთან ეკონომიკური თანამშრომლობის ჩარჩო შეთანხმებას მოაწერა ხელი. ტაივანს თავისუფალი სავაჭრო შეთანხმებები აქვს დადებული სინგაპურთან და ახალ ზელანდიასთან.[23][24]

სტატისტიკა

რედაქტირება
 
ტაიპეის ნეიჰუს რაიონის ტექნოლოგიური პარკი

კონკურენტუნარიანობა

რედაქტირება

მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმის გლობალური კონკურენტუნარიანობის 2018 წლის ანგარიშის მიხედვით, ტაივანს მსოფლიოს 140 სახელმწიფოს შორის მე-13 ადგილი ეკავა, ხოლო 2019 წლის ანგარიშის მიხედვით მსოფლიოს 141 სახელმწიფოს შორის მე-12 ადგილი უკავია. მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმის 2019 წლის მონაცემებით, ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტი ერთ სულ მოსახლეზე 24 971.4 ამერიკულ დოლარს შეადგენს. ქვეყნის მშპ მსოფლიოს მშპ-ის 0.93%-ია. ათწლიანი საშუალო წლიური მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდის მაჩვენებელი 3%-ის ტოლია. განახლებადი ენერგიის მოხმარების წილი 2.1%-ია.

ინსტიტუტების მაჩვენებლებით ტაივანი 24-ე ადგილზეა: უსაფრთხოების დონით ქვეყანას 30-ე ადგილი უკავია, სოციალური კაპიტალის დონით ― 28-ე, ჩეკებისა და ბალანსების დონით ― 26-ე, საჯარო სექტორის საქმიანობით ― 33-ე, გამჭვირვალობით ― 29-ე, საკუთრების უფლებებით ― მე-12, კორპორატიული მმართველობით ― მე-8, მთავრობის სამომავლო ორიენტაციით ― 47-ე.

ინფრასტრუქტურის მაჩვენებლებით ტაივანს მსოფლიოს 141 სახელმწიფოს შორის მე-16 ადგილი უკავია: სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის მიხედვით ― მე-13, ხოლო კომუნალური ინსფრასტრუქტურით ― მე-40. საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების ათვისების მიხედვით ტაივანი მე-11 ადგილზეა. ქვეყანა მაკროეკონომიკურად ძალიან სტაბილურია. 32 სახელმწიფოსთან ერთად პირველ ადგილს იკავებს.: ინფლაციის დონე 1.3%-ია, ხოლო ვალების დინამიკის ინდექსი 100-ს უტოლდება.

სასაქონლო ბაზრის მიხედვით ტაივანი მე-14 ადგილზეა: შიდა კონკურენციით მე-12-ე ადგილს იკავებს, ხოლო ვაჭრობის ღიაობით ― 26-ს; შრომის ბაზრის მიხედვით ― მე-15 ადგილზეა: მოქნილობის ინდექსით ― მე-13, ხოლო მერიტოკრატიისა და ინიციატივების მხარდაჭერით ― მე-18.

ტაივანში ძალიან კარგადაა განვითარებული საფინანსო სისტემა (მე-6ადგილი): სიღრმით მე-5, ხოლო სტაბილურობით მე-19 ადგილზეა. ბაზრის ზომით ქვეყანა მე-19 ადგილს იკავებს. ტაივანში კარგადაა განვითარებული ბიზნესის დინამიკის მაჩვენებლები (მე-20 ადგილი): ადმინისტრაციული მოთხოვნილებებით 22-ე ადგილს იკავებს, ხოლო სამეწარმეო კულტურით ― 26-ს.[25]

ეკონომიკური ინდიკატორები

რედაქტირება

ქვემოთ მოცემულ ცხრილში 1980–2019 წლებში ტაივანის ეკონომიკური ინდიკატორებია წარმოდგენილი (2020–2025 წლებისთვის საერთაშორისო სავალუტო ფონდის პროგნოზები).[26] 2%-ზე ნაკლები ინფლაცია მწვანედაა მოცემული.

