ვიკიპედია

სპარსეთის მმართველთა სია

სტატიაში წარმოდგენილია ირანის მეფეების სია უძველესი დროიდან 1979 წლამდე .

Faravahar background
Faravahar background

ირანის ისტორია

სპარსეთის მეფე
ძვ.წ
უძველესი ისტორია
პროტო ელამი 3200–2800
ელამის დინასტია 2800–550
მითანი 1500–1200
კასიტი 10 საუკუნე.
მარლიკი 10 ს–7 ს.
მანას სამეფო 10 ს–7 ს.
მიდიელების იმპერია 728–550
აქემენიდების იმპერია 550–330
სელევკიდების სახელმწიფო 312–150
პართიის იმპერია 247–ახ.წ 226
ახ.წ
სასანიდების იმპერია 226–651
სპარსეთის ხალიფატი 637–651
ომაიანთა ხალიფატი 661–750
აბასიანთა ხალიფატი 750–1258
ტაჰირიდები 821–873
ალავიდების დინასტია 864–928
საჯიდსების დინასტია 889/890–929
საფარიდები 861–1003
სამანიდები 875–999
ზიარიდების დინასტია 928–1043
ბუიდების დინასტია 934–1062
სალარიდები 942–979
მამუნდისები 995-1017
ღაზნევიდების იმპერია 963–1187
ღურიდების დინასტია 1149–1212
სელჯუკთა იმპერია 1037–1194
ხვარაზმელების დინასტია 1077–1231
ილხანელები 1256–1353
მუზაფარიდების დინასტია 1314–1393
ჩობანდის დინასტია 1337–1357
ჯალაირდების დინასტია 1339–1432
თემურიდების იმპერია 1370–1506
ყარა-ყოიუნლუ 1407–1468
აყ-ყოიუნლუ 1378–1508
სეფიანთა იმპერია 1501–1722*
ჰოტაკების დინასტია 1722–1729
აფშარიდების იმპერია 1736–1750
ზენდები 1750–1794
ყაჯარების დინასტია 1781–1925
ფეჰლევიანები 1925–1979
ირანის ისლამური რესპუბლიკა 1979 - დღემდე

ადრეული წლები რედაქტირება

ელამის მეფეები ძვ.წ 3000– ძვ.წ 519 რედაქტირება

ელამები უძველესი ირანული მოსახლეობა იყო . ისინი ცხოვრობდნენ დღევანდელ ხუზესტანის პროვინციაში და სწორედ აქედან უნდა წარმოდგებოდეს ამ რაიონის თანამედროვე სახელწოდება . ელამის სახელმწიფო არსებობდა IV - III ათასწლეულებში. დედაქალაქი სუსა.

ელამის მმართველები (ძვ.წთ 2700- ძვ.წ 2600) რედაქტირება

ავანას დინასტია[1] (ძვ.წ. 2600-2078) რედაქტირება

  • ავანას დინასტია პირველი ელამების დინასტიაა, რომლის შესახებაც ჩვენამდე ცნობები მოსულია (დინასტია ჩამოყალიბდა ძვ. წ. XXVII საუკუნეში მეფეების დედაქალაქი იყო ურუქი)

ჰამაზის დინასტია (ძვ.წ 2530- ძვ.წ. 2030) რედაქტირება

სამეშქების დინასტია (ძვ.წ 2100- 1928) რედაქტირება

ანშანების დინასტია (ძვ.წ 2350 - 1970) რედაქტირება

ეპარტების დინასტია (ძვ.წ 1970 - 1500) რედაქტირება

ხიდინუიდების დინასტია(ძვ.წ 1500 - 1400) რედაქტირება

იგეჰელკიდების დინასტია (ძვ.წ 1400 – 1210) რედაქტირება

შუთრუქიდების დინასტია (ძვ.წ 1210 – 970) რედაქტირება

Humban-Tahrid (Neo-Elamite)[5][6][7][8][9][10] (c. 830–521 BC) რედაქტირება

ირანის იმპერიები რედაქტირება

მიდიის იმპერია, ძვ.წ 728–550 რედაქტირება

მიდიის იმპერია გაანადგურა აქემენიდების იმპერიამ , ამიტომაც შეწყდა მიდიის მონარქების დინასტია

აქემენიდების იმპერია, ძვ.წ 550–330 پادشاهان هخامنشی რედაქტირება

კიროს დიდის შთამომავლები არიარამნას შთამომავლები
  • არიარამნა, თეისპერის შვილი , სპარსეთის მეფე. მისი მეფობა ეჭვს იწვევს.
  • არშამა, არიარამნას შვილი, სპარსეთის მეფე 550, გარდაიცვალა 520. მისი მეფობა ეჭვს იწვევს.
  • ჰისტასფენი სპარსეთის ერთ-ერთი პროვინციის სატრაპი . მისი შვილია დარიოს I დიდი.

