ვიკიპედია

საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი

საპატიო სპორტული წოდება

საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი — საპატიო სპორტული წოდება საბჭოთა კავშირში. 1983 წლამდე, წოდების ოფიციალური სახელწოდება იყო „სპორტის დამსახურებული ოსტატი“, მაგრამ ოფიციალურ დოკუმენტებში — მაგალითად, სსრ კავშირის ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტის დადგენილებაში და სსრ კავშირის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის ბრძანებულებებში ორდენებისა და მედლების მინიჭების შესახებ — გამოიყენებოდა სახელწოდება „სსრ კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი“. სტანდარტულ აბრევიატურად სპორტულ საცნობარო ლიტერატურაში გამოიყენებოდა — სსრკ სდო.

საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი

ჯილდო საპატიო სპორტული წოდება საბჭოთა კავშირში
წარადგენს სსრ კავშირის მინისტრთა საბჭოსთან არსებული ფიზკულტურისა და სპორტის კომიტეტი
ქვეყანა საბჭოთა კავშირის დროშა საბჭოთა კავშირი
პირველად გადაეცა 5 ივნისი, 1934
ბოლოს გადაეცა 25 თებერვალი, 1992
რუსეთის საფოსტო მარკა (2000) საფოსტო ბლოკიდან „XX საუკუნე — რუსული სპორტი“, რომელიც მიეძღვნა „სპორტის დამსახურებული ოსტატის“ წოდების დაწესებას.

წოდება დაწესებულია სსრ კავშირის ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტის 1934 წლის 27 მაისის დადგენილებით „სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდების დაწესების შესახებ“, რომელიც გადაეცემა „საბჭოთა ფიზიკური კულტურის აქტიურ მშენებლობაში ჩართულ გამოჩენილ ოსტატებს“.[1][2][3]

წოდების მინიჭების უფლებამოსილება გააჩნდა სსრ კავშირში სპორტის მმართველ უმაღლეს ორგანოს, რომელიც სხვადასხვა დროს სხვადასხვა სახელწოდებითა და სტატუსით ფუნქციონირებდა.

სპორტის პირველი დამსახურებული ოსტატები რედაქტირება

1934 წლის 5 ივნისს წოდება 22 სპორტსმენს მიენიჭა,[4] რომელთა სია გაზეთ „პრავდაში“ იმავე წლის 17 ივნისს გამოქვეყნდა. სპორტის დამსახურებული ოსტატის პირველი სამკერდე ნიშანი ჩქაროსნულ მოციგურავე[5][6][7] იაკობ მელნიკოვს გადაეცა.[8]

ამ სიიდან ათ-ათი ადამიანი მოსკოვისა და ლენინგრადის, ხოლო თითო-თითო — კიევისა და ხარკივის წარმომადგენელი იყო.[1] სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდების პირველ მფლობელთა უმრავლესობა მოქმედ სპორტსმენს წარმოადგენდა, ხოლო ნაწილს ახალი დამთავრებული ჰქონდა სპორტული მოღვაწეობა.

№ სპორტსმენი სპორტის სახეობა ქალაქი სპორტსაზოგადოება
1
   იაკობ მელნიკოვი ჩქაროსნული ციგურაობა მოსკოვი
„ტორპედო“
2
   პლატონ იპოლიტოვი ჩქაროსნული ციგურაობა მოსკოვი
„დინამო“
3
   ვლადიმერ კალინინი ჩქაროსნული ციგურაობა ლენინგრადი
4
   მიხეილ ბუტუსოვი ფეხბურთი ლენინგრადი
„დინამო“
5
   პაველ ბატირევი ფეხბურთი ლენინგრადი
„სპარტაკი“
6
   ნიკოლაი სტაროსტინი ფეხბურთი მოსკოვი
„სპარტაკი“
7
   ფიოდორ სელინი ფეხბურთი მოსკოვი
„დინამო“
8
   პიოტრ ისაკოვი ფეხბურთი მოსკოვი
„სპარტაკი“
9
   ალექსანდრე ბეზრუკოვი მძლეოსნობა კიევი
სამხედრო ოლქი
10
   ნიკოლაი სოკოლოვი ფეხბურთი ლენინგრადი
„დინამო“
11
   ალექსანდრე დიომინი მძლეოსნობა მოსკოვი
ცდკა
12
   ალექსეი მაკსუნოვი მძლეოსნობა ლენინგრადი
„დინამო“
13
   ივან პრივალოვი ფეხბურთი ხარკივი
„ლოკომოტივი“
14
   მარია შამანოვა მძლეოსნობა მოსკოვი
„მედიკი“
15
   ალექსანდრე ბუხაროვი ძალოსნობა მოსკოვი
„დინამო“
16
   ალექსანდრე შუმინი ცურვა ლენინგრადი
პროფკავშირები
17
   ვლადიმერ ვონოგი ფეხბურთი ლენინგრადი
პროფკავშირები
18
   დიმიტრი ვასილიევი თხილამურებით რბოლა მოსკოვი
ცდკა
19
   ალექსანდრე რიჟოვი ტყვიის სროლა ლენინგრადი
„დინამო“
20
   ევგენი კუდრიავცევი ჩოგბურთი ლენინგრადი
„დინამო“
21
   პეტრე რომანოვსკი ჭადრაკი ლენინგრადი
„ისკრა“
22
   ალექსანდრე მალიაევი მძლეოსნობა მოსკოვი
„დინამო“

იაკობ მელნიკოვს სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდების დამადასტურებელი მოწმობა სტალინის სახელობის საავტომობილო ქარხნის კულტურის სასახლეში, რამდენიმე ათასი ადამიანის თანდასწრებით საზეიმოდ გადაეცა. დანარჩენ სპორტსმენთათვის აღნიშნულ მოწმობათა გადაცემის ცერემონია ფიზიკური კულტურის საკავშირო საბჭოს შენობაში შედგა.[1]

სსრ კავშირის ცაკ-ის 1934 წლის 27 მაისის დადგენილების ტექსტი
  1. Установить звание заслуженного мастера спорта, присваиваемое выдающимся мастерам — активным строителям советской физической культуры.
  2. Звание заслуженного мастера спорта присваивается постановлениями Всесоюзного Совета Физической Культуры при ЦИК Союза ССР.
  3. Предложить Всесоюзному Совету Физической Культуры при ЦИК Союза ССР разработать и утвердить положение о порядке присвоения звания заслуженного мастера спорта.
1983 წლის 21 სექტემბრის ტექსტი ცვლილებებითა და დამატებებით:
  1. Установить звание заслуженного мастера спорта СССР, присваиваемое выдающимся мастерам — активным строителям советской физической культуры.
  2. Звание заслуженного мастера спорта СССР присваивается постановлениями Комитета по физической культуре и спорту при Совете Министров СССР.
  3. Порядок присвоения звания заслуженного мастера спорта СССР устанавливается Комитетом по физической культуре и спорту при Совете Министров СССР.

სამკერდე ნიშანი სსრკ სდო რედაქტირება

სპორტის დამსახურებული ოსტატის სამკერდე ნიშანი 1935 წელს დამტკიცდა. სამკერდე ნიშანზე — საბჭოთა სიმბოლოების ფონზე (წითელი ვარსკვლავი, წითელი დროშა წარწერით „სსრკ“, ნამგალი და ურო) — გამოსახული იყო მორბენალი ფინიშის ლენტით. სამკერდე ნიშნის ესკიზის ავტორია ალექსანდრე ნემუხინი — მხატვარი-პლაკატისტი და სათხილამურო სპორტის ერთ-ერთი პიონერი რუსეთში, 1939 წელს მას თავად მიენიჭა სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება.[1]

  • მოკრივეთა შორის პირველი სპორტის დამსახურებულ ოსტატის — ვიქტორ მიხაილოვის სამკერდე ნიშანი და მოწმობა (1936)
  •  
  •  
  •  

სულ მოხდა 4500-ზე მეტი სამკერდე ნიშნის გადაცემა. გადაცემული სამკერდე ნიშნების რაოდენობა აღემატება სპორტის დამსახურებული ოსტატების რაოდენობას: სპორტსმენებს, რომლებსაც წოდება ჩამოერთვათ, მაგრამ მოგვიანებით აღუდგინეს ან ხელახლა მიანიჭეს (იხ. ქვემოთ), მიენიჭათ ახალი სამკერდე ნიშანი; დუბლიკატებს ასევე ჰქონდათ საკუთარი ნომერი — ასე რომ, პირველი 22 სპორტის დამსახურებული ოსტატიდან — დუბლიკატები გადაეცათ მიხეილ ბუტუსოვსა (№ 1012) და პეტრე რომანოვსკის (№ 1009).

წოდების შემდგომი ისტორია რედაქტირება

1936–1941 წლები რედაქტირება

წოდების მინიჭება 1936 წლიდან რეგულარულად ხდებოდა. მეორე მსოფლიო ომამდე აღნიშნული წოდება სულ 150-ზე ოდნავ მეტ ადამიანს მიენიჭა. ძირითადად, წოდება ენიჭებოდათ სპორტული მიღწევებისა და სხვა დამსახურებათა ჯამური მაჩვენებლების საფუძველზე; გამონაკლისს წარმოადგენდნენ:

  • კონსტანტინე კუდრიავცევი (1940) — ჩქაროსნული ციგურაობა — 500 მ მანძილზე ისტორიაში მეორე საუკეთესო შედეგით სსრ კავშირის ჩემპიონობის მოიპოვებისთვის;[9]
  • ანატოლი აკიმოვი, სერგეი ილინი, ანდრეი სტაროსტინი, გრიგორი ფედოტოვი[10] და მიხეილ იაკუშინი (1940) — ფეხბურთი — წოდება მიენიჭათ სოფიაში გამართულ ამხანაგურ მატჩებში მოსკოვის სხვა კლუბების მოთამაშეებით გაძლიერებული მოსკოვის „სპარტაკის“ (ფაქტობრივად — მოსკოვის ნაკრების) წარმატებული ასპარეზობისთვის.[1][11]

დიდი სამამულო ომი რედაქტირება

დიდი სამამულო ომის დაწყებასთან ერთად წოდების მინიჭება დროებით შეწყდა, ხოლო 1942 წელს გამოცემული ბრძანების თანახმად, „სპორტის დამსახურებული ოსტატის“ წოდება ენიჭებოდათ სპორტის ოსტატებს, რომლებმაც დამპყრობლებთან ბრძოლაში თავი გამოიჩინეს. მათ შორის:

  • 1942 წლის 18 ივნისს, „წითელი არმიისა და სამხედრო-საზღვაო ფლოტისთვის რეზერვების მომზადების საქმეში გაწეული განსაკუთრებული საზოგადოებრივი და პედაგოგიური ღვაწლისა და საუკეთესო სპორტული მიღწევებისთვის“ წოდება მიენიჭა 22 სპორტსმენს, მწვრთნელსა და მასწავლებელს, რომელთა შორის იყო ცნობილი მძლეოსანი და მოგვიანებით ცნობილი მწვრთნელი ვიქტორ ალექსეევი — ბლოკადაში მოქცეულ ლენინგრადში მოქმედ „სპორტსმენ-ათასოვანთა“ მოძრაობის წევრი.
  • 1942 წლის 23 სექტემბერს, „თვალსაჩინო სპორტული მიღწევებისა და წითელი არმიისთვის რეზერვების მომზადების საქმეში გაწეული შრომისა და ნაყოფიერი საზოგადოებრივი და პედაგოგიური მოღვაწეობისათვის“ წოდება მიენიჭა თეოდოსი ვანინს (რუს. Феодо́сий Ка́рпович Ва́нин), რომელმაც ისტორიაში ერთ-ერთი საუკეთესო შედეგი აჩვენა მსოფლიო რეკორდის გაუმჯობესების მიზნით გამართულ სპეციალურ გარბენში 20 000 მ-ზე.
  • 1943 წლის 17 ივლისს, მათ შორის, რომელთაც წოდება მიენიჭათ იყვნენ ბლოკადაში მოქცეულ ლენინგრადში 1942 წელს გამართული საფეხბურთო მატჩების მონაწილეები — ლენინგრადის „დინამოს“ კაპიტანი ვალენტინ ფიოდოროვი და მსაჯი ნიკოლაი უსოვი.[12] უსოვი ერთადერთია ისტორიაში, ვინც სპორტის დამსახურებული ოსტატი გახდა, როგორც სპორტული შეჯიბრების მსაჯი.
  • მათ შორის, რომელთაც 1943 წლის შემოდგომაზე სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება მიენიჭათ იყვნენ ძალოსნები — ეფიმ ხოტიმსკი, მოისეი კასიანიკი და არკადი ავაქიანი.[4][13]

