ვიკიპედია

სომხების გენოციდის უარყოფა

სომხეთის გენოციდის უარყოფა — პირველი მსოფლიო ომის დროს 1,5 მილიონ სომეხზე მიზანმიმართულად დაგეგმილი გენოციდის უარყოფა, რომელსაც ოსმალეთის მთავრობა ახორციელებდა. თურქეთი დღესაც ანალოგიურად უარყოფს ასევე ადგილობრივ მკვიდრ ასურელთა და ბერძნების მიმართ ჩადენილ გენოციდებს იმავე პერიოდში. როგორც უარყოფის ფორმა, იგი შეიძლება შევადაროთ ისეთ ნეგატიურ ისტორიულ რევიზიებს, როგორიცაა ჰოლოკოსტის უარყოფა და ნანკინგის ხოცვა-ჟლეტა.

პროტესტი სტამბოლში, ისტიკლის გამზირზე, სომეხთა გენოციდის აღიარებასთან დაკავშირებით.

სომეხთა გენოციდი თითქმის ერთხმად არის აღიარებული, როგორც ისტორიული ფაქტი ისტორიკოსებისა და გენოციდის მკვლევარების მიერ.[1] ასევე ითვლება, რომ ეს იყო პირველი თანამედროვე გენოციდი,[2][3] რომლის აღსაწერადაც თვითონ სიტყვა გენოციდი იქნა გამოგონილი რაფაელ ლემკინის მიერ, რათა აღწერილიყო სომეხთა სისტემატიურად განადგურების მიზნით ორგანიზებული გეგმის ცალკეული მასშტაბები.[1][4]

სომხეთის გენოციდის უარყოფა ოფიციალურად არის არაკანონიერი ქმედება რიგ ქვეყნებში, როგორებიცაა: შვეიცარია, საბერძნეთი, [5][6] კვიპროსი[7] და სლოვაკეთი.[8]

ამჟამად მხოლოდ თურქეთისა და აზერბაიჯანის მთავრობები უარყოფენ სომხების გენოციდს, ხოლო პაკისტანი საერთოდ არ ცნობს სომხეთს, როგორც ქვეყანას.[9][10][11] სხვა ბევრმა ქვეყანამ, ყველაზე სადავოდ შეერთებულმა შტატებმა,[12][13][14][15] განზრახ თავიდან აირიდა ოფიციალურად მისი აღიარება თურქეთთან ურთიერთობის გამწვავების თავიდან ასაცილებლად.[1] გასულ ათწლეულში თურქეთის მთავრობამ მილიონობით დოლარი დახარჯა ვაშინგტონის ლობირებაზე, რომლის უმეტესი ნაწილი ფოკუსირებულია სომხების გენოციდის საკითხზე.[16] თურქეთის რესპუბლიკას ასევე ბრალად ედება უცხოელი საგამოძიებო ჟურნალისტების და გენოციდის მკვლევრების დაშინება.[17][18]

თურქეთის მთავრობის დამოკიდებულება რედაქტირება

2016 წელს თურქეთის პრეზიდენტმა რეჯეფ თაიფ ერდოღანმა თქვა: „ჩვენი დამოკიდებულება ამ საკითხის შესახებ თავიდანვე ნათელი იყო. ჩვენ არასდროს მივიღებთ ბრალდებას გენოციდის შესახებ“. თურქეთის მთავრობა არ უარყოფს, რომ ბევრი სომეხი დაიღუპა ოსმალეთის ჯარის მიერ, მაგრამ ამცირებს დაღუპულთა რაოდენობას და ხაზს უსვამს იმას, რომ პირველი მსოფლიო ომის დროს ორივე მხრიდან დიდი დანაკარგები იყო.[19]

მეცნიერები თურქეთის მთავრობის უარყოფის რამდენიმე მიზეზს ასახელებენ, მათ შორის ეროვნული თვითმყოფადობის შენარჩუნებასა და დანაკარგის ანაზღაურების მოთხოვნას სომხეთის მხრიდან.[20] ბოლო წლების განმავლობაში სომხური დიასპორული ჯგუფები უფრო მეტად ფოკუსირდნენ ფინანსურ ანაზღაურებაზე. სომხეთის გენოციდის რეპრესიების შემსწავლელმა ჯგუფმა გამოაქვეყნა კვლევა, რომელიც ნაწილობრივ დაფინანსდა სომხური ორგანიზაციების მიერ, რომელიც მოიცავს სხვადასხვა რეკომენდაციებს, თუ როგორ უნდა გამოიანგარიშონ დანაკარგის ანაზღაურების პაკეტი. თურქეთის მთავრობის პოზიცია მგომარეობს იმაში, რომ ანაზღაურება არ უნდა გადაიხადოს თურქეთმა 1915 წლის მოვლენებისთვის.