აქემენიდების იმპერია გაანადგურა ალექსანდრე მაკედონელმა .

მაკედონიის მმართველები რედაქტირება

არგეადების დინასტია, ძვ.წ 330–310 რედაქტირება

სელევკიდების დინასტია, ძვ. წ. 305–164 რედაქტირება

სელებკიდების დინასტია დასრულდა, მაშინ როდესაც პართიამ დაიპყრო სელევკეიდების სირიის ტერიტორია. სელევკეიდების ტერიტორიას განაგებდნენ პართიის შაჰები არშაკიდების დინასტიიდან.

ირანული იმპერიები ირანში რედაქტირება

პართიის იმპერია რედაქტირება

კასპიის ზღვის სამხრეთ-აღმოსავლეთით შეიქმნა სახელმწიფო , რომლის სათავეში არშაკიდების დინასტია იყო . პართიის სახელმწიფო სწორედ მაშინ წარმოიქმნა როდესაც ალექსანდრე მაკედონელის უზარმაზარი იმპერია დაინგრა .III საუკუნის დასაწყისისთვის პართია საკმაოდ დასაუსტებული იყო . პართია გაანადგურა სასანიდების იმპერიამ 224 წელს.

სასანიდების იმპერია, 224–651 რედაქტირება

არაბთა ხალიფატი რედაქტირება

661 და 867 წლებში სპარსეთის ყველა პროვინციას განაგებდნენ არაბთა ხალიფები.

გამოეყო, 867–1029 წლებში

პოსტ-ისლამური სპარსეთის მეფეები რედაქტირება

თეირანი და ხორესანი, 821–872 რედაქტირება

ალავიდი, 864–928 რედაქტირება

  • ჰასან იბნ ზეიდ ჰასანი, ემირი 864–884
  • მუჰამედ იბნ ზეიდი, 884–900
  • მუჰამედ იბნ ალი ჰუსეინი, 913–916
  • ჰასან იბნ ჰგეშენ ჰასანი, 916–928

ზიარიდები, 928–1043 რედაქტირება

ბუიდები, 932–1056 آل بویه რედაქტირება

ფარსების დინასტია دیلمیان რედაქტირება

ხუზისტანის და ქერმენის დინასტია რედაქტირება

ისპაჰანის და ჰამადანის დინასტია რედაქტირება

სეფარიდები 861–1002, صفاریان რედაქტირება

სამანიდები , 892–998 سامانیان რედაქტირება

ღაზნევიდები, 997–1186 غزنویان რედაქტირება

  • მაჰმუდი, სულთანი 997–1030
  • ჯალალ ოდველეჰ აბუ აჰმად მუჰამედ იბნ მაჰმუდი, 1030–1030
  • შაჰაბ ოდველეჰ აბუ მასუდ იბნ მუჰამედი, 1030–1040
  • შაჰაბ ოდველეჰ აბოლფაზ მოდუდ იბნ მასუდი, 1040–1049
  • ბაჰა ო დოვლეჰ აბოლ ჰასან ალი იბნ მასუდი, 1049–1049
  • აზად ოდველეჰ აბუ მანსუდ აბოლ რაშიდ იბნ მაჰმუდ იბნ საბოქთიენი, 1049–1052
  • ჯამალ ოდველეჰ აბოლფაზ ფაროქჰაზად იბნ მასუდ იბნ მაჰმუდ, 1052–1059
  • ზაჰერ ოდველეჰ აბოლ მაზაფარ იბრაჰიმი, 1059–1098
  • ალა ოდველეჰ აბუ საიდ მასუდ იბნ იბრაჰიმი, 1098–1115
  • სულთან ოდველეჰ აბოლ ფაზ არსალან შაჰი, 1115–1117
  • იემენ ოდველეჰ აბოლ მაზაფარ ბაჰრამ შაჰ იბნ მასუდ, 1117–1153
  • ტაჯ ოდველეჰ აბოლ შოჯა ხოსრო საჰ იბნ ბაჰრა შაჰ, 1153–1160
  • სარაჯა ოდვალეჰ აბოლმოლოქ ზოსრო მელიქ იბნ ხოსრო შაჰ, 1160–1186

