სამუხის რაიონი
სამუხის რაიონი (აზერ. Samux rayonu) — ადმინისტრაციული ერთეული აზერბაიჯანის ჩრდილო-დასავლეთით. ადმინისტრაციული ცენტრი არის ქალაქი სამუხი. სამუხის რაიონი მდებარეობს განჯა-ყაზახის ეკონომიკურ რეგიონში. რაიონის ფართობია 1455 კვ.მ. რაიონის ტერიტორია ესაზღვრება განჯას, გოიგოლს, შამქორს, თოვუზს, კახს, ევლახს, გორანბოის, ასევე საქართველოს რესპუბლიკას.
| რაიონი | ||
|---|---|---|
|
სამუხი აზერ. Samux rayonu | ||
 | ||
| ქვეყანა |
 აზერბაიჯანი | |
| რეგიონი | განჯა-ყაზახის რეგიონი | |
| ადმ. ცენტრი | სამუხი | |
| კოორდინატები | 40°50′00″ ჩ. გ. 46°30′00″ ა. გ. / 40.83333° ჩ. გ. 46.50000° ა. გ. | |
| მმართველი | Q16364376? და Firdovsi Aliyev | |
| დაარსდა | 8 აგვისტო, 1930 | |
| ფართობი | 1 455 კმ² | |
| ოფიციალური ენა | აზერბაიჯანული ენა | |
| მოსახლეობა | 57 300 კაცი (2017) | |
| სატელეფონო კოდი | +994 265 | |
| საფოსტო ინდექსი | AZ 5100 | |
| საავტომობილო კოდი | 51 | |
| ოფიციალური საიტი | http://www.samux-ih.gov.az/ | |
| ||
სამუხის რაიონში 35 მუნიციპალიტეტია.
გეოგრაფია რედაქტირება
კლიმატი მშრალი კონტინენტურია. აქ ჰაერის ტემპერატურა ზაფხულში + 30 ° C- ს, ხოლო ზამთარში 0 ° C- მდე მერყეობს.
ტერიტორია ძირითადად ბრტყელია. ბოზდაგის და ჯეირანის სტეპური ზამთრის საძოვრები მდებარეობს სამუხის ჩრდილოეთ ნაწილში. რაიონში მიედინება მდინარეები მტკვარი, იორი, ალაზანი, განჯა და გოშგარი.
სახელმწიფო ნაკრძალი "ელდარ შამი", რომლის ფართობია 1686 მ 2, მდებარეობს სამუხის რაიონში. იგი შეიქმნა მსოფლიოში ერთადერთი ბუნებრივად მზარდი ბალახის ელდარის ფიჭვის დასაცავად და შესასწავლად. კუნელი, შავი ჟოლო, ბუჩქი, წაბლი იზრდება ტყეებში[1].
ისტორია რედაქტირება
ტერმინი „სამუხი“ მომდინარეობს კავკასიური ალბანეთის სიტყვიდან, რომელიც ნიშნავს „ალბანურ მონადირე სახლს“. სამუხის გარშემო არის ბრინჯაოს ხანის ჭაობები[2].
1930 წელს შეიქმნა სამუხის რაიონი. მისი რაიონული ცენტრი იყო ყარაგაჩლი (მოგვიანებით სოფელი სამუხი). აზერბაიჯანის სსრ უმაღლესი საბჭოს 1940 წლის 24 იანვრის გადაწყვეტილებით შეიქმნა საფარალიევის რაიონი. 1954 წელს, იმის გამო, რომ ტერიტორიების უმეტესი ნაწილი წყალქვეშ აღმოჩნდა მინგეჩაურის წყალსაცავის მშენებლობასთან დაკავშირებით, სამუხის რაიონი ლიკვიდირებულ იქნა და შეუერთდა საფერალიევის რაიონს.1959 წელს გაუქმდა საფარალიევის რაიონი. სამუხის რაიონი ხელახლა შეიქმნა აზერბაიჯანის რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს ეროვნული საბჭოს 1992 წლის 18 თებერვლის ბრძანებულებით, ცენტრთან ერთად, ქალაქური ტიპის დასახლებით - საფარალიევი. ეროვნული საბჭოს 1992 წლის 31 დეკემბრის გადაწყვეტილებით, სოფელ საფარალიევის სახელი შეიცვალა და გახდა ნაბიაღალი, 2008 წელს იგი გადაკეთდა ქალაქ სამუხად.
მოსახლეობა რედაქტირება
2017 წლის დასაწყისისთვის რეგიონის მოსახლეობა შეადგენდა 57.1 ათას ადამიანს, მათგან 21.4 ათასი იყო ქალაქური მოსახლეობა, ხოლო 35,5 ათასი სოფლის მოსახლეობა. 2018 წელს მთლიანი მოსახლეობა გაიზარდა 0.6 ათასი ადამიანით და შეადგინა 57.7 ათასი. 2018 წლის დასაწყისისთვის, მთლიანი მოსახლეობის 28.9 ათასი ან 49.6 % კაცი იყო, 28.8 ათასი ან 50.4 % ქალი იყო[3].
| რაიონის მოსახლეობა წლების მიხედვით | |||||||||||||||||||
| რეგიონი | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 |
| სამუხის რეგიოი | 49,9 | 50,2 | 50,4 | 50,7 | 50,9 | 51,4 | 51,9 | 52,4 | 52,8 | 53,6 | 54,0 | 54,6 | 55,0 | 55,6 | 56,3 | 55,6 | 56,4 | 57,1 | 57,7 |
| ქალაქის მოსახლეობა | 12,4 | 12,9 | 13,3 | 13,7 | 17,9 | 18,4 | 18,8 | 19,3 | 19,7 | 20,3 | 20,5 | 20,7 | 20,8 | 21,1 | 21,3 | 20,6 | 21,0 | 21,4 | 21,6 |
| სოფლის მოსახლეობა | 37,5 | 37,3 | 37,1 | 37,0 | 33,0 | 33,0 | 33,1 | 33,1 | 33,1 | 33,3 | 33,5 | 33,9 | 34,2 | 34,5 | 35,0 | 35,0 | 35,4 | 35,7 | 36,1 |
კულტურა რედაქტირება
ერთ-ერთი ისტორიული ძეგლი არის ნაბიაღალის ყურღანები, რომელთა დიამეტრი 10-20 მ და სიმაღლე 1-1,5 მ. ეს ყურღანები თარიღდება ბრინჯაოს ხანის დასასრულითა და ქვის ხანის დასაწყისით.
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
- Информация по административно-территориальной единице დაარქივებული 2018-12-25 საიტზე Wayback Machine.
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Город Самух
- ↑ Azerbaijan Guidebook(FourthEdition). — AzerOlympic International Publishing House, 2007. — С. 262.
- ↑ Population