ვიკიპედია

საქართველოს ფრინველთა სია

საქართველოს ფრინველთა სია — საქართველოს ტერიტორიაზე დაფიქსირებულ ფრინველთა ჩამონათვალი.

ნიბლია, საქართველოში ერთ-ერთი ყველაზე ფართოდ გავრცელებული ფრინველი.[1]

საერთო ინფორმაცია რედაქტირება

საქართველოს ორნითოფაუნაში დაფიქსირებულია 386–403 ფრინველი (მათ შორის მობინადრე, მობუდარი, გადამფრენი, ერთეულად შემომფრენი და სხვ.), აქედან მობინადრე და მობუდარია 210-მდე სახეობა.

სია რედაქტირება

ლეგენდა:

  ფრინველები, რომლებიც შეტანილი არიან „საქართველოს წითელ ნუსხაში“ (2006).[2]
ილუსტრაცია ქართული სახელი ლათინური სახელი და ტაქსონის ავტორი სტატუსი და არეალი საქართველოს ტერიტორიაზე.
რიგი ბატისნაირნი (Anseriformes)
იხვისებრნი (Anatidae)
  მყივანი გედი Cygnus cygnus
(Linnaeus, 1758) 		მცირერიცხოვანია.[3] გვხვდება სხვადასხვა ტიპის წყალსატევზე გადაფრენისას და ზამთარში,[4][5] მცირე რაოდენობით ზამთრობს შავი ზღვის სანაპიროზე[6] — აჭარაში, კოლხეთის დაბლობსა და აფხაზეთში.[3]
  სისინა გედი Cygnus olor
(Gmelin, 1789) 		მცირერიცხოვანია. გვხვდება მიმოფრენისას, აგრეთვე მცირე რაოდენობით ზამთრობს[5][4] აფხაზეთის სანაპირო ზოლში,[7][8] ისეთ ადგილებში, სადაც ნაკლებად აწუხებენ.[4]
  ტუნდრის გედი Cygnus columbianus bewickii
(Yarrell, 1830)
  რუხი ბატი Anser anser
(Linnaeus, 1758)
  მეკალოე ბატი Anser fabalis
(Latham, 1787)
  წრიპინა ბატი Anser erythropus (
Linnaeus, 1758)
  თეთრშუბლა ბატი Anser albifrons
(Scopoli, 1769)
  წითელგულა ღერღეტი Branta ruficollis
(Pallas, 1769)
  ამლაყი იხვი Tadorna tadorna
(Linnaeus, 1758)
  წითელი იხვი Tadorna ferruginea
(Pallas, 1764)
  გარეული იხვი Anas platyrhynchos
(Linnaeus, 1758)
  რუხი იხვი Mareca strepera
(Linnaeus, 1758)
  თეთრშუბლა იხვი Mareca penelope
(Linnaeus, 1758)
  ჭიკვარა Anas crecca
(Linnaeus, 1758)
  იხვინჯა Spatula querquedula
(Linnaeus, 1758)
  ბოლოსადგისა Anas acuta
(Linnaeus, 1758)
  ფართოცხვირა იხვი Anas clypeata
(Linnaeus, 1758)
  მარმარილოსებრი იხვი Marmaronetta angustirostris
(Menetries, 1832)
  წითელცხვირა ყვინთია იხვი Netta rufina
(Pallas, 1773)
  ქოჩორა შავულა იხვი Aythya fuligula
(Linnaeus, 1758)
  ზღვის ყვინთია იხვი Aythya marila
(Linnaeus, 1761)
  წითელთავა ყვინთია იხვი Aythya ferina