წელი მშპ

(მლრდ $, (მუპ))

მშპ (ერთ სულ
მოსახლეზე)

($ (მუპ))

მშპ

(მლრდ $, ნომინალური)

მშპ (ერთ სულ
მოსახლეზე)

($, ნომინალური)

მშპ-ის ზრდა

(რეალური)

ინფლაციის დონე

(%)

უმუშევრობა

(%)

სამთავრობო ვალი

(მშპ-ის %)

1980 61.6 3,446.2 42.3 2,366.8  8.0%  19.0% 1.2% n/a
1981  72.2  3,967.2  49.0  2,691.5  7.1%  16.3%  1.4% n/a
1982  80.3  4,338.3  49.5  2,675.3  4.8%  3.0%  2.1% n/a
1983  91.0  4,843.1  54.1  2,881.7  9.0%  1.4%  2.7% n/a
1984  103.8  5,441.4  61.1  3,202.6  10.0%  0.0%  2.5% n/a
1985  112.2  5,808.8  63.6  3,293.9  4.8%  -0.2%  2.9% n/a
1986  127.6  6,541.8  78.2  4,008.1  11.5%  0.7%  2.7% n/a
1987  147.5  7,475.6  105.0  5,325.2  12.8%  0.5%  2.0% n/a
1988  164.9  8,264.1  126.5  6,338.1  8.0%  1.3%  1.7% n/a
1989  186.3  9,243.6  152.7  7,575.9  8.7%  4.4%  1.6% n/a
1990  204.0  9,999.4  166.6  8,167.2  5.5%  4.1%  1.7% n/a
1991  228.6  11,091.9  187.1  9,081.9  8.4%  4.3%  1.5% n/a
1992  253.2  12,171.2  222.9  10,715.5  8.3%  4.3%  1.5% n/a
1993  276.9  13,186.4  236.3  11,256.7  6.8%  3.0%  1.5% n/a
1994  304.0  14,353.8  256.2  12,099.7  7.5%  3.8%  1.6% n/a
1995  330.5  15,475.9  279.1  13,066.1  6.5%  3.9%  1.8% n/a
1996  357.4  16,602.1  292.5  13,588.3  6.2%  2.9%  2.6% n/a
1997  385.5  17,731.3  303.3  13,948.7  6.1%  0.9%  2.7% 25.0%
1998  406.3  18,526.5  280.0  12,767.1  4.2%  1.5%  2.7%  23.7%
1999  439.7  19,903.7  303.8  13,752.7  6.7%  0.4%  2.9%  23.7%
2000  478.1  21,460.9  330.7  14,844.2  6.3%  1.2%  3.0%  26.2%
2001  482.0  21,512.3  299.3  13,357.2  -1.4%  -0.2%  4.6%  30.1%
2002  516.3  22,927.3  307.4  13,651.4  5.5%  -0.2%  5.2%  29.8%
2003  548.8  24,277.2  317.4  14,040.6  4.2%  -0.2%  5.0%  32.2%
2004  602.7  26,562.5  346.9  15,290.3  7.0%  1.6%  4.4%  33.4%
2005  655.0  28,767.3  374.1  16,427.5  5.4%  1.9%  4.1%  34.1%
2006  714.2  31,220.7  386.5  16,892.9  5.8%  0.9%  3.9%  33.3%
2007  783.8  34,138.8  406.9  17,723.7  6.9%  1.8%  3.9%  32.2%
2008  805.2  34,951.8  415.9  18,053.6  0.8%  3.0%  4.1%  33.4%
2009  797.3  34,484.6  390.8  16,904.5  -1.6%  -0.4%  5.9%  36.7%
2010  889.5  38,404.3  444.3  19,181.4  10.2%  1.1%  5.2%  36.9%
2011  941.4  40,532.6  484.0  20,838.6  3.7%  1.4%  4.4%  38.3%
2012  973.2  41,741.3  495.6  21,256.4  2.2%  1.6%  4.2%  39.2%
2013  1,015.2  43,435.5  512.9  21,945.5  2.5%  1.0%  4.2%  38.9%
2014  1,066.1  45,494.3  535.3  22,844.3  4.7%  1.3%  4.0%  37.5%
2015  1,102.0  46,911.0  534.5  22,753.0  1.5%  -0.6%  3.8%  35.9%
2016  1,112.8  47,272.3  543.1  23,070.7  2.2%  1.0%  3.9%  35.4%
2017  1,143.2  48,500.8  590.7  25,061.6  3.3%  1.1%  3.8%  34.5%
2018  1,203.2  51,005.0  609.2  25,825.6  2.8%  1.5%  3.7%  33.9%
2019  1,261.0  53,424.4  612.2  25,935.9  3.0%  0.5%  3.7%  32.7%
2020  1,316.0  55,855.8  668.2  28,358.3  3.1%  -0.2%  3.9%  32.7%
2021  1,443.4  61,371.0  785.6  33,401.7  5.9%  1.6%  3.8%  27.2%
2022  1,532.7  65,283.9  841.209  36,227.1  3.3%  1.5%  3.6%  22.8%
2023  1,610.2  68,706.7  899.9  38,397.0  2.6%  1.4%  3.6%  18.2%
2024  1,683.8  71,976.1  953.3  40,749.6  2.2%  1.4%  3.6%  13.6%
2025  1,756.2  75,201.8  999.5  42,801.8  2.1%  1.4%  3.6%  8.9%
2026  1,829.8  78,495.1  1,048.5  44,978.6  2.1%  1.4%  3.6%  4.2%
 
