ტიგრან V
ტიგრან V[1] (დ. ძვ. წ. 16, იერუსალიმი — გ. 36, რომი) — იუდეის პრინცი ჰეროდიელთა დინასტიიდან. მეფე ჰეროდე I დიდის შვილიშვილი. რომის ვასალი სომხეთის მეფე 6-12 წლებში დედოფალ ერატოსთან ერთად.
| ტიგრან V | |
|---|---|
 | |
| სომხეთის მეფე | |
| მმართ. წლები: | 6-12 |
| წინამორბედი: | არტავაზდ III |
| მემკვიდრე: | ვონონ I |
| თანამმართველი: | დედოფალი ერატო |
| პირადი ცხოვრება | |
| დაბ. თარიღი: | ძვ. წ. 16 |
| გარდ. თარიღი: | ჩვ. წ. 36 |
| დინასტია: | ჰეროდიული დინასტია |
| მამა: | ალექსანდრე იუდეველი |
| დედა: | გლაფირა კაპადოკიელი |
ადრეული ცხოვრება რედაქტირება
ტიგრანი იყო იუდეის პრინც ალექსანდრესა და მისი მეუღლის, პრინცესა გლაფირა კაპადოკიელის პირველი ძე[2]. მას ასევე ჰყავდა უმცროსი ძმა, პრინცი ალექსანდრე და ამასთან ერთი უმცროსი დაც[3]. მამამისი თავად იუდეის მეფე ჰეროდე I დიდისა და დედოფალ მირიამ I-ის ვაჟი იყო. რაც შეეხება დედამისს, იგი კაპადოკიის მეფე არქელოსისა[4] და მისი სომეხი მეუღლის[5] ასული იყო.
ტიგრანს სახელი დედის მხრიდან არსებული სომხურ-ბერძნული გენების ხაზგასასმელად დაარქვეს. ამავდროულად, ეს ყველაზე გავრცელებული სახელი იყო სომხეთის მმართველ არტაშესიანთა დინასტიაში.
ტიგრანი დაიბადა და გაიზარდა იერუსალიმში, ჰეროდეს სამეფო კარზე. ძვ. წ. 7 წელს, მამის გარდაცვალების შემდეგ, მეფე ჰეროდემ თავისი რძალი აიძულა კაპადოკიაში დაბრუნებულიყო, შვილიშვილები კი იერუსალიმში დაიტოვა.
ძვ. წ. 4 წელს მეფე ჰეროდეც გარდაიცვალა[6], რის შემდეგაც ტიგრანმა და მისმა ძმამ გადაწყვიტეს დაეტოვებინათ იერუსალიმი და დედასთან ერთად ეცხოვრათ კაპადოკიის სამეფო კარზე. კაპატოდიაში ჩასვლის შემდეგ მათ უარყვეს ებრაული რწმენა და ტრადიციები და ბერძნული მიიღეს[7]. ამის შემდეგ მეფე არქელოსმა ტიგრანი რომში გააგზავნა კარგი განათლების მისაღებად.
სომხეთის მეფობა რედაქტირება
ამ პერიოდისათვის სომხეთში ერთობ არაპოპულარული არტავაზდ III მეფობდა. უკვე ჩვ. წ. 6 წელს სომხები მას აუჯანყდნენ და მოკლეს იგი. ვინაიდან დედის მხრიდან ტიგრანი სომხეთის სამეფო ოჯახის შთამომავალი იყო, რომის იმპერატორმა ოქტავიანე ავგუსტუსმა ტიგრან V სომხეთის ახალ მეფედ გამოაცხადა[8]. სომხეთში შესასვლელად მას თან ტიბერიუსი გააყოლა დიდი ჯარებით. ქვეყანაში ჩასვლის შემდეგ იგი ქალაქ არტაშატში მეფედ ეკურთხა. მოგვიანებით სწორედ არტაშატი გახდა ტიგრანის სამეფოს დედაქალაქი[9]. ტიგრანს სომხები დიდად არ ენდობოდნენ, რამეთუ იგი უცხოელი იყო, ამიტომაც მას თანამმართველად განსვენებული ტიგრან IV-ის და და ქვრივი, დედოფალი ერატო დაუნიშნეს.