(Linnaeus, 1758)
  თეთრთვალა ყვინთია იხვი Aythya nyroca
(Gueldenstadt, 1770)
  შავი ყურყუმელა Melanitta nigra
(Linnaeus, 1758)
  შავი გარიელი Melanitta fusca
(Linnaeus, 1758)
  ჩვეულებრივი კოკონა Bucephala clangula
(Linnaeus, 1758)
  დიდი ბატასინი Mergus merganser (Linnaeus, 1758)
  გრძელნისკარტა ბატასინი Mergus serrator
(Linnaeus, 1758)
  მცირე ბატასინი Mergellus albellus
(Linnaeus, 1758)
  თეთრთავა იხვი Oxyura leucocephala
(Scopoli, 1769)
  მეზღვია იხვი Clangula hyemalis
(Linnaeus, 1758)
რიგი ბუსნაირნი (Strigiformes)
ბუსებრნი (Strigidae)
  ჩვეულებრივი ზარნაშო Bubo bubo
(Linnaeus, 1758)
  ოლოლი Asio otus
(Linnaeus, 1758)
  ბაიყუში Asio flammeus
(Pontoppidan, 1763)
  ჩვეულებრივი წყრომი Otus scops
(Linnaeus, 1758)
  ბუკიოტი Aegolius funereus
(Linnaeus, 1758)
  ჭოტი Athene noctua
(Scopoli, 1769)
  ბუ Strix aluco
(Linnaeus, 1758)
ბუხრინწასებრნი (Tytonidae)
  ბუხრინწა Tyto alba
(Scopoli, 1769)
რიგი ვარხვისნაირნი (Ciconiiformes)
ვარხვისებრნი (Ciconiidae)
  ვარდისფერი ვარხვი Pelecanus onocrotalus (Linnaeus, 1758) გვხვდება ზამთარში და გადაფრენისას.[9] მიმოფრენის დროს შეინიშნება ჭოროხის დელტაზე, სხვა დროს — ჯავახეთისა და ქვემო ქართლის ტბებზე (კარწახი, კუმისი და სხვ.), კოლხეთის დაბლობზე. მცირე რაოდენობით ბუდობს ჯავახეთში.[10]
  ხუჭუჭა ვარხვი Pelecanus crispus (Bruch, 1832) გვხვდება ზამთარში და გადაფრენისას.[9] მიმოფრენის დროს შეინიშნება ჭოროხის დელტაზე, სხვა დროს — ჯავახეთისა და ქვემო ქართლის ტბებზე (კარწახი, კუმისი და სხვ.), კოლხეთის დაბლობზე. მცირე რაოდენობით ბუდობს ჯავახეთში.[10]
რიგი კოდალასნაირნი (Piciformes)
კოდალასებრნი (Picidae)
  ჭაღარა კოდალა Picus canus
(Gmelin, 1788)
  ხეკაკუნა Dryocopus martius
(Linnaeus, 1758)
  მწვანე კოდალა Picus viridis
(Linnaeus, 1758)
  სირიული კოდალა Dendrocopos syriacus
(Hemprich & Ehrenberg, 1833)
  დიდი ჭრელი კოდალა Dendrocopos major
(Linnaeus, 1758)
  საშუალო კოდალა Dendrocoptes medius
(Linnaeus, 1758)
  თეთრზურგა კოდალა Dendrocopos leucotos
(Bechstein, 1802)
  მცირე ჭრელი კოდალა Picoides minor
(Linnaeus, 1758)
  ჩვეულებრივი მაქცია Jynx torquilla
(Linnaeus, 1758)
რიგი მურტალასნაირნი (Podicipediformes)
მურტალასებრნი (Podicipedidae)