მათ შორის, რომელთაც სიკვდილის შემდეგ წოდება მიენიჭათ იყვნენ:

 
ლიუბოვ კულაკოვა
  • მოკრივე ევგენი შერონინი — საბჭოთა კავშირის ჩემპიონი (1940); ლესგაფტის სახელობის ფიზიკური კულტურის სახელმწიფო ინსტიტუტის (ГОЛИФК) პარტიზანული რაზმის დაზვერვის მეთაური, დაიღუპა 1941 წლის 14 სექტემბერს (წოდება მიენიჭა 1943 წელს);
  • მოჭიდავე გრიგორი პილნოვი — საბჭოთა კავშირის 7-გზის ჩემპიონი (1933, 1935, 1937–1941); საბჭოთა კავშირის შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატის სპეციალური დანიშნულების ცალკეული მოტომსროლელი ბრიგადის (ОМСБОН) ოპერატიული დანაყოფის მეთაური, დაიღუპა 1942 წლის 22 იანვარს (წოდება მიენიჭა 1942 წელს);
  • მოთხილამურე ლიუბოვ კულაკოვა — საბჭოთა კავშირის 3-გზის ჩემპიონი სათხილამურო რბოლაში (1938, 1941), საკავშირო შეჯიბრებების გამარჯვებული სამთო-სათხილამურო სპორტში (1941); საბჭოთა კავშირის შინაგან საქმეთა სახალხო კომისარიატის სპეციალური დანიშნულების ცალკეული მოტომსროლელი ბრიგადის (ОМСБОН) რაზმის დაზვერვის ოფიცერი, დაიღუპა მიღებული ჭრილობების შედეგად 1942 წლის 23 აპრილს (წოდება მიენიჭა 1942 წელს, 1943 წელს მიენიჭა სამამულო ომის II ხარისხის ორდენი);
  • მოჭიდავე ალექსეი ჟელნინი — საბჭოთა კავშირის 2-გზის ჩემპიონი (1924, 1926); პოდპოლკოვნიკი, დაიღუპა 1942 წლის 7 დეკემბერს (წოდება მიენიჭა 1943 წელს).

ომისშემდგომ პირველ წლებში წოდება ენიჭებოდათ სპორტსმენებს, რომელთაც გააჩნდათ საბრძოლო დამსახურება და მიღებული მძიმე ტრავმებისა თუ ჭრილობების მიუხედავად დიდ სპორტს დაუბრუნდნენ. მათ შორის იყვნენ:

  • მძლეოსანი გავრილ რაევსკი (1947) — საბჭოთა კავშირის 2-გზის ჩემპიონი (1935, 1937) და საბჭოთა კავშირის 5-გზის რეკორდსმენი (1935) ჭოკით ხტომაში, საბჭოთა კავშირის რეკორდსმენი ათჭიდში (1937);[კომ. 1] თავის არეში მიყენებული მძიმე ჭრილობის შემდეგ, რის შედეგადაც მან მარცხენა თვალი დაკარგა, დაუბრუნდა სპორტს და 1947 წელს უკრაინის სსრ ჩემპიონის წოდება მოიპოვა ჭოკით ხტომაში;
  • მოკრივე ვიაჩესლავ შჩერბაკოვი (1948) — რომელმაც ბრძოლაში ხელი დაკარგა, ომის შემდეგ ცნობილი მწვრთნელი გახდა.

წოდების მინიჭება რევოლუციამდელი პერიოდის სპორტსმენებისთვის რედაქტირება

ომამდე, იმ სპორტსმენებიდან, რომლებმაც ჯერ კიდევ რევოლუციამდე მიაღწიეს წარმატებას, წოდება მხოლოდ მათ ენიჭებოდათ, რომელთაც სპორტში 1930-იან წლებშიც გააჩნდათ რაიმე მიღწევა ან გარკვეული დამსახურება. მათ შორის იყვნენ:

  • პლატონ იპოლიტოვი, რუსეთის 3-გზის ჩემპიონი ჩქაროსნულ ციგურაობაში — 1934 — სპორტული ჟურნალისტი და სპორტის პოპულარიზატორი, ფიზიკური კულტურისა და სპორტის საკავშირო კომიტეტის განყოფილების ხელმძღვანელი.[4]
  • ვასილი იპოლიტოვი, ევროპის ჩემპიონი (1913) ჩქაროსნულ ციგურაობაში — 1938 — მწვრთნელი, რომელმაც საბჭოთა კავშირის ორი ჩემპიონი მოამზადა (პირველი გამარჯვება — 1935).
  • ნიკოლაი პანინ-კოლომენკინი, ოლიმპიური ჩემპიონი (1908) ფიგურულ სრიალში — 1940 — ფიგურული სრიალის პირველი სახელმძღვანელოს ავტორი საბჭოთა კავშირში (1938).

ჩქაროსნულ ციგურაობაში 1910 და 1911 წლების მსოფლიოსა და ევროპის ჩემპიონ ნიკოლაი სტრუნიკოვს, რომელმაც მწვრთნელის რანგში მნიშვნელოვან წარმატებებს ვერ მიაღწია, ხოლო მოგვიანებით მთლიანად ჩამოშორდა სპორტულ საქმიანობას, წოდება არ მინიჭებია (გარდაიცვალა 1940 წელს).

 
ივან პოდუბნი

ომის შემდეგ სიტუაცია შეიცვალა. 1945 წელს სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება მიენიჭა რამდენიმე ვეტერან სპორტსმენს, რომელთაც პოპულარობა ჯერ კიდევ რევოლუციამდე მოიპოვეს. მათ შორის იყვნენ: ცირკის მოჭიდავეები ივან პოდუბნი[4] და კლემენს ბული, რომლთაც არასდროს უასპარეზიათ როგორც მოყვარულ სპორტსმენებს, რუსული მძლეოსნობის პიონერი პიოტრ მოსკვინი და ოლიმპიური თამაშების (1900) ერთ-ერთი პირველი მონაწილე რუსეთიდან მოფარიკავე პიოტრ ზაკოვოროტი.

1951 წელს წოდება მიენიჭა მიხეილ დიაკოვს — მსოფლიოს მრავალგზის რეკორდსმენს (1896–1897), 1898 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის პრიზიორს; წოდება მიენიჭა მას შემდეგ, რაც დიაკოვმა დაწერა წერილი სტალინის სახელზე, თხოვნით მისთვის პერსონალური პენსიის მინიჭების შესახებ — „სპორტში ჩემს საყვარელ სამშობლოში გაწეული შრომისთვის, რომელსაც მივუძღვენი ჩემი ცხოვრების ათწლეულები 1917 წლიდან“ (მას ასევე დაენიშნა ადგილობრივი მნიშვნელობის პერსონალური პენსია).

1940-იანი წლების შუა და 1950-იანი წლების დასაწყისი რედაქტირება

უკვე ომის მიმდინარეობის პერიოდშივე განახლდა წოდების მინიჭება მხოლოდ სპორტული დამსახურებებისთვის.

1940-იანი წლების მეორე ნახევარში და 1950-იანი წლების დასაწყისში წოდების მინიჭების რაოდენობა მკვეთრად გაიზარდა. საიუბილეო და სადღესასწაულო თარიღებთან დაკავშირებით შედგა რამდენიმე დაჯილდოება, მათ შორის ყველაზე მასშტაბური იყო 1948 წლის 5 აგვისტოს, რომელიც „დინამოს“ საზოგადოების 25 წლის იუბილესთან დაკავშირებით მოეწყო. სპორტული ჟურნალისტი ვლადიმერ პახომოვი გაზეთ „Футбольный курьер“-ის 1993 წლის 27-ე ნომერში გამოქვეყნებულ თავის სტატიაში[14][15] აღნიშნავს, რომ ზემდგომი ინსტანციებიდან წამოსული ინიციატივისა და გაცემული დირექტივების საფუძველზე, წოდება მიენიჭათ მათ შორის იმ სპორტსმენებსაც, რომელთაც მნიშვნელოვანი სპორტული მიღწევები არ ჰქონიათ, რის თაობაზეც მოჰყავს ფეხბურთელების მაგალითები:

  • 1948 წლის 5 აგვისტოს წოდება მიენიჭა მიხეილ სუშკოვს, როგორც კიევის „დინამოს“ წარმომადგენელს, რომელიც სულ ახლად დანიშნული იყო გუნდის მწვრთნელად და არასდროს უთამაშია „დინამოს“ შემადგენლობაში; ამასთან, როგორც ფეხბურთელი, ის არასდროს ყოფილა საბჭოთა კავშირის, რსფსრ-ს ან მოსკოვის საფეხბურთო ნაკრებების წევრი.

1950-იანი წლების პირველ ნახევარში, საბჭოთა სპორტსმენების საერთაშორისო ასპარეზზე გასვლასთან დაკავშირებით, გადაწყდა სპორტსმენებისთვის წოდება დიდ საერთაშორისო შეჯიბრებებში მიღწეული თვალსაჩინო შედეგებიდან გამომდინარე მიენიჭებინათ.

1950-იანი წლების შუა პერიოდამდე წოდებას არცთუ იშვიათად ანიჭებდნენ სამწვრთნელო მიღწევებისა და პედაგოგიური დამსახურებებისთვის. 1956 წელს ამგვარი პრაქტიკა შეწყდა „საბჭოთა კავშირის დამსახურებული მწვრთნელის“ წოდების დაწესებასთან დაკავშირებით.

1950 წლიდან რედაქტირება

1950-იანი წლების შუა პერიოდისთვის, სპორტის სახეობათა უმეტესობაში წოდებას, როგორც წესი, მხოლოდ დიდი საერთაშორისო მიღწევებისთვის ანიჭებდნენ.