ტიგრანის მეფობის შესახებ არც თუ ისე ბევრი ინფორმაცია არსებობს. ამ დროიდან მხოლოდ რამდენიმე მონეტაა შემორჩენილი, რომელზეც იგი ბეძნულად იხსენიება, როგორც „დიდი მეფე ტიგრანი“. მისი მმართველობა სულ 6 წელს გაგრძელდა და ჩვ. წ. 12 წელს ტიგრანი და ერატო სომხებმა დაამხეს, მის ნაცვლად კი პართიელი უფლისწული ვონონ I გაამეფეს[10].
დარჩენილი ცხოვრება რედაქტირება
დამხობის შემდეგ ტიგრანი რომში, იმპერატორ ტიბერიუსის კარზე დაბრუნდა და რამდენიმე წელს პრეტენზიას აცხადებდა სომხეთის ტახტზე. 18 წელს ვონონ I გარდაიცვალა და იმედიც გაჩნდა, თუმცა ტახტი ამჯერად უკვე პონტოელ პრინც არტაშეს III-ს გადაეცა.
დამხობის შემდეგ ტიგრანზე ცნობები თითქმის აღარ არსებობს. იგი თავის უცნობი სახელის მქონე ბიძაშვილზე დაქორწინდა, თუმცა წყვილს შვილები არ გაუჩნდა[11]. ტაციტუსის მიხედვით, ტიგრანი ტიბერიუსის ტერორული მმართველობის ერთ-ერთი მსხვერპლი გახდა 36 წელს[12].
ლიტერატურა რედაქტირება
- Tacitus, Annals Book VI
- Millar, Fergus, Schürer, Emil, Vermes & Geza, The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (175 B.C. - A.D. 135), Continuum International Publishing Group, 1973
- H. Temporini & W. Haase, Aufstieg und Niedergang der römischen Welt: Geschichte und Kultur Roms im spiegel der neueren Forschung, Walter de Gruyter, 1977
- H. Temporini & W. Haase, Aufstieg und Niedergang der römischen Welt: Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung, Walter de Gruyter, 1980
- R. Syme & A.R. Birley, Anatolica: studies in Strabo, Oxford University Press, 1995
- A.E. Redgate, The Armenians, Wiley-Blackwell, 2000
- R.G. Hovannisian, The Armenian People from Ancient to Modern Times, Volume 1: The Dynastic Periods: From Antiquity to the Fourteenth Century, Palgrave Macmillan, 2004
- D. Dueck, H. Lindsay & S. Pothecary, Strabo's cultural geography: the making of a kolossourgia, Cambridge University Press, 2005
- A. Kasher & E. Witztum, King Herod: a persecuted persecutor: a case study in psychohistory and psychobiography, Walter de Gruyter, 2007
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Hovannisian, The Armenian People From Ancient to Modern Times, Volume I: The Dynastic Periods: From Antiquity to the Fourteenth Century, p.61
- ↑ Kasher, King Herod: a persecuted persecutor: a case study in psychohistory and psychobiography, p.p.353-4
- ↑ Kasher, King Herod: a persecuted persecutor: a case study in psychohistory and psychobiography, p.p.353-4
- ↑ Dueck, Strabo’s cultural geography: the making of a kolossourgia, p.208
- ↑ Syme, Anatolica: studies in Strabo, p.150
- ↑ Millar, The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (175 B.C. - A.D. 135), p.327
- ↑ Kasher, King Herod: a persecuted persecutor: a case study in psychohistory and psychobiography, p.298
- ↑ Temporini, Aufstieg und Niedergang der römischen Welt: Geschichte und Kultur Roms im spiegel der neueren Forschung, p.1164
- ↑ Syme, Anatolica: studies in Strabo, p.323
- ↑ Temporini, Aufstieg und Niedergang der römischen Welt: Geschichte und Kultur Roms im spiegel der neueren Forschung, p.1160
- ↑ Temporini, Aufstieg und Niedergang der römischen Welt: Geschichte und Kultur Roms im spiegel der neueren Forschung, p.1164
- ↑ Tacitus, para. 40.