  დიდი მურტალა Podiceps cristatus (Linnaeus, 1758) საქართველოში გადამფრენი,[11] მობუდარია[12] და მკვიდრი ფრინველია — იზამთრებს შავი ზღვის სანაპიროზე.[13]
  რუხლოყება მურტალა Podiceps grisegena (Boddaert, 1783) გვხვდება მთელი წლის განმავლობაში (ბუდობს და იზამთრებს),[14] მაგ., ჯავახეთის ტბებზე.[15]
  წითელყელა მურტალა Podiceps auritus (Linnaeus, 1758) გვხვდება ზამთარში და გადაფრენისას.[5]
  შავყელა მურტალა Podiceps nigricollis (Brehm, 1831) საქართველოში მობინადრეა.[16] გვხვდება ჯავახეთის ტბებზე,[15] ზამთარში შეინიშნება შავი ზღვის სანაპიროზე.[17]
  მცირე მურტალა Tachybaptus ruficollis (Pallas, 1764) საქართველოში მოიპოვება ქვესახეობა ფრთათეთრი მცირე მურტალა (T. r. capensis). ჩვენში ცნობილია როგორც მტკნარ წყალსატევებზე მობინადრე[18] და მობუდარი ფრინველი.[12] აღმოსავლეთ საქართველოში გვხვდება ზოგიერთ მლაშე ტბაზეც.[18]
რიგი ნამგალასნაირნი (Apodiformes)
ნამგალასებრნი (Apodidae)
  მცირე ნამგალა Apus affinis
(J. E. Gray, 1830)
  მკრთალი ნამგალა Apus pallidus
(Shelley, 1870)
  ნამგალა Apus apus
(Linnaeus, 1758)
  მეკირია Tachymarptis melba
(Linnaeus, 1758)
რიგი რქაცხვირასნაირნი (Bucerotiformes)
ოფოფისებრნი (Upupidae)
  ოფოფი Upupa epops
(Linnaeus, 1758)
ქორისნაირნი (Accipitriformes)
ქორისებრნი (Accipitridae)
  ბატკანძერი Gypaetus barbatus (Linnaeus, 1758) მცირერიცხოვანი და იშვიათია, საერთო რაოდენობა — დაახლ. 100 წყვილი. გვხვდება მაღალ მთაში — სვანეთში, ყაზბეგის მუნიციპალიტეტში, მთათუშეთში, ფშავ-ხევსურეთში, ლაგოდეხის ნაკრძალში, ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნულ პარკში, ახალციხისა და ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტებში.[19]
  ბეგობის არწივი Aquila heliaca (Savigny, 1809) გვხვდება ერთეული წყვილების სახით ორბეთის მიდამოებში, თეთრიწყაროს, ახალციხის, ახალქალაქისა და ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტებში, ვაშლოვანის ნაკრძალის შემოგარენში.[20] შეინიშნება გადაფრენისასაც.[21] ვერტიკალურად აღწევს 2000 მეტრამდე.[22][20] აღმოსავლეთ საქართველოში მოზამთრე ფრინველია, დასავლეთ საქართველოში — მიმომფრენი.[22]
  ველის არწივი Aquila nipalensis (Hodgson, 1833) შემოდის მიმოფრენისას,[23][24][21] იშვიათად ზამთრობს აღმოსავლეთ საქართველოში,[25] აქ გვხვდება ზამთარში მომთაბარეობის დროსაც.[23][25] არ ბუდობს.[24]