1969 წლის აგვისტოში, წოდების მინიჭებასთან დაკავშირებული საკითხების მოწესრიგებისა და დარეგულირების მიზნით, საბჭოთა კავშირის სახელმწიფო სპორტკომიტეტის კოლეგიამ მიიღო დებულება, რომლის თანახმადაც სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება შეიძლებოდა მინიჭებოდათ მხოლოდ ოლიმპიურ ჩემპიონებს, მსოფლიო ჩემპიონებს, ევროპის ორგზის ჩემპიონებს ან დიდ საერთაშორისო შეჯიბრებებში მიღწეული თვალსაჩინო შედეგებიდან გამომდინარე. თუმცა, პრაქტიკაში აღნიშნულ დებულებას ყოველთვის განუხრელად არ მისდევდნენ.[18]

როგორც წესი, წოდება ენიჭებოდათ:

  • ოლიმპიურ ჩემპიონებს. ამასთან, ოლიმპიურ თამაშებში გამარჯვებების შემდეგ, წოდება არ მიენიჭა რამდენიმე ჩემპიონს სპორტის გუნდურ სახეობებში (წყალბურთი, ფრენბურთი, ხელბურთი, ჰოკეი), გუნდურ შეჯიბრებებში (მხატვრული ტანვარჯიში, ფარიკაობა) და მათ, ვისაც მონაწილეობა არ მიუღია ფინალურ გუნდურ რბოლასა (ველოსპორტი) და ესტაფეტაში (მძლეოსნობა, ცურვა). ამ სპორტსმენთაგან უმეტესობას მოგვიანებით მიენიჭა საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება შემდგომ წლებში მიღწეული წარმატებისა თუ სხვა სპორტული დამსახურებისთვის ან 1989–1991 წლებში, — წოდების სპორტის ვეტერანებისთვის მინიჭებისას. საბჭოთა პერიოდის ოლიმპიური ჩემპიონებიდან, საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატები არ გამხდარან ფრენბურთელები: ტატიანა ვეინბერგა (1968), ვასილიუს მატუშევასი (1968 — გარდაიცვალა 1989 წელს) და ლუდმილა ჟიგილიი (1972 — რუსეთის სპორტის დამსახურებული ოსტატი, 2003), ხელბურთელი ნატალია ლუკიანენკო (1980), ჰოკეისტები: ვიქტორ ნიკიფოროვი (1956 — გარდაიცვალა 1989 წელს), ბორის ალექსანდროვი (1976) და ევგენი ბელოშეიკინი (1988, ასევე მსოფლიო ჩემპიონი 1986), ტანმოვარჯიშე დიმიტრი ლეონკინი (1952, ასევე ოლიმპიური თამაშების ბრინჯაოს მედალოსანი რგოლებით ვარჯიშებში — გარდაიცვალა 1980 წელს). ლუდმილა შიშოვა (1960).
  • სპორტის ოლიმპიურ სახეობებში: ინდივიდუალურ შეჯიბრებებში, წყვილებში, ეკიპაჟებში, საესტაფეტო გუნდებში და ა.შ., წოდება ენიჭებოდათ მსოფლიო ჩემპიონებს, ხოლო სპორტის იმ სახეობებში, რომელშიც მსოფლიო ჩემპიონატები დიდი ხნის განმავლობაში არ ტარდებოდა (1970–1980-იან წლებამდე: ცურვა და წყალში ხტომა, აკადემიური ნიჩბოსნობა, კრივი, მძლეოსნობა), წოდება შესაძლებელი იყო მიენიჭებინათ ევროპის ჩემპიონატში გამარჯვებისთვის. სათამაშო სპორტის გუნდურ სახეობებში კრიტერიუმები შეიძლებოდა მნიშვნელოვნად განსხვავებული ყოფილიყო: ფეხბურთში წოდება მასიურად ენიჭებოდათ ევროპის თასების მფლობელთა თასის მოპოვებისათვის — ხოლო ჰოკეიში, იშვიათი გამონაკლისის გარდა, წოდება მხოლოდ მსოფლიო ჩემპიონებს ენიჭებოდათ, ამასთან, ზოგიერთს — მხოლოდ მეორედ ან მესამედ მიღწეული გამარჯვების შემდეგ.
  • სპორტის არაოლიმპიურ სახეობებში წოდება ჩვეულებრივ ენიჭებოდათ მსოფლიოს მრავალგზის ან აბსოლუტურ ჩემპიონებს.
  • ასევე, წოდება შეიძლებოდა მიენიჭებინათ მსოფლიო დონის პირველი მიღწევისათვის სპორტის ნებისმიერ სახეობასა ან დისციპლინაში ან სპორტულ მიღწევათა ჯამური მაჩვენებლებიდან გამომდინარე.

სპორტის ოლიმპიურ სახეობებში ზოგიერთ სპორტსმენს წოდება მიენიჭა საკავშირო მასშტაბით მოპოვებული მიღწევებისთვის, კერძოდ:

  • 1970-იანი წლების შუა პერიოდამდე ფეხბურთში წოდების მინიჭება ხდებოდა რაიმე კონკრეტული სპორტული მიღწევების გარეშეც (მოგვიანებით, მოქმედი მოთამაშეებიდან, ერთადერთი, ვისაც ამგვარად მიენიჭა წოდება იყო ფიოდორ ჩერენკოვი 1988 წელს).
  • ჰოკეიში წოდება მიენიჭა სამ მოთამაშეს, რომლებიც მრავალი სეზონის განმავლობაში თავიანთი კლუბების წამყვან წევრთა შორის იყვნენ, რომელთაგან ორს — იური მოროზოვსა („ხიმიკი“, 1970) და იგორ დმიტრიევს („კრილია სოვეტოვი“, 1974) — არასდროს უთამაშიათ საბჭოთა კავშირის ეროვნული ნაკრების ოფიციალურ მატჩებში. სპორტულმა ჟურნალისტმა ლევ როსოშიკმა ამგვარი არჩევანი საკამათოდ მიიჩნია — მისი აზრით, წოდებას არანაკლებ იმსახურებდა იგორ ჩისტოვსკი გორკის „ტორპედოდან“.
  • ზოგჯერ წოდება ენიჭებოდათ საბჭოთა კავშირის მრავალგზის ჩემპიონებს. განსაკუთრებით ბევრი ამგვარი მინიჭება მოხდა 1965–1966 წლებში: მოთხილამურე ივან უტრობინი (1966) — საბჭოთა კავშირის 10-გზის ჩემპიონი (1960–1966), 1964 წლის ზამთრის ოლიმპიური თამაშებისა და 1962 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის ბრინჯაოს პრიზიორი ესტაფეტაში (4x10 კმ); მძლეოსანი ვასილი ანისიმოვი (1966) — საბჭოთა კავშირის 11-გზის ჩემპიონი (1961–1966), რომელსაც არ მოუპოვებია მედლები დიდ საერთაშორისო შეჯიბრებებზე; მოკრივე ვლადიმერ სტოლნიკოვი (1965, დიდი სპორტის დატოვების შემდეგ) — საბჭოთა კავშირის 5-გზის ჩემპიონი (1955–1961), 1959 და 1961 წლების ევროპის ჩემპიონატის პრიზიორი; იახტსმენი ევგენი კანსკი (1965) — საბჭოთა კავშირის 16-გზის ჩემპიონი (1951–1965), რომელსაც საზღვარგარეთ გასვლის უფლება ჩამორთმეული ჰქონდა. ამგვარი სახით წოდების მინიჭების შემთხვევები მოგვიანებითაც იყო — მაგალითად, კლასიკური სტილის მოჭიდავე ვასილი მერკულოვი (1979, დიდი სპორტიდან წასვლის შემდეგ) — საბჭოთა კავშირის 5-გზის ჩემპიონი (1966–1975), 1967 წლის ევროპის ჩემპიონატის ბრინჯაოს პრიზიორი.

იყო სხვა ამგვარი სახით წოდების მინიჭების შემთხვევებიც სპორტსმენებისთვის, რომელთაც არ მოუპოვებიათ მედლები დიდ საერთაშორისო შეჯიბრებებზე, კერძოდ:

 
აბდისალან ნურმახანოვი
  • 1968 — აბდისალან ნურმახანოვი — მძიმეწონოსანი მოკრივე; საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატების 4-გზის პრიზიორი (1957–1967), GANEFO-ს გამარჯვებული (1963). პირველი კრივში და ერთ-ერთი პირველი სპორტის დამსახურებული ოსტატი ყაზახეთის სსრ-დან.
  • 1973 — ვიქტორ ბოლშოვი — მძლეოსანი; 1960 წლის საბჭოთა კავშირის ჩემპიონი, 1960 წლის ოლიმპიური თამაშებისა და 1962 წლის ევროპის ჩემპიონატის მე-4 ადგილოსანი სიმაღლეზე ხტომაში. ერთ-ერთი პირველი სპორტის დამსახურებული ოსტატი მოლდოვის სსრ-დან.

წოდება ენიჭებოდათ ასევე სპორტის იმ სახეობებში, რომელშიც საერთაშორისო შეჯიბრებები არ ტარდებოდა:

  • აკრობატიკაში წოდების მინიჭება პირველად 1963 წელს მოხდა და მას შემდეგ კიდევ რამდენჯერმე, სპორტის ამ სახეობაში მსოფლიო ჩემპიონატის გამართვამდე (ტარდება 1974 წლიდან);
  • მხატვრულ ტანვარჯიშში 1964 წელს, მსოფლიოს პირველ აბსოლუტურ ჩემპიონთან ერთად (1963), წოდება მიენიჭა საბჭოთა კავშირის ორ 4-გზის აბსოლუტურ ჩემპიონს;
  • ქალაქობანაში (Городки) 1949 წლიდან 1981 წლამდე წოდება მიენიჭა 10 სპორტსმენს;
  • 1977 წელს წოდება მიენიჭა ნატალია ბოგოსლოვსკაიას, საბჭოთა კავშირის 4-გზის ჩემპიონს მრავალჭიდში (Многоборье ГТО);
  • ალპინიზმში წოდება ენიჭებოდათ სპორტული მიღწევების ჯამური მაჩვენებლების მიხედვით; გამონაკლისს წარმოადგენდა პირველ (1982) და მეორე (1989) საბჭოთა ჰიმალაის ექსპედიციებში მონაწილეობისთვის წოდების მინიჭება;
  • სპორტულ ტურიზმში მიღწევებისთვის წოდება მიენიჭათ დიმიტრი შპაროს ხელმძღვანელობით მოწყობილი შემდეგი სათხილამურო ექსპედიციების მონაწილეებს: ჩრდილოეთ პოლუსზე (1979) და საბჭოთა კავშირი — ჩრდილოეთი პოლუსი — კანადა (1988, წოდებები მიენიჭათ 1989 წელს).

სპორტსმენების გარდა, სპორტის დამსახურებული ოსტატები გახდნენ მათ შორის ისინი, რომლებიც მართალია ამყარებდნენ საერთაშორისო საავიაციო ფედერაციის (FAI) მიერ ფიქსირებულ ოფიციალურ მსოფლიო რეკორდებს, მაგრამ სპორტსმენებად არ ითვლებოდნენ — იყვნენ კოსმონავტები და მფრინავი-გამომცდელები (კოსმონავტებს შორის მხოლოდ სვეტლანა სავიცკაია, ჯერ კიდევ მის პირველ კოსმოსურ ფრენამდე გახდა სპორტის დამსახურებული ოსტატი, როგორც მსოფლიოს აბსოლუტური ჩემპიონი სათვითმფრინავო სპორტში).[19][20]

უცხო ქვეყნის მოქალაქეების საიუბილეო დაჯილდოებები რედაქტირება

1972 წელი — საბჭოთა კავშირის 50 წლის იუბილე

1972 წლის დეკემბერში, საბჭოთა კავშირის 50 წლისთავის აღსანიშნავად, წოდება მიენიჭათ რიგი სოციალისტური ქვეყნების საუკეთესო სპორტსმენებს (იხ. ქვემოთ).[1]

სპორტსმენი, ქვეყანა,
სპორტის სახეობა 		სურათი სპორტსმენი, ქვეყანა,
სპორტის სახეობა 		სურათი სპორტსმენი, ქვეყანა,
სპორტის სახეობა 		სურათი
ვლოძიმეჟ
ლიუბანსკი
(პოლ. Włodzimierz Lubański)
  პოლონეთი
ფეხბურთი 		  ხორლოოგიინ
ბაიანმუნხი
(მონღ. Хорлоогийн Баянмөнх)
  მონღოლეთი
თავისუფალი ჭიდაობა 		კარინ იანცი
(გერმ. Karin Janz)
  გდრ
სპორტული ტანვარჯიში 		 
ანდრაშ ბალცო
(უნგრ. Balczó András)
  უნგრეთი
თანამედროვე ხუთჭიდი 		  მარია გიგოვა
(ბულგ. Мария Гигова)
  ბულგარეთი
მხატვრული ტანვარჯიში 		  ლი ჰო ჯუნი
(კორ. 리호준)
  ჩრდილოეთი კორეა
სპორტული სროლა 		 
ნიკოლაე
მარტინესკუ
(რუმ. Nicolae Martinescu)
  რუმინეთი
კლასიკური ჭიდაობა 		  ტეოფილო
სტივენსონი
(ესპ. Teófilo Stevenson)[21][22]
  კუბა
კრივი 		  ონდრეი ნეპელა
(სლოვაკ. Ondrej Nepela)
  ჩეხოსლოვაკია
ფიგურული სრიალი 		 

დაჯილდოებულთა შორის ყველას მოპოვებული ჰქონდა 1972 წლის ოლიმპიური თამაშების ჩემპიონის ტიტული, გარდა ორი მათგანისა: ხორლოოგიინ ბაიანმუნხი იყო ოლიმპიური თამაშების ვერცხლის პრიზიორი (მონღოლეთში ოლიმპიური ჩემპიონები არ იყვნენ), ხოლო მარია გიგოვა ასპარეზობდა არაოლიმპიური სპორტის სახეობაში, რომელშიც იმ დროისთვის მსოფლიოს ორგზის აბსოლუტური ჩემპიონის ტიტულს ფლობდა.