სელჯუკები, 1029–1194 سلجوقیان რედაქტირება

დაიყო, 1194–1256 წლებში

ხვარაზმელები, 1096–1230 خوارزمشاهیان რედაქტირება

ხვარაზმელების იმპერია , წარმოიშვა ზერბაიჯანში . ხვარაზმელებმა დაიპყრეს ირანი და ცენტრალური აზია.

  • გოთბ ალ დინი მუჰამედ I , შაჰი (1096–1128)
  • ალალ ალ დინ აბულ მოზაფარი აზიზ იბნ გოთბ ალ დინ იბნ მუჰამედი (1128–1156)
  • თაჯ ალ დინ აბოლფაზ I ილ არსალნი (1156–1171)
  • თალაჯ ად დინ მაჰმუდ სულთანშაჰ იბნ I არსლანი (1171–1172)
  • მუჰამედ II (ალა ად დინ თექეშ იბნ I არსლანი) (1172–1199)
  • სულთანი ჯალალ ედ დინ მუჰამედ იბნ ალედინ თექეში, (1199–1220)
  • ჯალალ ედ დინ მანგუბერნი იბნ ალ დინ მუჰამედი (1220–1230)

ხვარაზმელთა სახელმწიფო დაიპყრო მონღოლების იმპერიამ.

ილხანატი, 1256–1380 ایلخانان რედაქტირება

მონღოლთა იმპერიის დაშლის შემდეგ ჩამოყალიბდა , რამდენიმე მონღოლური სახელმწიფო რომელთაგანაც ერთ-ერთი იყო ილხანთა სახელმწიფო .

ილხანთა სახელმწიფოს დაშლის შემდეგ , წარმოიშვა ახალი სახელმწიფოები , მათგან ერთ-ერთი იყო ახალი მონღოლური სახელმწიფო თემურიდების იმპერია . იმპერიის დამაარსებელი იყო თემურლენგი.

მუზაფარიდების დინასტია, 1314–1393 مظفریان რედაქტირება

  • მუბერიზ ად დინ მუჰამედ იბნ ალ მუზაფარი, ემირი 1314–1358
  • აბულ ფავარის ჯამალ ად დინ შაჰ სუჯა, 1335–1364
  • ქუთბ ალ დინ შაჰ მაჰმუდ (ისპაჰანი) , 1358–1366 (გარდაიცვალა. 1375)
  • აბულ ფავარის ჯამალ ად დინ შაჰ სუკა , 1366–1384 (მეორედ გამეფება)
  • მუჯაჰიდ ად დინ ზაინ ალ აბადინ ალი, 1384–1387

1387 წელს თემურ ლენგმა დაიპყრო მუზაფარიდების დედაქალაქი ისპაჰანი.

  • იმად ად დინ სულთან აჰმედი (მხოლოდ ქერმენში), 1387–1391
  • მუბარიზ ად დინ შაჰ იაჰია (მხოლოდ შირაზში), 1387–1391
  • სულთან აბუ იშაქი (მხოლოდ სარაჯანში), 1387–1391
  • შაჰ მანსური (მხოლოდ ისპაჰანში), 1391–1393

თემურიდების დინასტია, 1380–1507 რედაქტირება

თემურ ლენგის გარდაცვალების შემდეგ იმპერია დასუსტდა.

1410 წელს თურქმანულმა ურდომ ყარა-ყოიუნლუმ (შავბატკნიანელები) დაიპყრეს ბაღდადი და იქ დააარსეს , მათი დედაქალაქი . თემურიდების დინასტია პრაქტიკულად დაშლილი იყო სხვადასხვა ნაწილად .

მარევარახნის მმართველები:

ხორასანის მმართველები:

აბუ საიდი, შავ ბატკნიანი თურქმანების ლიდერი.