  თეთრკუდა ფსოვი Haliaeetus albicilla (Linnaeus, 1758) XIX–XX საუკუნეების მიჯნაზე გვხვდებოდა ახალციხეში, აწყურს და ბორჯომში, მცხეთაში, თბილისის შემოგარენში, თეთრიწყაროს მიდამოებში, მდინარეების — ქვაბლიანის, აჭარისწყლის სათავეებში, მდინარე ხრამის ხეობაში. ამჟამად შეინიშნება შირაქ-ელდარის ველზე, ერწოსა და პალიასტომის ტბების სიახლოვეს და ჯავახეთში.[19] აქ მისი ბუდობა არ ფიქსირდება, თუმცა მთელი წლის განმავლობაში გვხვდება.[26]
  მთის არწივი Aquila chrysaetos (Linnaeus, 1758) გავრცელებულია სპორადულად,[27] მკვიდრია.[28][26] გვხვდება ქვესახეობა — სამხრეთევროპული მთის არწივი (ლათ. Aquila chrysaetus fulvus).[29]
  ფასკუნჯი Neophron percnopterus (Linnaeus, 1758) საქართველოში ბუდობს,[30][6] აგრეთვე გვხვდება გადაფრენისას.[31]
რიგი ყარყატისნაირნი (Ciconiiformes)
ყარყატისებრნი (Ciconiidae)
  ლაკლაკი Ciconia ciconia (Linnaeus, 1758) გვხვდება მიმოფრენისას,[32][8] მცირე რაოდენობით ბუდობს ჯავახეთში, კერძოდ ახალქალაქის და გომარეთის ვაკეებზე, წალკის პლატოზე, სამსრის და ჯახახეთის ქედების ფერდობებზე. ყოველწლიურად 50–70 წყვილია შემჩნეული.[33]
  იშხვარი Ciconia nigra (Linnaeus, 1758) გვხვდევა ზაფხულში და გადაფრენისას.[32] უწინ საკმაოდ გავრცელებული იყო ბორჯომ-ბაკურიანისა და თეთრიწყაროს მიდამოებში, ალგეთისა და ხრამის ხეობებში. მოგვიანებით შეინიშნებოდა მხოლოდ ხოზაფინის, მადათაფისა და ფარავნის ტბების სიახლოვეს.[34] ამჟამად საერთო ჯამში 20–27 წყვილი ბუდობს მტკვრის ჭალის ტყეებში, ალაზნის ჭალაში, ივრის ჭალაში, ხრამის ხეობაში, თრიალეთის ქედის ცენტრალური ნაწილში, კავკასიონზე, რიონის სიახლოვეს.[35]
რიგი წეროსნაირნი (Gruiformes)
წეროსებრნი (Gruidae)
  რუხი წერო Grus grus (Linnaeus, 1758) წინათ ბუდობდა ჯავახეთში.[36] ამჟამად ორი პოპულაცია ცალკეული წყვილების სახით შეინიშნება: 1) კარწახის, მადათაფისა და ბუგდაშენის ტბებთან და 2) მარტვილის მუნიციპალიტეტში (სოფელ ბანძას შემოგარენში).[23] აქაური პოპულაცია მეტად მცირერიცხოვანია და გადაშენების გზაზე იმყოფება. 1982 წლისთვის მხოლოდ 2–3 მობუდარი წყვილი ივარაუდებოდა. განსაკუთრებით ბევრია მიმოფრენისას.[37] საქართველოში მოფრინავს მარტში, ხოლო მიფრინავს სექტემბრის ბოლოს ან ოქტომბერში.[36]