1985 წელი — გამარჯვების 40 წლისთავი

1985 წლის 23 აპრილს, დიდ სამამულო ომში გამარჯვების 40 წლისთავთან დაკავშირებით, წოდება მიენიჭა სპორტსმენთა ჯგუფს, რომელთა შორის იყო პოლონეთის მოქალაქე.

  • ივან ანტონოვიჩი (მოსკოვი) — საბჭოთა კავშირის სპორტის ოსტატი (1941), საბჭოთა კავშირის დამსახურებული მწვრთნელი (1965); მთამსვლელი და ორგანიზატორი, სპორტული ცოცვის ფუძემდებელი; ომის დროს მეთაურობდა 346-ე სამთო-მსროლელი პოლკის ოცეულს.
  • ჰუსეინ ზალიხანოვი (ნალჩიკი) — საბჭოთა კავშირის სპორტის ოსტატი (1956), საბჭოთა კავშირის დამსახურებული მწვრთნელი (1964); მთამსვლელი და ორგანიზატორი; ომის დროს ასრულებდა კავკასიის სამთო-სამაშველო სამსახურის მთავარი ინსპექტორის მოვალეობას.
  • იური ნირკოვი (მოსკოვი) — საბჭოთა კავშირის სპორტის ოსტატი ფეხბურთში, თამაშობდა ცნობილ „ლეიტენანტთა გუნდში“ და საბჭოთა კავშირის ნაკრებში 1952 წლის ოლიმპიურ თამაშებზე; ომი თვითმავალი საარტილერიო დანადგარის ოცეულის მეთაურად დაასრულა; მიაღწია გენერალ-მაიორის წოდებამდე (1980).
  • სტანისლავ მარუსაჟი — 1938 წლის მსოფლიო თასის ვერცხლის პრიზიორი, მსოფლიო რეკორდსმენი (1935), ოთხგზის ზამთრის ოლიმპიური თამაშების მონაწილე (1932–1952) თხილამურებით ტრამპლინიდან ხტომაში; ომის დროს ასრულებდა პოლონეთის წინააღმდეგობის სამთო კურიერის მოვალეობას.

1989–1992: წოდების მინიჭება სპორტის ვეტერანებისთვის რედაქტირება

1989 წლის 26 აგვისტოს გაზეთ „საბჭოთა სპორტში“, სათაურით „სუბიექტური ხედვა“, გამოქვეყნდა ლევ როსოშიკის სტატია „Сочтёмся славою?“, რომელიც შეიქმნა მკითხველთა წერილების წყალობით და რომელშიც მას მოჰყავდა იმ სპორტსმენების მაგალითები, რომელთაც წოდება რაიმე მნიშვნელოვანი სპორტული მიღწევების გარეშე მიიღეს და აგრეთვე, იმ სპორტსმენების მაგალითებიც, რომელთაც დაუმსახურებლად აუარეს გვერდი წოდების მინიჭებისას. როგორც როსოშიკი აღნიშნავს, გაზეთის ამ პუბლიკაციამ ხელი შეუწყო სამართლიანობის აღდგენას: ბევრ სხვა სპორტსმენთან ერთად წოდება მიიღეს მოცურავეებმა — სემიონ ბელიც-გეიმანმა, ვლადიმერ კოსინსკიმ, ვიქტორ მაზანოვმა და ვლადიმერ სტრუჟანოვმა.

სპორტის ვეტერანებისთვის წოდების მინიჭება გრძელდებოდა 1992 წლამდე, ხოლო 1990-იანების ბოლოს და 2000-იანების დასაწყისში სპორტსმენთა გარკვეულ ნაწილს საბჭოთა პერიოდის მიღწევებისთვის „რუსეთის სპორტის დამსახურებული ოსტატის“ წოდება მიენიჭა.

მინიჭებათა სტატისტიკა რედაქტირება

1960 წლის 1 იანვრისთვის წოდება მიიღო 1102-მა, 1975 წლის 1 იანვრისთვის — 2022-მა, 1980 წლისთვის — 2700-მა, ხოლო 1988 წლისთვის — 3 ათასზე მეტმა ადამიანმა.[23]

სპორტსმენები, რომელთაც წოდება ჩამოერთვათ რედაქტირება

იყო შემთხვევები, როდესაც სპორტის არაერთ დამსახურებულ ოსტატს ეს წოდება ჩამოერთვა. მიზეზები განსხვავებული იყო — მათ შორის პოლიტიკური, სკანდალებში მონაწილეობა (სისხლის სამართლის დანაშაულისათვის მსჯავრდებიდან ცენტრალურ გაზეთში გამოქვეყნებულ ფელეტონამდე, რომელში მოყვანილი ფაქტებიც, მოგვიანებით შესაძლოა არც დადასტურებულიყო), არასპორტული საქციელი, „სპორტული რეჟიმის დარღვევა“ და სხვ. ზოგს მოგვიანებით წოდება აღუდგინეს, ზოგს — არა; რამდენიმე სპორტსმენმა განმეორებით მიიღო წოდება ახალი მიღწევებისთვის.

 
ალა კუშნირი. 17 იანვარი, 1973

საზღვარგარეთ მუდმივად საცხოვრებლად დარჩენას ან საბჭოთა კავშირში დაბრუნებაზე უარის თქმას, როგორც წესი წოდების ჩამორთმევა მოსდევდა. მათ შორის, ვისაც წოდება ამგვარად ჩამოართვეს იყვნენ — მოჭადრაკე ალა კუშნირი (1974), მოშაშე ისერ კუპერმანი (1978), მოჭადრაკე ვიქტორ კორჩნოი (1976), მოციგურავეები ლიუდმილა ბელოუსოვა და ოლეგ პროტოპოპოვი (1979), ჰოკეისტი ალექსანდრე მოგილნი (1989). გამონაკლისს წარმოადგენდა ფეხბურთელი აგუსტინ გომესი, რომელიც ესპანელ რესპუბლიკელთა ბავშვებს შორის საბჭოთა კავშირში მოზარდობისას მოხვდა, — იგი 1956 წელს ესპანეთში დაბრუნდა და ადგილობრივი კომუნისტური პარტიის ხაზით განაგრძო საქმიანობა.[24]

იყო წოდების ჩამორთმევის სხვა, შედარებით უფრო გახმაურებული შემთხვევებიც, მათ შორის:

  • რიგ რეპრესირებულ სპორტსმენებს ასევე ჩამოერთვათ სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება, მათ შორის იყვნენ ფეხბურთელი ძმები — ალექსანდრე, ანდრეი და ნიკოლაი სტაროსტინები, რომელთაც 1943 წელს ჩამოართვეს წოდება (აღუდგინეს 1955 წელს).[25]
  • 1952 წლის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე იუგოსლავიის ნაკრებთან საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ნაკრების დამარცხების შემდეგ, წოდება ჩამოართვეს ნაკრების მთავარ მწვრთნელ ბორის არკადიევს და ნაკრების მოთამაშეებს — კონსტანტინე ბესკოვს და ვალენტინ ნიკოლაევს (მოგვიანებით წოდება აღუდგინეს).
  • 1958 წელს ფეხბურთში სამი ოლიმპიური ჩემპიონისთვის — ედუარდ სტრელცოვის, მიხაილ ოგონკოვისა და ბორის ტატუშინისთვის წვეულება სისხლის სამართლის ბრალდებით დასრულდა; წოდება სამივე ფეხბურთელს ჩამოართვეს. ოგონკოვისა და ტატუშინის მიმართ სისხლის სამართლის ბრალდება მოხსნილი იქნა, მაგრამ მათ სამუდამო დისკვალიფიკაცია მისცეს; 1962 წელს მათ მოუხსნეს დისკვალიფიკაცია და დაუბრუნეს „საბჭოთა კავშირის სპორტის ოსტატის“ წოდება. ტატუშინს სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება აღუდგინეს, ოგონკოვს წოდების აღდგენამ ვერ მოუსწრო (გარდაიცვალა 1979 წელს). სტრელცოვი, რომელიც გაასამართლეს, სასჯელის მოხდის შემდეგ დიდ სპორტს დაუბრუნდა და 1967 წელს მას კვლავ მიანიჭეს სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება.
  • ხუთჭიდელ ბორის ონიშჩენკოს ჩამოართვეს წოდება 1976 წლის ოლიმპიურ თამაშებზე მომხდარი სკანდალისა და ამის შედეგად მიცემული სამუდამო დისკვალიფიკაციის შემდეგ: მან თავისი შპაგა აღჭურვა მექანიზმით, რომელიც ელექტრონულად აფიქსირებდა ჩხვლეტას მისი ფაქტობრივად მიყენების გარეშე.
  • 1985 წლის დასაწყისში, კანადის საბაჟოზე ანაბოლური სტეროიდების აღმოჩენის შემდეგ სამუდამო დისკვალიფიკაცია მისცეს (2 წლის შემდეგ დისკვალიფიკაცია მოიხსნა) და წოდება ჩამოერთვათ ძალოსნებს — ალექსანდრე კურლოვიჩს (1988 წელს მან კვლავ მიიღო წოდება) და ანატოლი პისარენკოს.

არცთუ იშვიათად წოდების ჩამორთმევის მიზეზს საბჭოთა საზღვარზე „საბაჟო რეჟიმის დარღვევა“ წარმოადგენდა.