ლიტერატურა რედაქტირება

  • Güçlü, Yücel. Armenians and the Allies in Cicilia, 1914–1923. University of Utah Press: Salt Lake City, 2010. ISBN 978-0-87480-956-5.
  • Güçlü, Yücel. The Holocaust and the Armenian Case in Comparative Perspective., Lanham, Boulder, New York, Toronto, Plymouth: University Press of America, 2012. ISBN 978-0-7618-5782-2.
  • McCarthy, Justin A. The Armenian Rebellion at Van. University of Utah Press: Salt Lake City, 2006. ISBN 978-0-87480-870-4.
  • McCarthy, Justin A. Death and Exile: The Ethnic Cleansing of Ottoman Muslims, 1821–1922. Darwin Press, Incorporated, 1996. ISBN 0-87850-094-4.
  • Özdemir, Hikmet. The Ottoman Army, 1914–1918: Disease and Death on the Battlefield. University of Utah Press: Salt Lake City, 2008. ISBN 978-0-87480-923-7.
  • Lewy, Guenter. The Armenian Massacres in Ottoman Turkey: A Disputed Genocide. University of Utah Press, 2005. ISBN 0-87480-849-9.
  • The Banality of Denial, by Yair Auron, Rutgers University Press, New Brunswick, 2003, ISBN 0-7658-0834-X, 338 p.
  • Investigation into the negation of a genocide, by Yves Ternon, Brackets, 1989
  • Revolution and Genocide, by Robert Melson, 1992, 386 p.
  • Encyclopedia of Genocide, ed. by Israel Charny, 1999.
  • The History and Sociology of Genocide: Analyses and Case Studies, by Kurt Jonassohn, 1990, 480 p.
  • A Little Matter of Genocide: Holocaust and Denial in the Americas, by Ward Churchill, 1997, City Lights Books, ISBN 0-87286-323-9
  • The Crime of Destruction and the Law of Genocide, by Caroline Fournet, 2007, Ashgate Publishing, 182 p., ISBN 0-7546-7001-5

რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 Ziv, Stav (24 April 2015). „Why Scholars Say Armenian Genocide Was Genocide But Obama Won't“. Newsweek (ინგლისური). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 ოქტომბერი 2016. ციტირების თარიღი: 18 July 2019.
  2. ↑ Ferguson, Niall (2006). „Graves of Nations“, The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West. The Penguin Press, გვ. 177. ISBN 1-59420-100-5. 
  3. ↑ A Letter from The International Association of Genocide Scholars (13 June 2005). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 აპრილი 2006. ციტირების თარიღი: 16 April 2006. .
  4. ↑ Senate Resolution 106 – Calling on the President to ensure that the foreign policy of the United States reflects appropriate understanding and sensitivity concerning issues related to Human Rights, Ethnic Cleansing, and Genocide Documented in the United States Record relating to the Armenian Genocide. Library of Congress. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 აპრილი 2016. ციტირების თარიღი: 1 ნოემბერი 2019.
  5. ↑ Lomsadze, Giorgi (10 September 2014). „Greece Bans Denials of Armenian Genocide“. EurasiaNet. Open Society Institute. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 19 სექტემბერი 2014. ციტირების თარიღი: 1 ნოემბერი 2019.
  6. ↑ „Armenia praises Greece for law banning denial of genocide“. Kathimerini. Agence France-Presse. 10 September 2014. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 19 სექტემბერი 2014. ციტირების თარიღი: 1 ნოემბერი 2019.
  7. ↑ Kambas, Michele; Butler, Daren (2 April 2015). Roche, Andrew (ed.). „Cyprus criminalizes denial of 1915 Armenian genocide by Turks“. Reuters. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 29 სექტემბერი 2015. ციტირების თარიღი: 30 June 2017.
  8. ↑ Holocaust & Genocide Education | Armenia. University of Minnesota College of Liberal Arts. ციტირების თარიღი: 22 October 2019
  9. ↑ Christopher Hitchens: Turkey Denies History. History News Network. The George Washington University] (5 April 2010). ციტირების თარიღი: 6 April 2010
  10. ↑ Радио Свобода: Наши гости: Факты и мнения Russian (17 February 2001). ციტირების თარიღი: 11 May 2009
  11. ↑ „Q&A: Armenian genocide dispute“. BBC News. 12 October 2006. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 1 მარტი 2007. ციტირების თარიღი: 29 December 2006.
  12. ↑ Banerjee, Neela (19 October 2007). „Armenian Issue Presents a Dilemma for U.S. Jews“. The New York Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 აპრილი 2017. ციტირების თარიღი: 1 ნოემბერი 2019.
  13. ↑ "The 1915 Armenian Genocide – Why Is It Still Denied By Turkey (And The U.S.)?" დაარქივებული 25 April 2016[Date mismatch] საიტზე Wayback Machine.Category:Webarchive-ის თარგის შეტყობინებები , TheBlaze
  14. ↑ "Israel and the Jewish People can't ignore the Armenian Holocaust" დაარქივებული 5 April 2016[Date mismatch] საიტზე Wayback Machine.Category:Webarchive-ის თარგის შეტყობინებები , The Jerusalem Post
  15. ↑ Hairenik. (2016-05-16) ADL’s Official Recognition of Armenian Genocide Ends Years-Long Controversy. ციტირების თარიღი: 2017-04-24
  16. ↑ "Armenia-Turkey dispute over genocide label sets off lobbying frenzy დაარქივებული 20 August 2017[Date mismatch] საიტზე Wayback Machine.Category:Webarchive-ის თარგის შეტყობინებები ". The Washington Post. 3 March 2010.
  17. ↑ Whitehorn, Alan (2015). The Armenian Genocide : the essential reference guide. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, გვ. 27. ISBN 1610696883. 
  18. ↑ Bartrop, Paul (2015). Modern genocide : the definitive resource and document collection. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, გვ. 135. ISBN 1610693647. 
  19. ↑ „Erdogan: Turkey will 'never accept' genocide charges | DW | 04.06.2016“. Deutsche Welle (www.dw.com, "German wave"). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-02-07. ციტირების თარიღი: 2018-02-07.
  20. ↑ Tatz, Colin; Higgins, Winton (2016-03-14) The Magnitude of Genocide. ABC-CLIO. ISBN 978-1-4408-3161-4. 
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=სომხების_გენოციდის_უარყოფა&oldid=4641023“-დან