ქარის ტურბინები ტაივანში
ტაივანის ეკონომიკური მონაცემები წლის მიხედვით[27][28]
წელი ეკონომიკური
ზრდა (%)		 -- მშპ ერთ სულ
მოსახლეზე (აშშ)		 ზრდა (%)
1951 - -- 154 -
1952 12.00 -- 208 35.06
1953 9.49 -- 178 -14.42
1954 9.64 -- 188 5.62
1955 7.72 -- 216 14.89
1956 6.17 -- 151 -30.09
1957 7.81 -- 170 12.58
1958 7.68 -- 185 8.82
1959 8.81 -- 140 -24.32
1960 7.20 -- 163 16.43
1961 7.05 -- 161 -1.23
1962 8.93 -- 172 6.83
1963 10.74 -- 189 9.88
1964 12.63 -- 214 13.23
1965 11.89 -- 229 7.01
1966 9.63 -- 249 8.73
1967 11.15 -- 281 12.85
1968 9.71 -- 319 13.52
1969 9.59 -- 357 11.91
1970 11.51 -- 397 11.20
1971 13.43 -- 451 13.60
1972 13.87 -- 530 17.52
1973 12.83 -- 706 33.21
1974 2.67 -- 934 32.29
1975 6.19 -- 985 5.46
1976 14.28 -- 1,158 17.56
1977 11.41 -- 1,330 14.85
1978 13.56 -- 1,606 20.75
1979 8.83 -- 1,950 21.42
1980 8.04 -- 2,389 22.51
1981 7.10 -- 2,720 13.86
1982 4.81 -- 2,699 -0.77
1983 9.02 -- 2,903 7.56
1984 10.05 -- 3,224 11.06
1985 4.81 -- 3,314 2.79
1986 11.51 -- 4,036 21.79
1987 12.75 -- 5,350 32.56
1988 8.02 -- 6,370 19.07
1989 8.72 -- 7,613 19.51
1990 5.54 -- 8,205 7.78
1991 8.37 -- 9,125 11.21
1992 8.31 -- 10,768 18.01
1993 6.81 -- 11,242 4.40
1994 7.50 -- 12,150 8.08
1995 6.50 -- 13,119 7.98
1996 6.18 -- 13,641 3.98
1997 6.05 -- 14,020 2.78
1998 4.20 -- 12,820 -8.56
1999 6.73 -- 13,804 7.68
2000 6.31 -- 14,908 8.00
2001 -1.40 -- 13,397 -10.14
2002 5.48 -- 13,686 2.16
2003 4.22 -- 14,066 2.78
2004 6.95 -- 15,317 8.89
2005 5.38 -- 16,456 7.44
2006 5.77 -- 16,934 2.90
2007 6.85 -- 17,757 4.86
2008 0.80 -- 18,081 1.82
2009 -1.61 -- 16,933 -6.35
2010 10.25 -- 19,197 13.37
2011 3.67 -- 20,866 8.69
2012 2.22 -- 21,295 2.06
2013 2.48 -- 21,973 3.18
2014 4.72 -- 22,874 4.10
2015 1.47 -- 22,780 -0.41
2016 2.17 -- 23,091 1.37
2017 3.31 -- 25,080 8.61
2018 2.75 -- 25,792 2.84
2019 2.71 -- 25,909 0.45
2020 3.11 -- 28,383 9.5