  • 1964 წლის გაზაფხულზე, საბჭოთა ნაკრების იუგოსლავიიდან დაბრუნების შემდგომ ჩატარებული შემოწმებისას, მოთამაშეთა უმეტესობას აღმოაჩნდა ქვეყნიდან გამგზავრებისას დეკლარირებულ თანხაზე ბევრად მეტი ღირებულების იმპორტული ნივთები; 11 სპორტსმენიდან 10-ს ჩამოერთვა სპორტული წოდება (ხოლო 9 მათგანს დისკვალიფიკაცია მისცეს ერთი წლით, რის შედეგადაც მათ ოლიმპიური თამაშების გამოტოვება მოუწიათ), მათ შორის იყო ვიაჩესლავ კურენოი, რომელსაც სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება ჩამოერთვა (აღუდგა 1965 წელს); ამ დრომდე უცნობი რჩება, ვისი ინიციატივით და რა მიზნით განხორციელდა აღნიშნული აქცია.
  • 1971 წელს რობერტ ფიშერთან 0:6 დამარცხების შემდეგ, მოჭადრაკე მარკ ტაიმანოვს საბაჟო შემოწმებისას აღმოაჩნდა სოლჟენიცინის წიგნი „В круге первом“, რის შემდეგაც მას ჩამოერთვა წოდება (აღუდგა 20 წლის შემდეგ).
  • 1973 წელს, ამერიკული ტურნედან დაბრუნებული საბჭოთა კავშირის ეროვნული საკალათბურთო ნაკრების საბაჟო შემოწმების შემდეგ, წოდება ჩამოართვეს 1972 წლის ოლიმპიურ ჩემპიონებს — ალჟან ჟარმუხამედოვს, რომელსაც ჩანთაში ცეცხლსასროლი იარაღი აღმოაჩნდა და ივან დვორნის, რომელიც მალევე დააკავეს და „სპეკულაციის“ ბრალდებით გაასამართლეს. ჟარმუხამედოვს 1979 წელს ევროპის ჩემპიონატის მოგების შემდეგ წოდება კვლავ მიანიჭეს; ხოლო დვორნის 1999 წელს „რუსეთის სპორტის დამსახურებული ოსტატის“ წოდება მიენიჭა.
  • 1977 წლის 23 იანვარს, საზღვარგარეთ გასვლისას ჩატარებული შემოწმების დროს საბჭოთა კავშირის ეროვნული საკალათბურთო ნაკრების წევრს ალექსანდრე ბელოვს ხატები აღმოუჩინეს, რომლებიც მას მისივე თქმით, სხვა მოთამაშის თხოვნით გაჰქონდა; ბელოვს დისკვალიფიკაცია მიეცა და წოდება ჩამოერთვა; მოგვიანებით დისკვალიფიკაცია მოუხსნეს, მაგრამ 1978 წლის 3 ოქტომბერს ალექსანდრე ბელოვი გარდაიცვალა. აღნიშნული ინციდენტის გარშემო არსებული ერთი ვერსიით, პროვოკაციის მიზანი იყო ერთ-ერთი მოთამაშის მხრიდან ეროვნული ნაკრების სასტარტო ხუთეულში მოხვედრის მცდელობა, მეორე ვერსიის მიხედვით, პროვოკაციის მოწყობა მოსკოვში იყო ჩაფიქრებული, რათა ბელოვი ლენინგრადის „სპარტაკიდან“ მოსკოვის ცსკა-ში გადასვლაზე დაეყოლიებინათ.[26]
სპორტსმენები, რომელთაც ორჯერ მიენიჭათ სსრკ სდო-ს წოდება
სპორტსმენი სპორტის სახეობა თარიღი მიღწევები მინიჭებისას / ჩამორთმევის მიზეზები
წოდების ჩამორთმევის შესახებ მონაცემები მონიშნულია ნაცრისფრად

ალექსანდრე ლუკიანოვი
აკადემიური
ნიჩბოსნობა
 1976 ოლიმპიური ჩემპიონი 1976, მსოფლიო ჩემპიონი 1974, 1975
19…
1984 „Дружба-84“-ის გამარჯვებული
 
ვიქტორ კუზკინი
ჰოკეი
 1963 მსოფლიო ჩემპიონი 1963[27]
1966 დებოშსა და ხულიგნობაში ბრალდებით
1967 მსოფლიო ჩემპიონი 1967
 
ედუარდ სტრელცოვი
ფეხბურთი
 16.02.1957 ოლიმპიური ჩემპიონი 1956
18.02.1958 გაუპატიურების ბრალდებით
05.11.1967 აღიარებულია საბჭოთა კავშირის წლის საუკეთესო ფეხბურთელად 1967

ალჟან ჟარმუხამედოვი
კალათბურთი
[28]
 1972 ოლიმპიური ჩემპიონი 1972
1973 „საბაჟო რეჟიმის დარღვევა“
1979 ევროპის ჩემპიონი 1979
 
ალექსანდრე კურლოვიჩი
ძალოსნობა
 1984 „Дружба-84“-ის გამარჯვებული ატაცში,
ვერცხლის პრიზიორი ორჭიდსა და აკვრაში, მსოფლიო რეკორდსმენი
1985 კანადის საბაჟოზე ანაბოლური სტეროიდების აღმოჩენა
1988 ოლიმპიური ჩემპიონი 1988, მსოფლიო ჩემპიონი 1987

სპორტის დამსახურებული ოსტატები ფეხბურთში რედაქტირება

პირველ 22 სპორტსმენს შორის, რომელთაც 1934 წლის 5 ივნისს წოდება მიენიჭათ იყვნენ ფეხბურთელებიც, სულ რვა მათგანი: მიხეილ ბუტუსოვი, პაველ ბატირევი, ნიკოლაი სტაროსტინი, ფიოდორ სელინი, პიოტრ ისაკოვი, ნიკოლაი სოკოლოვი, ივან პრივალოვი და ვლადიმერ ვონოგი. თავიდან წოდების მინიჭება ხდებოდა ორ წელიწადში ერთხელ (1934, 1936, 1938, 1940). 1941 წლიდან კი — ყოველწლიურად, თუმცა დაჯილდოებულთა სიაში 1956, 1958, 1966, 1968, 1971, 1972, 1974, 1976–1980, 1983, 1984 და 1987 წლებში ფეხბურთელები არ იყვნენ წარმოდგენილნი. წოდების მინიჭების მხრივ, ყველაზე „საფეხბურთო“ წელი იყო 1948 წელი, როდესაც წოდება 31 ფეხბურთელს მიენიჭა. 20 ფეხბურთელს მიენიჭა წოდება 1989 წელს, ხოლო 17 ფეხბურთელს — 1946 წელს.

ათწლეულების მიხედვით ყველაზე „უხმოსავლიანად“ ითვლება 1940-იანები — 88 ფეხბურთელი, 1980-იანები — 52 და 1950-იანები — 44. თუკი პირველი წოდება მიენიჭა და შესაბამისად დაჯილდოებულთა სიას სათავეში ჩაუდგა ჩქაროსნული მოციგურავე (ნიშნით № 1), არსებული მონაცემებით, როგორც ჩანს დაჯილდოებულთა სია ფეხბურთელით დაიხურა. 1992 წლის 25 თებერვალს წოდებით დაჯილდოვდა იური ისტომინი, რომელსაც გადაეცა სპორტის დამსახურებული ოსტატის ნიშანი № 4402.

სულ, 58 წლის განმავლობაში წოდება 254-მა ფეხბურთელმა მიიღო. ფეხბურთელთა შორის ყველაზე ახლგაზრდა სპორტის დამსახურებული ოსტატი გახდა ედუარდ სტრელცოვი, ხოლო ყველაზე ასაკოვანი — იოჟეფ ბეცა. ფეხბურთელები, რომელთაც წოდება მიიღეს წარმოადგენენ 18 ქალაქს, რომელთაგან ყველაზე შთამბეჭდავად წარმოდგენილნი არიან მოსკოვი — 128, კიევი — 44, თბილისი — 33 და ლენინგრადი — 19. უწყებრივი კუთვნილების მიხედვით ლიდერობენ დინამოელები — 128 ადამიანი. 95 — პროფკავშირების, ხოლო 27 — საბჭოთა არმიისა და სამხედრო-საზღვაო ფლოტის წარმომადგენელია. 4 დაჯილდოებული ფეხბურთელის უწყებრივი კუთვნილების დადგენა ამ დრომდე ვერ მოხერხდა.[29]

კლუბების ჩამონათვალი, რომელთაც ყველაზე მეტი სპორტის დამსახურებული ოსტატი მოამზადეს, ასე გამოიყურება: „დინამო“ კიევი (43), „დინამო“ მოსკოვი (40), „დინამო“ თბილისი (32), „სპარტაკი“ მოსკოვი (30), ცდკა-ცსკა (25), „ტორპედო“ მოსკოვი (14), „ლოკომოტივი“ მოსკოვი (8).

საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატები ფეხბურთში
შემოკლებანი: სა — საბჭოთა არმია; სსფ — სამხედრო-საზღვაო ფლოტი;
პროფკავშირების სნფსს — პროფკავშირების საკავშირო ნებაყოფლობითი ფიზკულტურულ-სპორტული საზოგადოება.[30]
გვარი, სახელი, მამის სახელი დაბ. წელი ქალაქი სპორტსაზოგადოება ბრძანების № მიენიჭა ნიშნის № შენიშვნა წყარო
1. აკიმოვი ანატოლი მიხეილის ძე
1915
 მოსკოვი „სპარტაკი“
247
19.08.1940
147
 [31]
2. ალეინიკოვი სერგეი ევგენის ძე
1961
 მინსკი „დინამო“
7/2A
08.09.1988
3423
3. ანთაძე გიორგი სამსონის ძე
1920
 თბილისი „დინამო“
217
17.03.1951
769
 [31]
4. ანტონევიჩი მიხეილ მოსეს ძე
1912
 მოსკოვი „ლოკომოტივი“
571
27.07.1950
720
5. არკადიევი ბორის ანდრეის ძე
1899
 მოსკოვი „ლოკომოტივი“
62м
18.06.1942
274
 [კომ. 2]
6. აფანასიევი ბორის ივანეს ძე
1913
 მოსკოვი ცდსა
968
11.10.1948
598
7. აფონინი ვალენტინ ივანეს ძე
1939
 მოსკოვი ცსკა
−
17.12.1970
1939
8. ბალტაჩა სერგეი პავლეს ძე
1958
 კიევი „დინამო“
−
19.05.1986
3208
9. ბალი ანდრეი მიხეილის ძე
1958
 კიევი „დინამო“
−
19.05.1986
3209
10. ბანიშევსკი ანატოლი ანდრეის ძე
1946
 ბაქო პროფკავშირების სნფსს
43-Н
10.09.1991
4115
11. ბანიკოვი ვიქტორ მაქსიმეს ძე
1938
 კიევი „დინამო“
43-Н
10.09.1991
4113
12. ბატირევი პაველ ვასილის ძე
1897
 ლენინგრადი „სპარტაკი“
−
05.06.1934
5
13. ბაშაშკინი ანატოლი ვასილის ძე
1924
 მოსკოვი საბჭოთა არმია
199
06.05.1955
1000
14. ბელანოვი იგორ ივანეს ძე
1960
 კიევი „დინამო“
−
19.05.1986
3210
15. ბელიაევი იური ივანეს ძე
1934
 მოსკოვი სა და სსფ
43-Н
10.09.1991
4109
16. ბერძენიშვილი მიხეილ ირაკლის ძე
1914
 თბილისი „დინამო“
104
11.03.1946
348
17. ბესკოვი კონსტანტინე ივანეს ძე
1920
 მოსკოვი „დინამო“
743
05.08.1948
564
 [კომ. 3]
18. ბესონოვი ვლადიმერ ვასილის ძე
1958
 კიევი „დინამო“
−
19.05.1986
3211
19. ბეცა იოჟეფ იოჟეფის ძე
1929
 ზაპოროჟიე სა და სსფ
26-Н
28.02.1991
3822
20. ბიბა ანდრეი ანდრეის ძე
1937
 კიევი „დინამო“
−
02.10.1967
1672
21. ბლინკოვი ვსევოლოდ კონსტანტინეს ძე
1918
 მოსკოვი „დინამო“
434
17.12.1945
268
22. ბლინკოვი კონსტანტინე გიორგის ძე
1896
 მოსკოვი
−
47
19.03.1936
26
23. ბლოხინი ოლეგ ვლადიმერის ძე
1952
 კიევი „დინამო“
−
30.05.1975
2252
24. ბობროვი ვსევოლოდ მიხეილის ძე
1922
 მოსკოვი ცდსა
65
21.01.1948
596
25. ბოროდიუკი ალექსანდრე გენრიხის ძე
1962
 მოსკოვი „დინამო“
3/7-A
29.03.1989
3611
26. ბუბუკინი ვალენტინ ბორისის ძე
1933
 მოსკოვი „ლოკომოტივი“
917
21.07.1960
1238
27. ბურიაკი ლეონიდ იოსების ძე
1953
 კიევი „დინამო“
−
30.05.1975
2264
28. ბუტუსოვი მიხეილ პავლეს ძე
1899
 ლენინგრადი „დინამო“
−
05.06.1934
4
29. ბიშოვეცი ანატოლი ფიოდორის ძე
1946
 მოსკოვი პროფკავშირების სნფსს
43-Н
10.09.1991
4110
30. ვერემეევი ვლადიმერ გრიგორის ძე
1948
 კიევი „დინამო“
−
30.05.1975
2254
31. ვინოგრადოვი ალექსანდრე ნიკოლაის ძე
1918
 მოსკოვი საბჭოთა არმია
82
27.02.1946
425
32. ვოდიაგინი ალექსი ალექსის ძე
1925
 მოსკოვი ცდსა
216
17.03.1951
758
33. ვოინოვი იური ნიკოლაის ძე
1931
 კიევი „დინამო“
−
26.09.1959
1189
34. ვონოგი ვლადიმერ დონატის ძე
1899
 ლენინგრადი სკ „პუტილოვსკი“
−
05.06.1934
17
35. ვორონინი ვალერი ივანეს ძე
1939
 მოსკოვი „ტორპედო“
−
25.12.1964
1479
36. ვოროშილოვი ვიქტორ ფიოდორის ძე
1926
 კუიბიშევი „კრილია სოვეტოვი“
408
05.07.1955
1030
37. გაბელია ოთარ ამბროსის ძე
1953
 თბილისი „დინამო“
−
15.05.1981
2722
38. გაგუა გრიგოლ ათანასეს ძე
1915
 თბილისი „დინამო“
696
22.07.1948
555
39. გალპერინი ასირ მარკოზის ძე
1898
 თბილისი
−
212
12.11.1943
249
40. გლაზკოვი გიორგი ფიოდორის ძე
1911
 ვილნიუსი „სპარტაკი“
1072
04.11.1948
639
41. ღოღობერიძე ავთანდილ ნიკოლოზის ძე
1922
 თბილისი „დინამო“
217
17.03.1951
770
42. გომესი აგუსტინ პაგოლა
1922
 მოსკოვი „ტორპედო“
27
17.01.1952
833
43. გორლუკოვიჩი სერგეი ვადიმის ძე
1961
 მოსკოვი პროფკავშირების სნფსს
3/7-A
29.03.1989
3624
44. გოსტევი გიორგი ფიოდორის ძე
1897
 ლენინგრადი
−
99
07.03.1946
430
45. გრანატკინი ვალენტინ ალექსანდრეს ძე
1908
 მოსკოვი „სპარტაკი“
33
23.02.1943
200
46. გრიგორიევი პიოტრ გრიგორის ძე
1899
 ლენინგრადი „კრასნაია ზარია“
47
19.03.1936
25
47. გრინინი ალექსი გრიგორის ძე
1919
 მოსკოვი ცდკა
82
27.02.1946
424
48. გუცაევი ვლადიმერ გაბრიელის ძე
1952
 თბილისი „დინამო“
4
15.05.1981
2730
49. დანგულოვი აბრამ ქრისტეფორეს ძე
1900
 მოსკოვი „კრილია სოვეტოვი“
43
16.01.1948
512
50. დარასელია ვიტალი კუხინის ძე
1957
 თბილისი „დინამო“
4
15.05.1981
2727
51. დასაევი რინატ ფაიზრახმანის ძე
1957
 მოსკოვი პროფკავშირების სნფსს
7/2A
08.09.1988
3424
52. დემენტიევი ნიკოლაი ტიმოფეის ძე
1915
 მოსკოვი „სპარტაკი“
759
22.12.1947
671
53. დემენტიევი პიოტრ ტიმოფეის ძე
1913
 ლენინგრადი „დინამო“
130
20.03.1946
286
54. დიომინი ვლადიმერ ტიმოფეის ძე
1921
 მოსკოვი ცდკა
968
11.10.1948
597
55. დემიანენკო ანატოლი ვასილის ძე
1958
 კიევი „დინამო“
−
19.05.1986
3212
56. ჯეჯელავა გაიოზ ივანეს ძე
1914
 თბილისი „დინამო“
104
11.03.1946
352
57. ძიაპშიპა ნიაზ ალექსანდრეს ძე
1927
 თბილისი „დინამო“
234
26.03.1952
855
58. დობროვოლსკი იგორ ივანეს ძე
1967
 მოსკოვი „დინამო“
3/7A
29.03.1989
3606
59. დუბინინი ვიქტორ ივანეს ძე
1907
 მოსკოვი „დინამო“
288
24.03.1948
534
60. დუბინსკი ედუარდ ისააკის ძე
1935
 მოსკოვი საბჭოთა არმია
328
21.03.1969
1769
61. ევტუშენკო ვადიმ ანატოლის ძე
1958
 კიევი „დინამო“
−
19.05.1986
3213
62. ეგერსი ალფონს ფრიცის ძე
1919
 რიგა „დაუგავა“
333
18.04.1951
775
63. ეგოროვი ვლადიმერ კუზმას ძე
1911
 მოსკოვი „კრილია სოვეტოვი“
1347
29.12.1947
490
64. ეჟოვი პიოტრ ივანეს ძე
1900
 მოსკოვი პროფკავშირები
47
19.03.1936
24
65. ელისეევი ევგენი ივანეს ძე
1909
 რიგა „დაუგავა“
356
23.07.1946
288
66. ჟიბოედოვი კონსტანტინე მიხეილის ძე
1899
 მოსკოვი „კრილია სოვეტოვი“
1067
04.11.1948
627
67. ჟორდანია ანდრო დიმიტრის ძე
1904
 თბილისი „დინამო“
224
24.03.1947
354
68. ზავაროვი ალექსანდრე ანატოლის ძე
1961
 კიევი „დინამო“
−
19.05.1986
3214
69. ზაზროევი ანდრო ივანეს ძე
1925
 კიევი „დინამო“
67
14.02.1955
989
70. ივანოვი ვალენტინ კოზმას ძე
1934
 მოსკოვი „ტორპედო“
24
16.02.1957
1128
71. ივანოვი ლეონიდ გრიგორის ძე
1921
 ლენინგრადი „ზენიტი“
27
17.01.1952
832
72. იძკოვსკი ანტონ ლეონარდის ძე
1907
 კიევი „დინამო“
331
10.10.1945
404
73. ილინი ანატოლი მიხეილის ძე
1931
 მოსკოვი „სპარტაკი“
24
16.02.1957
1139
74. ილინი ნიკოლაი ივანეს ძე
1911
 მოსკოვი „ტორპედო“
19
14.07.1944
252
75. ილინი სერგეი სერგეის ძე
1906
 მოსკოვი „დინამო“
247
19.08.1940
146
76. ისაევი ანატოლი კონსტანტინეს ძე
1932
 მოსკოვი „სპარტაკი“
24
16.02.1957
1127
77. ისაკოვი პიოტრ ეფიმის ძე
1900
 მოსკოვი „სპარტაკი“
−
05.06.1934
8
78. ისტომინი იური ვასილის ძე
1944
 მოსკოვი სა და სსფ
83-Н
25.02.1992
4402
79. კავაზაშვილი ანზორ ამბერკის ძე
1940
 მოსკოვი „ტორპედო“
−
05.11.1967
1682
80. კალოევი ზაურ გრიგოლის ძე
1931
 თბილისი „დინამო“
−
18.01.1963
1373
81. კანუნიკოვი პაველ ალექსანდრეს ძე
1898
 მოსკოვი „ლოკომოტივი“
47
19.03.1936
31
82. კარპოვი ვიქტორ ივანეს ძე
1927
 კუიბიშევი „ზენიტი“
408
05.07.1955
1031
83. კარცევი ვასილი მიხეილის ძე
1920
 მოსკოვი „დინამო“
743
05.08.1948
567
84. კაჩალინი გავრილ დიმიტრის ძე
1911
 მოსკოვი „ლოკომოტივი“
571
27.07.1950
721
85. კვაშნინი კონსტანტინე პავლეს ძე
1899
 მოსკოვი „დინამო“
36
19.03.1936
30
 [კომ. 4]
86. კეგეიანი არუთიუნ ლევონის ძე
1930
 ერევანი „სპარტაკი“
−
09.12.1960
1288
87. კესარევი ვლადიმერ პეტრეს ძე
1920
 მოსკოვი „დინამო“
−
21.07.1960
1235
88. კეტაშვილი გელა გიორგის ძე
1965
 თბილისი „დინამო“
3/7A
29.03.1989
3621
89. კიკნაძე არჩილ სამუილის ძე
1915
 თბილისი „დინამო“
743
05.08.1948
568
90. ყიფიანი დავით დავითის ძე
1951
 თბილისი „დინამო“
4
15.05.1981
2729
91. კოზლოვი მიხეილ სტეფანეს ძე
1895
 მოსკოვი „ბოლშევიკი“
19
14.07.1944
257
92. კოლოტოვი ვიქტორ მიხეილის ძე
1949
 მოსკოვი „დინამო“
−
30.05.1975
2256
93. კონკოვი ანატოლი დიმიტრის ძე
1949
 მოსკოვი „დინამო“
2
31.03.1982
2810
94. კოროვინი ივან ვასილის ძე
1908
 გორკი „ტორპედო“
1224
29.11.1947
477
95. კორჩებოკოვი ლევ ნიკოლაის ძე
1907
 მოსკოვი „დინამო“
−
24.03.1948
533
96. კოსტავა თამაზ გივის ძე
1956
 თბილისი „დინამო“
4
15.05.1981
2723
97. კოტრიკაძე სერგო პარმენის ძე
1935
 თბილისი „დინამო“
329
21.03.1969
1772
98. კოჩეტკოვი ივან ალექსანდრეს ძე
1914
 მოსკოვი ცდკა
968
11.10.1948
594
99. კოჩეტოვი ბორის სერგეის ძე
1914
 მინსკი „დინამო“
1279
27.12.1948
646
100. კრიჟევსკი კონსტანტინე სტანისლავის ძე
1926
 მოსკოვი „დინამო“
127
26.01.1954
941
101. კროტოვი ნიკოლაი ფიოდორის ძე
1898
 ხარკივი „ლოკომოტივი“
997
07.10.1947
467
102. კრუტიკოვი ანატოლი ფიოდორის ძე
1933
 მოსკოვი „სპარტაკი“
−
25.09.1967
1676
103. კუზნეცოვი ბორის დიმიტრის ძე
1928
 მოსკოვი „დინამო“
24
16.02.1957
1135
104. კუზნეცოვი ევგენი ბორისის ძე
1961
 მოსკოვი პროფკავშირების სნფსს
3/7A
29.03.1989
3609
105. კუზნეცოვი ოლეგ ვლადიმერის ძე
1963
 კიევი „დინამო“
−
19.05.1986
3215
106. კუზნეცოვი იური კონსტანტინეს ძე
1931
 ბაქო „ნეფტიანიკი“
−
25.10.1962
1361
107. კუსკოვი ვლადიმერ აპოლონის ძე
1898
 ლენინგრადი „სუდოსტროიტელი“
1066
04.11.1948
621
108. ლაპშინი ალექსეი პლატონის ძე
1909
 მოსკოვი „დინამო“
214
22.03.1947
297
109. ლახონინი ვიქტორ ტიმოფეის ძე
1914
 მოსკოვი „ლოკომოტივი“
575
27.07.1950
722
110. ლემეშევი ვლადიმერ ივანეს ძე
1911
 ლენინგრადი „დინამო“
346
26.04.1947
339
111. ლემეშევი კონსტანტინე ივანეს ძე
1907
 ლენინგრადი „ბოლშევიკი“
696
22.07.1948
556
112. ლიტოვჩენკო გენადი ვლადიმერის ძე
1963
 კიევი „დინამო“
7/2A
08.09.1988
3425
113. ლოსევი ვიქტორ ვასილის ძე
1959
 მოსკოვი „დინამო“
3/7A
29.03.1989
3626
114. ლიუტი ვლადიმერ ნიკოლაის ძე
1962
 დნეპროპეტროვსკი „დნეპრი“
3/7A
29.03.1989
−
115. ლიასკოვსკი კონსტანტინე პავლეს ძე
1908
 მოსკოვი ცდკა
82
27.02.1946
423
116. მაკაროვი ოლეგ ალექსანდრეს ძე
1929
 კიევი „დინამო“
−
16.12.1961
1323
117. მალოფეევი ედუარდ ვასილის ძე
1942
 მინსკი „დინამო“
−
05.11.1967
1684
118. მალინინი კონსტანტინე ივანეს ძე
1915
 მოსკოვი „სპარტაკი“
198
08.05.1946
306
 [კომ. 5]
119. მალიავკინი ალექსანდრე თომას ძე
1918
 მოსკოვი „დინამო“
743
05.08.1948
591
120. მამედოვი ალეკპერ ამირის ძე
1930
 ბაქო „ნეფტიანიკი“
−
13.10.1960
1255
121. მარღანია ვლადიმერ ჩიჩინოს ძე
1928
 თბილისი „დინამო“
234
26.03.1952
856
122. მარქაროვი ედუარდ არტემის ძე
1942
 ბაქო „აშხატანკი“
−
31.10.1973
2156
123. მარიუტინი ფრიდრიხ მიხეილის ძე
1924
 ლენინგრადი „ზენიტი“
127
26.01.1954
944
124. მასლაჩენკო ვლადიმერ ნიკიტას ძე
1937
 მოსკოვი „სპარტაკი“
329
21.03.1969
1778
125. მასლიონკინი ანატოლი ევსტიგნის ძე
1930
 მოსკოვი „სპარტაკი“
−
16.02.1957
1142
126. მატვიენკო ვიქტორ ანტონის ძე
1948
 კიევი „დინამო“
−
30.05.1975