ლიტერატურა რედაქტირება

  • (1982) რედ. ვ. კაჭარავა: საქართველოს სსრ „წითელი წიგნი“. თბილისი: „საბჭოთა საქართველო“. 
  • კუტუბიძე, მ (1985). საქართველოს ფრინველების სარკვევი. თბილისი: „თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა“. 
  • Бёме, Р. Л.; Жордания, Р. Г.; Кузнецов, А. А. (1987) Птицы Грузии. Тбилиси: «Сабчота Сакартвело». 
  • დარჩიაშვილი, გ. (2002). საქართველოს არიდული და სემიარიდული ეკოსისტემების ფრინველთა სარკვევი. თბილისი. 
  • გავაშელიშვილი, ლ.; ჯავახიშვილი, ზ.; დარჩიაშვილი, გ. (2006) კოლხეთის ჭარბტენიან ტერიტორიათა ფრინველები. თბილისი: „ბუნება პრინტი“. ISBN 9994085778. 

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ ფრინველთა სამყარო საქართველოში: სახეობები და მათი თავისებურება. სპუტნიკი-საქართველო (1 აპრილი, 2017). ციტირების თარიღი: 15 თებერვალი, 2020.
  2. ↑ საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება №303 საქართველოს „წითელი ნუსხის“ დამტკიცების შესახებ. საკანონმდებლო მაცნე (2 მაისი, 2006). ციტირების თარიღი: 15 თებერვალი, 2020.
  3. ↑ 3.0 3.1 წითელი წიგნი, 1982, გვ. 52
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 დარჩიაშვილი, 2002, გვ. 32
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 გავაშელიშვილი და სხვ., 2006, გვ. 16
  6. ↑ 6.0 6.1 Птицы Грузии, 1987, стр. 7
  7. ↑ წითელი წიგნი, 1982, გვ. 53
  8. ↑ 8.0 8.1 Птицы Грузии, 1987, стр. 6
  9. ↑ 9.0 9.1 გავაშელიშვილი და სხვ., 2006, გვ. 22
  10. ↑ 10.0 10.1 ვარხვზე მონადირე(ე)ბი. კვირის პალიტრა. kvirispalitra.ge (9 სექტემბერი, 2019). ციტირების თარიღი: 31 მაისი, 2020.
  11. ↑ Птицы Грузии, 1987, стр. 19
  12. ↑ 12.0 12.1 დარჩიაშვილი, 2002, გვ. 8
  13. ↑ Бёме Р. Л., Динец В. Л., Флинт В. Е., Черенков А. Е. Птицы : Энциклопедия природы России / Под общ. ред. В. Е. Флинта. — М.: ABF, 1996. — стр. 32–33, 432 c.
  14. ↑ კუტუბიძე, 1985, გვ. 40
  15. ↑ 15.0 15.1 Птицы Грузии, 1987, стр. 20
  16. ↑ კუტუბიძე, 1985, გვ. 43
  17. ↑ Бёме Р. Л., Динец В. Л., Флинт В. Е., Черенков А. Е. Птицы : Энциклопедия природы России / Под общ. ред. В. Е. Флинта. — М.: ABF, 1996. — стр. 34, 432 c.
  18. ↑ 18.0 18.1 კუტუბიძე, 1985, გვ. 44
  19. ↑ 19.0 19.1 წითელი წიგნი, 1982, გვ. 33
  20. ↑ 20.0 20.1 წითელი წიგნი, 1982, გვ. 34
  21. ↑ 21.0 21.1 გავაშელიშვილი და სხვ., 2006, გვ. 68
  22. ↑ 22.0 22.1 ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 264.
  23. ↑ 23.0 23.1 23.2 Птицы Грузии, 1987, стр. 9
  24. ↑ 24.0 24.1 დარჩიაშვილი, 2002, გვ. 44
  25. ↑ 25.0 25.1 წითელი წიგნი, 1982, გვ. 41
  26. ↑ 26.0 26.1 დარჩიაშვილი, 2002, გვ. 42
  27. ↑ წითელი წიგნი, 1982, გვ. 40
  28. ↑ Птицы Грузии, 1987, стр. 8
  29. ↑ ჟორდანია რ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 6, თბ., 1983. — გვ. 671.
  30. ↑ დარჩიაშვილი, 2002, გვ. 30
  31. ↑ გავაშელიშვილი და სხვ., 2006, გვ. 58
  32. ↑ 32.0 32.1 გავაშელიშვილი და სხვ., 2006, გვ. 30
  33. ↑ თეთრი ყარყატი, ლაკლაკი (Ciconia ciconia). Georgian Biodiversity Database. biodiversity-georgia.net. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-01-23. ციტირების თარიღი: 29 მაისი, 2020.
  34. ↑ წითელი წიგნი, 1982, გვ. 32
  35. ↑ Kandaurov, A.; Gavashelishvili, A.; Javakhishvili, Z.. შავი ყარყატი (Ciconia nigra). Georgian Biodiversity Database. biodiversity-georgia.net (2018-06-26). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-12-02. ციტირების თარიღი: 31 მაისი, 2020.
  36. ↑ 36.0 36.1 წითელი წიგნი, 1982, გვ. 44
  37. ↑ დარჩიაშვილი, 2002, გვ. 56
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=საქართველოს_ფრინველთა_სია&oldid=4641525“-დან