სიმინ დანეშვარი
სიმინ დანეშვარი (სპარს. سیمین دانشور; დ. 28 აპრილი, 1921, ფესა, ფარსი, ირანი — გ. 8 მარტი, 2012, თეირანი, ირანი) — ირანელი აკადემიკოსი, რომანისტი, პროზაიკოსი და მთარგმნელი. იგი საყოველთაოდაა აღიარებული პირველ ირანელ ქალ რომანისტად. მისი ნაწარმოებები რიგით ირანელთა, ძირითადად ქალთა ცხოვრების შესახებ ბოლო დროს ირანში განვითარებული პოლიტიკური და სოციალური მოვლენების ჭრილში მოგვითხრობს.[1] 1966 წელს გამოქვეყნდა მწერლის პირველი რომანი „Savushun“ („სიავაშის ჭირისუფლები“, ასევე ცნობილია, როგორც „სპარსული რეკვიემი“)[2], რომელიც მალევე ბესტსელერად იქცა. მის თარგმანებს შორისაა ანტონ ჩეხოვის „ალუბლების ბაღი“ და ნათანიელ ჰოთორნის „ალისფერი დამღა“.
| სიმინ დანეშვარი | |
|---|---|
 | |
| დაბადების თარიღი | 28 აპრილი, 1921 |
| დაბადების ადგილი | ფესა, ფარსი, ირანი |
| გარდაცვალების თარიღი | 8 მარტი, 2012 (90 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | თეირანი, ირანი |
| დასაფლავებულია | Behesht-e Zahra |
| საქმიანობა | აკადემიკოსი, რომანისტი, პროზაიკოსი, მთარგმნელი |
| ეროვნება | ირანელი |
| მოქალაქეობა |
 ირანი |
| ალმა-მატერი | თეირანის უნივერსიტეტი სტენფორდის უნივერსიტეტი |
| ჟანრი | მოთხრობა და რომანი |
| მეუღლე | ჯალალ ალ-აჰმადი |
ადრეული ცხოვრება რედაქტირება
სიმინ დანეშვარი 1921 წლის 28 აპრილს ირანის ქალაქ ფესაში დაიბადა. მისი მამა, მოჰამედ ალი დანიშვარი ფიზიკოსი, ხოლო დედა მხატვარი იყო. 1938 წელს დანეშვარმა თეირანის უნივერსიტეტში სპარსული ლიტერატურის ფაკულტეტზე დაიწყო სწავლა. 1941 წელს მისი მამა გარდაიცვალა, რის შემდეგაც საკუთარი თავის ფინანსურად უზრუნველსაყოფად იძულებული გახდა, მუშაობა დაეწყო. დანეშვარი „უსახელო შირაზელის“ ფსევდონიმით წერდა რადიოსიუჟეტებს თეირანის რადიოსთვის. ასევე მან თეირანის ერთ-ერთი გაზეთის საგარეო საქმეთა სექციაში დაიწყო მუშაობა, რაშიც ხელი ინგლისურიდან თარგმნის უნარმა შეუწყო.
ლიტერატურული კარიერა რედაქტირება
დანეშვარმა ლიტერატურული მოღვაწეობა 1935 წელს დაიწყო.[3] 1948 წელს მან გამოაქვეყნა მოთხობების კრებული „Atash-e khamoosh“ („ჩამქრალი ცეცხლი“). ეს უკანასკნელი პირველი ირანული ქალის ავტორობით დაწერილი მოთხრობათა კრებულია, რამაც მწერალს დიდი ცნობადობა მოუტანა. 1949 წელს დანეშვარმა დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია თემაზე „სილამაზის აღქმა სპარსულ ლიტერატურაში“. 1950 წელს იგი ცნობილ ირანელ მწერალზე, ჯალალ ალ აჰმადზე დაქორწინდა. 1952 წელს დანეშვარი აშშ-ში წავიდა, სადაც გაცვლითი პროგრამის ფარგლებში უოლეს სტეგნერთან ერთად სტენფორდის უნივერსიტეტში მუშაობდა. იქ ყოფნის პერიოდში მწერალმა ინგლისურ ენაზე დაწერილი ორი მოთხობა გამოაქვეყნა. ირანში დაბრუნებული დანეშვარი თეირანის უნივერსიტეტის ფაკულტეტის საბჭოს შეუერთდა.[3]
დანეშვარი ოჯახის სარჩენად ბევრს თარგმნიდა, ხშირად იგი მეუღლეზე მეტს გამოიმუშავებდა. 1961 წელს მან მოთხრობათა კრებული „სამოთხის ქალაქი“ გამოაქვეყნა. 1963 წელს მწერალი ჰარვარდის უნივერსიტეტის საერთაშორისო საზაფხულო სესიას დაესწრო, რომელშიც მონაწილეობა მსოფლიოს მასშტაბით 40-მა ადამიანმა მიიღო. 1968 წელს დანეშვარი ირანელ მწერალთა კავშირის თავმჯდომარე გახდა.[4] 1969 წელს მისი რომანი „Suvashun“ გამოქვეყნდა, რომელიც მწერლის ყველაზე წარმატებული ნამუშევარია.[5][6] „Suvashun“ ერთ-ერთი ყველაზე გაყიდვადი სპარსული რომანია. იგი ირანში მინიმუმ თექვსმეტჯერ გამოიცა და მსოფლიოს მრავალ ენაზე ითარგმნა.