სამარყანდის მმართველები:

დაიპყრო უზბეკებმა

ჰერათის მმართველები:

დაიპყრო უზბეკებმა

თანამედროვე ირანის შაჰები რედაქტირება

თანამედროვე ირანის მონარქების მმართველობა იწყება 1502 წლიდან როდესაც ქვეყნის სათავეში მოდიან სეფიანელები.

სეფიანთა დინასტია, 1502–1736 صفویه რედაქტირება

სეფიანთა გვარი
მარაშ-სეფიანთა გვარი
სეფიანთა გვარი
სეფიანთა გვარი
სულთნები სეფიანთა გვარიდან
უცნობი გვარი
სულთნები სეფიანთა გვარიდან
უცნობი სულთნები სეფიანთა გვარიდან

ჰოტაკების დინასტია , 1722-1729 რედაქტირება

აფშარიდების დინასტია, 1736–1797 دودمان افشار რედაქტირება

ზენდების დინასტია, 1750–1794 دودمان زند რედაქტირება

ირანში არეულობით და ქაოსით ისარგებლა , ზენდების დინასტიამ და ქვეყნის სათავეში მოექცა .

ყაჯარების დინასტია, 1794–1925 دودمان قاجار რედაქტირება

პორტრეტი სახელი მმართველობის დასაწყისი მმართველობის დასასრული კავშირი წინამორბედთან
  აღა მაჰმად ხან ყაჯარი 1794 1797 • ყაჯართა დინასტიის დამაარსებელი
  ფათალი-შაჰი 1797 წლის 17 ივნისი 1834 წლის 23 ოქტომბერი • ჰუსეინ ყული ხანის შვილი
  მუჰამედ-შაჰ ყაჯარი 1834 1848 • აბას მირზას შვილი
  ნასერ ალ-დინ შაჰი 1848 1896 •
  მოზაფარ ალ-დინ შაჰი 1896 1907 • ნოსერ ალი დინ-ის შვილი
  მუჰამედ ალი შაჰი 1907 1909 • მოზაფარ ალ დინ შაჰი-ის შვილი
  სულთან აჰმედ შაჰ ყაჯარი 1909 1925 • ყაჯართა დინასტიის უკანასკნელი წარმომადგენელი

ფეჰლევიანთა დინასტია, 1925–1979 دودمان پهلوی რედაქტირება

პორტრეტი სახელი მმართველობის დასაწყისი მმართველობის დასასრული კავშირი წინამორბედთან
align="center" align="center"|რეზა ფეჰლევი 1925 წლის 15 დეკემბერი 1941 წლის 16 სექტემბერი • ფეჰლევიანთა დინასტიის დამაარსებელი
align="center" align="center"|მოჰამედ რეზა ფეჰლევი' 1941 წლის 16 სექტემბერი 1979 წლის 11 თებერვალი • ირანის უკანასკნელი შაჰი .

1979 წლის რევოლუციის შედეგად. ირანში დაემხო შაჰის ხელისუფლება და ქვეყანაში დამყარდა ისლამური რესპუბლიკა

იხილეთ აგრეთვე რედაქტირება

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ მესოპოტამიელი მეფეების პირველი დინასტია.
  2. ↑ ჰატენაში იყო სრულიად მესოპოტამიის მეფე.
  3. ↑ გირ-ნემა I-მა და მისმა მემკვიდრეებმა დაამკვიდრეს საშქერების დინასტია.
  4. ↑ მარ ბიტ აპლა უსური , სრულიად ბაბილონის მეფე.
  5. ↑ Orders & dates of the kings of the Humban-Tahrid dynasty are prepared based on these articles: Henkelman , wouter. Defining Neo-Elamite History. ARTA , 2003.)
  6. ↑ Reade , Julian E. Elam after the Assyrian Sack of Susa in 647 B.C. NABU , 2000.)
  7. ↑ Tavernier , Jan. Some Thoughts on Neo-Elamite Chronology. ARTA , 2004
  8. ↑ The Cambridge Ancient History. Vol. I.2.
  9. ↑ Vallat , Francois. Shutruk-Nahunte , Shutur-Nahunte et l'imbroglio neo-elamite. NABU , 1995.
  10. ↑ Vallat , Francois. Elam: The History of Elam. Encyclopaedia Iranica , vol. VIII pp. 301-313.London/New York , 1998.Dynasty
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=სპარსეთის_მმართველთა_სია&oldid=4559202“-დან