2259
127. მახინია ნიკოლაი ბორისის ძე
1912
 კიევი „დინამო“
356
23.07.1946
359
128. მესხი მიხეილ შალვას ძე
1937
 თბილისი „დინამო“
−
16.02.1965
1486
129. მეტრეველი სლავა კალისტრატეს ძე
1936
 მოსკოვი „ტორპედო“
−
21.07.1960
1237
130. მინაევი მიხეილ პეტრეს ძე
1911
 თბილისი „დინამო“
217
17.03.1951
772
131. მიხაილიჩენკო ალექსეი ალექსანდრეს ძე
1963
 კიევი „დინამო“
7/2A
08.09.1988
3426
132. მიხაილოვი მიხეილ ლეონიდეს ძე
1959
 კიევი „დინამო“
−
19.05.1986
3216
133. მიხალინა მიხეილ მიხეილის ძე
1924
 კიევი „დინამო“
67
14.02.1955
990
134. მოროზოვი ნიკოლაი პეტრეს ძე
1916
 მოსკოვი „ტორპედო“
83
27.02.1946
426
135. მოშკარკინი ვლადიმერ ვასილის ძე
1914
 მოსკოვი „ტორპედო“
83
27.02.1946
427
136. მუნტიანი ვლადიმერ ფიოდორის ძე
1946
 კიევი „დინამო“
−
30.05.1975
2258
137. ნარბეკოვასი არმინას ანდრეის ძე
1965
 ვილნიუსი პროფკავშირების სნფსს
3/7A
29.03.1989
3620
138. ნეტო იგორ ალექსანდრეს ძე
1930
 მოსკოვი „სპარტაკი“
127
26.01.1954
940
139. ნიკანოროვი ვლადიმერ ნიკოლაის ძე
1917
 მოსკოვი ცდკა
968
11.10.1948
593
140. ნიკიშკინი ევგენი პროკოფის ძე
1904
 მოსკოვი ცდკა
26
18.03.1938
71
141. ნიკოლაევი ვალენტინ ალექსანდრეს ძე
1921
 მოსკოვი ცდკა
968
11.10.1948
595
 [კომ. 6]
142. ნოვიკოვი ვიქტორ ივანეს ძე
1912
 სტალინო „შახტიორი“
752
07.09.1951
812
143. ნირკოვი იური ალექსანდრეს ძე
1924
 მოსკოვი სა და სსფ
−
23.04.1985
3168
144. ოგონკოვი მიხეილ პავლეს ძე
1932
 მოსკოვი „სპარტაკი“
24
16.02.1957
1140
 [კომ. 7]
145. ოკუნი მიხეილ ოსიპის ძე
1898
 ლენინგრადი „დინამო“
347
26.04.1947
340
146. ონიშჩენკო ვლადიმერ ივანეს ძე
1949
 კიევი „დინამო“
−
30.05.1975
2260
147. ორეშკინი ბორის სტეფანეს ძე
1912
 ლენინგრადი „დინამო“
434
17.12.1945
272
148. ოსტროვსკი ლეონიდ ალფონსის ძე
1936
 კიევი „დინამო“
57-H
29.11.1991
4196
149. ოშენკოვი ოლეგ ალექსანდრეს ძე
1911
 კიევი „დინამო“
48
17.01.1953
894
150. პავლოვი ვასილი სერგეის ძე
1907
 მოსკოვი „დინამო“
356
23.07.1946
315
151. პაიჭაძე ბორის სოლომონის ძე
1915
 თბილისი „დინამო“
19
14.07.1944
253
152. პანფილოვი ვასილი სერგეის ძე
1915
 მოსკოვი „ლოკომოტივი“
575
29.07.1950
726
153. პანიუკოვი ვიქტორ პორფირეს ძე
1917
 თბილისი „დინამო“
743
05.08.1948
575
154. პარამონოვი ალექსეი ალექსანდრეს ძე
1925
 მოსკოვი „სპარტაკი“
127
26.01.1954
939
155. ფარსადანოვი ფარუირ გერასიმეს ძე
1897
 ბაქო „ისკრა“
605
06.07.1947
451
156. ფაჩულია გრიგოლ ალექსის ძე
1904
 თბილისი „დინამო“
54
24.02.1941
155
 [კომ. 8]
157. პეტროვი პიოტრ ივანეს ძე
1910
 მოსკოვი „ტორპედო“
1186
28.11.1949
692
158. პონედელნიკი ვიქტორ ვლადიმერის ძე
1937
 დონის როსტოვი სკა
−
16.02.1965
1487
159. პონომარიოვი ალექსანდრე სემიონის ძე
1918
 მოსკოვი „ტორპედო“
103
09.03.1946
436
160. პონომარიოვი ალექსეი სტეფანეს ძე
1913
 მოსკოვი „დინამო“
743
05.08.1948
578
161. პონომარიოვი ვლადიმერ ალექსეის ძე
1940
 მოსკოვი სა და სსფ
−
21.03.1969
578
162. პონომარიოვი იგორ ანატოლის ძე
1960
 ბაქო პროფკავშირების სნფსს
3/7A
29.03.1989
3601
163. პოსტავნინი ნიკოლაი ვასილის ძე
1916
 მოსკოვი „დინამო“
496
31.05.1951
792
164. პორკუიანი ვალერი სემიონის ძე
1944
 კიევი „დინამო“
43-Н
10.09.1991
4114
165. პრივალოვი ივან ვასილის ძე
1902
 ხარკივი „ლოკომოტივი“
−
05.06.1934
13
 [კომ. 9]
166. პროტასოვი ოლეგ ვალერის ძე
1964
 კიევი „დინამო“
−
08.09.1988
3440
167. პრუდნიკოვი ალექსეი პავლეს ძე
1960
 მოსკოვი პროფკავშირების სნფსს
3/7A
29.03.1989
3608
168. პშენიჩნი ალექსეი ვასილის ძე
1912
 ლენინგრადი „ზენიტი“
749
15.09.1950
735
169. რადიკორსკი ვსევოლოდ კონსტანტინეს ძე
1915
 მოსკოვი „დინამო“
743
05.08.1948
592
170. რაზინსკი ბორის დავითის ძე
1933
 მოსკოვი სა და სსფ
6/15
29.09.1989
3608
171. რაცი ვასილი კარლოს ძე
1961
 კიევი „დინამო“
−
19.05.1986
3217
172. რეშკო სტეპან მიხეილის ძე
1947
 კიევი „დინამო“
−
30.05.1975
2261
173. რომანენკო სტეპან დიმიტრის ძე
1891
 კიევი „ბოლშევიკი“
348
26.05.1947
361
174. რუდაკოვი ევგენი ვასილის ძე
1942
 კიევი „დინამო“
−
24.01.1973
2098
175. რიჟკინი ვლადიმერ ალექსეის ძე
1930
 მოსკოვი „დინამო“
24
16.02.1957
1129
176. რიაზანცევი კონსტანტინე მატვეის ძე
1912
 მოსკოვი „სპარტაკი“
82
09.02.1950
687
177. საბო იოჟეფ იოჟეფის ძე
1940
 კიევი „დინამო“
−
26.01.1967
1656
178. სავდუნინი ვლადიმერ გრიგორის ძე
1924
 მოსკოვი „დინამო“
127
26.01.1954
943
179. სავიჩევი იური ნიკოლაის ძე
1965
 მოსკოვი პროფკავშირების სნფსს
3/7A
29.03.1989
3623
180. სავოსტიანოვი პაველ ალექსანდრეს ძე
1904
 მოსკოვი „შრომითი რეზერვები“
1065
04.11.1948
610
181. სალნიკოვი სერგეი სერგეის ძე
1925
 მოსკოვი „სპარტაკი“
127
26.01.1954
992
 [კომ. 10]
182. საპრონოვი ვალენტინ გავრილის ძე
1932
 დონეცკი „შახტიორი“
−
29.08.1963
1427
183. სელინი ფიოდორ ილიას ძე
1899
 მოსკოვი „პიშჩევიკი“
−
05.06.1934
7
184. სემიჩასტნი მიხეილ ვასილის ძე
1910
 მოსკოვი „დინამო“
434
17.12.1945
266
185. სერებრიანიკოვი ვიქტორ პეტრეს ძე
1940
 კიევი „დინამო“
−
02.10.1967
1673
186. სიმონიანი ნიკიტა პოღოსის ძე
1926
 მოსკოვი „სპარტაკი“
127
26.01.1954
938
187. სკლიაროვი იგორ ევგენის ძე
1966
 მოსკოვი „დინამო“
3/7A
29.03.1989
3622
188. სმირნოვი ვასილი პავლეს ძე
1908
 მოსკოვი „დინამო“
1222
29.11.1947
471
189. სოკოლოვი ალექსეი ანდრეის ძე
1904
 მოსკოვი „დინამო“
607
10.07.1947
395
190. სოკოლოვი ალექსეი გენადის ძე
1912
 მოსკოვი „სპარტაკი“
1065
04.11.1948
611
191. სოკოლოვი ვასილი ნიკოლაის ძე
1912
 მოსკოვი „სპარტაკი“
198
08.05.1946
324
192. სოკოლოვი ვიქტორ ივანეს ძე
1911
 რიაზანი „სპარტაკი“
198
08.05.1946
323
193. სოკოლოვი ნიკოლაი ევგრაფის ძე
1897
 ლენინგრადი „დინამო“
−
05.06.1934
10
194. სოლოვიოვი ლეონიდ კონსტანტინეს ძე
1917
 მოსკოვი „დინამო“
434
17.12.1945
271
195. სოლოვიოვი სერგეი ალექსანდრეს ძე
1915
 მოსკოვი „დინამო“
434
17.12.1945
269
196. სტანკევიჩი ივანე ივანეს ძე
1914
 მოსკოვი „დინამო“
743
05.08.1948
571
197. სტაროსტინი ალექსანდრე პეტრეს ძე
1903
 მოსკოვი „სპარტაკი“
45
10.12.1936
46
 [კომ. 11]
198. სტაროსტინი ანდრეი პეტრეს ძე
1906
 მოსკოვი „სპარტაკი“
247
19.08.1940
143
 [კომ. 12]
199. სტაროსტინი ნიკოლაი პეტრეს ძე
1902
 მოსკოვი „სპარტაკი“
−
05.06.1934
6
 [კომ. 13]
200. სტეპანოვი ვლადიმერ ალექსანდრეს ძე
1910
 მოსკოვი „სპარტაკი“
288
24.03.1948
535
201. სულაქველიძე თენგიზ გრიგოლის ძე
1956
 თბილისი „დინამო“
4
15.05.1981
2728
202. სტრელცოვი ედუარდ ანატოლის ძე
1937
 მოსკოვი „ტორპედო“
24
16.02.1957
1137
 [კომ. 14]
203. სუშკოვი მიხეილ პავლეს ძე
1899
 მოსკოვი „დინამო“
743
05.08.1948
581
204. ტატარჩუკი ვლადიმერ იოსების ძე
1966
 მოსკოვი სა და სსფ
3/7A
29.03.1989
3610
205. ტატუშინი ბორის გიორგის ძე
1933
 მოსკოვი „სპარტაკი“
24
16.02.1957
1138
 [კომ. 15]
206. ტეტერინი ვიქტორ სერგეის ძე
1906
 მოსკოვი „დინამო“
356
26.01.1947
326
207. ტიმაკოვი ოლეგ მიხეილის ძე
1920
 მოსკოვი „სპარტაკი“
34
18.01.1952
841
208. ტიშჩენკო ვადიმ ნიკოლაის ძე
1963
 დნეპროპეტროვსკი „დნეპრი“
3/7A
29.03.1989
−
209. ტიშჩენკო ნიკოლაი ივანეს ძე
1926
 მოსკოვი „სპარტაკი“
24
16.02.1957
1136
210. ტოვაროვსკი მიხეილ დავითის ძე
1903
 მოსკოვი „ისკრა“
993
07.10.1947
394
211. ტროფიმოვი ვასილი დიმიტრის ძე
1919
 მოსკოვი „დინამო“
434
17.12.1945
270
212. ტროშკინი ვლადიმერ ნიკოლაის ძე
1947
 კიევი „დინამო“
−
30.05.1975
2262
213. ტურიანჩიკი ვასილი იურის ძე
1935
 კიევი „დინამო“
−
02.10.1967
1674
214. უსოვი ნიკოლაი ხარიტონის ძე
1904
 ლენინგრადი
−
138
17.07.1943
233
215. ფიოდოროვი ვალენტინ ვასილის ძე
1911
 ლენინგრადი „დინამო“
138
17.07.1943
214
216. ფედოტოვი გრიგორი ივანეს ძე
1916
 მოსკოვი ცდკა
247
19.08.1940
144
217. ფილიპოვი პიოტრ პავლეს ძე
1893
 ლენინგრადი „დინამო“
564
10.10.1946
343
218. ფოკინი ევგენი ვასილის ძე
1909
 მოსკოვი „დინამო“
434
17.12.1945
267
219. ფოკინი სერგეი ალექსანდრეს ძე
1961
 მოსკოვი სა და სსფ
3/7A
29.03.1989
3626
220. ფომენკო მიხეილ ივანეს ძე
1948
 კიევი „დინამო“
−
30.05.1975
2263
221. ფომინი ვლადიმერ ვასილის ძე
1905
 ხარკივი „დინამო“
47
19.03.1936
27
222. ფომინი კონსტანტინე ვასილის ძე
1903
 მოსკოვი „დინამო“
47
19.03.1936
28
223. ხალკიოპოვი პაველ ვასილის ძე
1899
 მოსკოვი ცდკა
49
27.01.1947
364
224. ხარინი დიმიტრი ვიქტორის ძე
1968
 მოსკოვი „დინამო“
3/7A
29.03.1989
3619
225. ხიზანიშვილი ნოდარ გიორგის ძე
1953
 თბილისი „დინამო“
4
15.05.1981
2725
226. ხიდიატულინი ვაგიზ ნაზირის ძე
1959
 მოსკოვი „სპარტაკი“
2/7A
08.09.1988
3441
227. ხინჩაგაშვილი შოთა იურის ძე
1951
 თბილისი „დინამო“
4
15.05.1981
2726
228. ხომიჩი ალექსეი პეტრეს ძე
1920
 მოსკოვი „დინამო“
743
05.08.1948
587
229. ხურცილავა მურთაზ კალისტრატეს ძე
1943
 თბილისი „დინამო“
10
30.10.1969
1833
230. ხუსაინოვი გალიმზიან სალიხის ძე
1937
 მოსკოვი „სპარტაკი“
−
26.01.1967
1657
231. ცარიოვი ვიქტორ გრიგორის ძე
1931
 მოსკოვი „დინამო“
−
25.02.1960
1219
232. ჩანოვი ვიქტორ ვიქტორის ძე
1959
 კიევი „დინამო“
−
19.05.1986
3218
233. ჩერედნიკი ალექსეი ვალენტინის ძე
1960
 დნეპროპეტროვსკი „დნეპრი“
3/7A
29.03.1989
−
234. ჩერენკოვი ფიოდორ ფიოდორის ძე
1959
 მოსკოვი „სპარტაკი“
8/10
23.12.1988
3447
235. ჩერნიშიოვი არკადი ივანეს ძე
1914
 მოსკოვი „დინამო“
288
24.03.1948
530
236. ჩივაძე ალექსანდრე გაბრიელის ძე
1955
 თბილისი „დინამო“
4
15.05.1981
2724
237. ჩისლენკო იგორ ლეონიდეს ძე
1939
 მოსკოვი „დინამო“
23-H
30.12.1990
3832
238. ჩისტოხვალოვი ვიქტორ ალექსანდრეს ძე
1921
 მოსკოვი ცდსა
216
17.03.1951
765
239. ჩოხელი გივი დიმიტრის ძე
1937
 თბილისი „დინამო“
−
16.02.1965
1488
240. შავგულიძე შოთა იოსების ძე
1912
 თბილისი „დინამო“
54
24.02.1941
153
241. შაპოშნიკოვი ალექსეი ნიკოლაის ძე
1899
 მოსკოვი „ზენიტი“
1348
29.12.1947
491
 [32]
242. შენგელია რამაზ ალექსანდრეს ძე
1957
 თბილისი „დინამო“
4
15.05.1981
2731
243. შესტერნიოვი ალბერტ ალექსეის ძე
1941
 მოსკოვი საბჭოთა არმია
−
26.01.1967
1658
244. შორეცი გიორგი ვასილის ძე
1911
 ლენინგრადი „დინამო“
286
24.03.1948
527
245. შუდრა სერგო პეტრეს ძე
1913
 თბილისი „დინამო“
743
05.08.1948
590
246. შუსტიკოვი ვიქტორ მიხეილის ძე
1939
 მოსკოვი „ტორპედო“
328
21.03.1969
1779
247. შჩეგოლკოვი ვლადიმერ ნიკოლაის ძე
1937
 კიევი „დინამო“
−
02.10.1967
1675
248. იაკოვენკო პაველ ალექსანდრეს ძე
1964
 კიევი „დინამო“
−
19.05.1986
3219
249. იაკუშინი მიხეილ იოსების ძე
1910
 მოსკოვი „დინამო“
247
19.08.1940
145
250. იამანიძე შოთა დავითის ძე
1937
 თბილისი „დინამო“
329
21.03.1969
1779
251. იანონისი არვიდას ალექსანდრეს ძე
1960
 ვილნიუსი პროფკავშირების სნფსს
3/7A
29.03.1989
3629
252. იარემჩუკი ივანე ივანეს ძე
1962
 კიევი „დინამო“
−
19.05.1986
3220
253. იაროვენკო ევგენი ვიქტორის ძე
1963
 ალმა-ათა პროფკავშირების სნფსს
3/7A
29.03.1989
3630
254. იაშინი ლევ ივანეს ძე
1929
 მოსკოვი „დინამო“
24
16.02.1957
1141