იხილეთ აგრეთვე

რედაქტირება

დამატებითი საკითხავი

რედაქტირება

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ Select Aggregates. ციტირების თარიღი: 27 July 2018
  2. ↑ World Bank Country and Lending Groups – World Bank Data Help Desk. ციტირების თარიღი: 27 July 2018
  3. ↑ „Archived copy“. The Economist. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 1 March 2019. ციტირების თარიღი: 27 August 2019.CS1-ის მხარდაჭერა: დაარქივებული ასლი სათაურად (link)
  4. ↑ „Taiwan's TSMC Could be About to Dethrone Intel“. Bloomberg News. 28 November 2018. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 9 August 2019. ციტირების თარიღი: 27 August 2019.
  5. ↑ TSMC set to beat Intel to become the world's most advanced chipmaker - PCMag India. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 12 მაისი 2019. ციტირების თარიღი: 27 August 2019
  6. ↑ Dunbabin, J. P. D. (2008). The Cold War. Pearson Education, გვ. 187. ISBN 978-0-582-42398-5. „In 1949 Chiang Kai-shek had transferred to Taiwan the government, gold reserve, and some of the army of his Republic of China.“ 
  7. ↑ Ng, Franklin (1998). The Taiwanese Americans. Greenwood Publishing Group, გვ. 10. ISBN 9780313297625. 
  8. ↑ „Taiwan Timeline - Retreat to Taiwan“. BBC News. 2000. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 June 2009. ციტირების თარიღი: 21 June 2009.
  9. ↑ Import by Key Trading Partners. Ministry of Economic Affairs (December 2010). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 ოქტომბერი 2013. ციტირების თარიღი: 23 December 2010
  10. ↑ Export by Key Trading Partners. Ministry of Economic Affairs (December 2010). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 ოქტომბერი 2013. ციტირების თარიღი: 23 December 2010
  11. ↑ East Asia/Southeast Asia :: Taiwan - The World Factbook (2020-02-07). ციტატა: „Taiwan's diplomatic isolation, low birth rate, rapidly aging population, and increasing competition from China and other Asia Pacific markets are other major long-term challenges.Taiwan's total fertility rate of just over one child per woman is among the lowest in the world, raising the prospect of future labor shortages, falling domestic demand, and declining tax revenues. Moreover, Taiwan's population is aging quickly, with the number of people over 65 expected to account for nearly 20% of the island's total population by 2025.President TSAI's administration has made little progress on the domestic economic issues that loomed large when she was elected, including concerns about stagnant wages, high housing prices, youth unemployment, job security, and financial security in retirement.“ ციტირების თარიღი: 2020-02-29
  12. ↑ (2020-04-03) Asian Development Outlook (ADO) 2020: What Drives Innovation in Asia?, Asian Development Outlook. Asian Development Bank, გვ. 207–208. DOI:10.22617/FLS200119-3. ISBN 9789292621568. 
  13. ↑ THE WORLD FACTBOOK - Birth rate. CIA: Central Intelligence Agency. ციტირების თარიღი: 24 August 2022
  14. ↑ Background paper. ციტირების თარიღი: 28 June 2017
  15. ↑ Data. ციტირების თარიღი: 27 February 2018
  16. ↑ Karimaa, Alexandra. (February 2013) Value-Aware Approach to Management of Innovative Software Products and Services. ციტირების თარიღი: 27 September 2015
  17. ↑ Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 13 აგვისტო 2012. ციტირების თარიღი: 17 January 2022
  18. ↑ Bloomberg Pursuits - Bloomberg. ციტირების თარიღი: 27 July 2018
  19. ↑ Chinese Taipei. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 ივლისი 2018. ციტირების თარიღი: 27 July 2018
  20. ↑ „Taiwan world's third-best for investment: research firm“. Focus Taiwan News Channel. 1 September 2011. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 19 January 2012. ციტირების თარიღი: 1 September 2011.
  21. ↑ Research from TASC. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 3 ივნისი 2013. ციტირების თარიღი: 7 October 2012
  22. ↑ Chinese Taipei Business Council of ICC details | ICC - International Chamber of Commerce. ციტირების თარიღი: 13 October 2012
  23. ↑ Jenny W. Hsu; Aries Poon. (7 November 2013) Taiwan, Singapore Sign Free-Trade Pact. WSJ. ციტირების თარიღი: 4 March 2015
  24. ↑ Lucy Craymer; Fanny Liu. (11 July 2013) Taiwan and New Zealand Sign Free-Trade Agreement. WSJ. ციტირების თარიღი: 4 March 2015
  25. ↑ Schwab, K. (ed.) (2019). The Global Competitiveness Report 2019. World Economic Forum. Retrieved August 1, 2022. pp. 538-541.
  26. ↑ Report for Selected Countries and Subjects: October 2021. World Economic Outlook Database. International Monetary Fund (IMF).
  27. ↑ 最新統計指標. 行政院主計處 (February 2005). ციტირების თარიღი: 2 May 2020
  28. ↑ 表格: 國民所得統計常用資料(2008SNA)-年 zh. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-07-30. ციტირების თარიღი: 2020-01-06
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ტაივანის_ეკონომიკა&oldid=4623868“-დან