1969 წელს დანეშვარის ქმარი, ჯალალ ალ აჰმადი საზაფხულო სახლში, კასპიის ზღვის სანაპიროზე გარდაიცვალა. დანეშვარმა მეუღლეს მონოგრაფია სახელწოდებით „ჯალალის დღეების დაისი“ მიუძღვნა, რომელიც 1981 წელს დაასრულა.
მწერალი თეირანის უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი იყო, ხოლო 1970-იანი წლებიდან 1981 წლამდე ხელოვნების ისტორიისა და არქეოლოგიის განყოფილების თავჯდომარის პოზიცია ეკავა.[4][3]
სიკვდილი რედაქტირება
2005 წელს დანეშვარი მწვავე რესპირატორული პრობლებემის გამო საავადმყოფოში მოათავსეს, საიდანაც ერთი თვის შემდეგ გამოწერეს. იგი 2012 წლის 8 მარტს, თეირანში, საკუთარ სახლში გრიპის შედეგად გარდაიცვალა.[7] მწერალი 11 მარტს ბეშეშტე ზაჰრას სასაფლაოზე დაკრძალეს.
სტილი და თემები რედაქტირება
დანეშვარის ნამუშევრების მიზანი რეალობის უშუალოდ ასახვა იყო. მის შემოქმედებაში მრავალ საინტერესო და საჭირბოროტო თემას ვხვდებით, ესენია: ქორწინება, ავადმყოფობა, სიკვდილი, ღალატი, ანგარება, გაუნათლებლობა, უყურადღებობა, სიღარიბე, მარტოობა და ა.შ. ასევე მწერლისთვის საკმაოდ აქტუალური იყო 1960-იანი და 1970-იანი წლების ირანში წამოჭრილი სოციალური პრობლემები. როგორც თავად ამბობდა, იგი შთაგონებას მის გარშემო მყოფი უბრალო ადამიანებისგან იღებდა.[8]
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ „Simin Daneshvar“ (ინგლისური). ISSN 0140-0460. ციტირების თარიღი: 2020-04-30.
- ↑ A Persian Requiem by Simin Daneshvar დაარქივებული 2012-04-11 საიტზე Wayback Machine.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Persian Language & Literature: Simin Daneshvar. ციტირების თარიღი: 2020-04-30
- ↑ 4.0 4.1 Lerch, Wolfgang Günter (March 10, 2012). „Die Erste: Zum Tod der Dichterin Simin Daneschwar“. Frankfurter Allgemeine Zeitung (German) (60): 33.
- ↑ In the introduction to Savushun: A novel about modern Iran (Mage Publishers, Washington, D.C., 1991), one reads: "Savushun, the title of the novel, is a folk tradition, surviving in Southern Iran from an undatable pre-Islamic past, that conjures hope in spite of everything."
- ↑ The word Savushun (سووشون) is said to have its root in the word Sug-e Siyāvoshān (سوگ سياوشان), where sug (سوگ) means "lamentation" and Siyāvoshān, "pertaining to Siyāvosh" (or Siyāvash), a male character from Ferdowsi's Shahnameh who symbolises selflessness and innocence. Thus Sug-e Siyāvoshān is a lamentation in remembrance of the unjust killing of Siyāvosh. The writer of these lines has found a reference in Persian that presents a quotation from Xenophon's Cyropaedia indicating that Sug-e Siyāvoshān has its origin in a lamentation song that Cyrus the Great has sung for his slain Hyrcanian soldiers. This writer has however not been able to trace this quotation in the English translation of Xenophon's Cyropaedia. The last-mentioned Persian quotation is as follows:
"کورش از کشته شدن سربازان طبري و طالشي مغموم شد و براي مرگ سربازان مازندراني و طالشي سرودي خواند و اين همان سرودي است که در ادوار بعد در مراسم موسوم به 'مرگ سياوش' خوانده مي شد."
In the first part of the above sentence, reference is made to slain Tabari (i.e. Hyrcanian) and Talyshi soldiers, and in the second part, to slain Mazandarani and Talyshi soldiers. Further, this text explicitly refers to "Death of Siyāvosh" (مرگ سياوش). For completeness, Tabarestān is the earlier name of the present-day Māzandrān Province, although some Eastern regions of the old Tabarestān are at present parts of the present-day Khorasan Province. - ↑ NYT Obituary: https://www.nytimes.com/2012/03/17/books/simin-daneshvar-iranian-author-and-translator-dies-at-90.html
- ↑ Maryam Mafi, afterword to Daneshvar's Playhouse, pp. 179-180