სპორტის დამსახურებული ოსტატები საქართველოდან რედაქტირება

სპორტსმენის სახელისა და გვარის შემდეგ მითითებულია წოდების მინიჭების თარიღი, ნიშნის ნომერი და შესაბამისი სპორტის სახეობა.

ა ბ გ დ ე ვ ზ თ ი კ ლ მ ნ ო პ ჟ რ ს ტ უ ფ ქ ღ ყ შ ჩ ც ძ წ ჭ ხ ჯ ჰ

ა რედაქტირება

ბ რედაქტირება

გ რედაქტირება

დ რედაქტირება

ე რედაქტირება

ვ რედაქტირება

ზ რედაქტირება

თ რედაქტირება

ი რედაქტირება

კ რედაქტირება

ლ რედაქტირება

მ რედაქტირება

ნ რედაქტირება

ო რედაქტირება

პ რედაქტირება

ჟ რედაქტირება

რ რედაქტირება

ს რედაქტირება

ტ რედაქტირება

უ რედაქტირება

ფ რედაქტირება

ქ რედაქტირება

ღ რედაქტირება

ყ რედაქტირება

შ რედაქტირება

ჩ რედაქტირება

ც რედაქტირება

ძ რედაქტირება

წ რედაქტირება

ჭ რედაქტირება

ხ რედაქტირება

ჯ რედაქტირება

ლიტერატურა რედაქტირება

პერიოდიკა რედაქტირება

რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება

კომენტარები რედაქტირება

  1. ↑ მრავალჭიდი — სპორტული შეჯიბრება, რომელიც მოიცავს რამდენიმე აუცილებელ დისციპლინას. იყოფა ორ ძირითად ჯგუფად: 1. მრავალჭიდი, რომელშიც შედის ერთგვაროვანი დისციპლინები, მაგ.: ტანვარჯიშული, საციგურაო, ძალოსნური. 2. მრავალჭიდი, რომელიც აერთიანებს სხვადასხვაგვაროვან დისციპლინებს, მაგ.: თანამედროვე ხუთჭიდი, ბიათლონი, სათხილამურო მრავალჭიდი. მრავალჭიდის უძველეს ნაირსახეობად აღიარებულია ძველბერძნული ხუთჭიდი — პენტატლონი (სტადიოდრომი, სიგრძეზე ხტომა, ჭიდაობა, შუბისა და ბადროს ტყორცნა), რომელიც ანტიკური ოლიმპიადების პროგრამაში შედიოდა. მრავალჭიდში გამარჯვებულს, როგორც უნივერსალურ ათლეტს, განსაკუთრებულ პატივს მიაგებდნენ. ამჟამად მრავალჭიდის ყველაზე გავრცელებული ფორმებია: 1. კაცთა მძლეოსნური ათჭიდი (რბენა 100, 400, 1500 მ, თარჯრბენი 110 მ, სიგრძეზე, სიმაღლეზე და ჭოკით ხტომა, ბადროს და შუბის ტყორცნა, ბირთვის კვრა) და ქალთა მძლეოსნური შვიდჭიდი (რბენა 200, 800 მ, თარჯრბენი 100 მ, სიგრძეზე და სიმაღლეზე ხტომა, ბადროს ტყორცნა, ბირთვის კვრა); 2. თანამედროვე ხუთჭიდი (ფარიკაობა, ტყვიის სროლა, ცხენოსნობა, ცურვა, რბენა); 3. ტანვარჯიშული მრავალჭიდი (ქალები: ბჯენითი ხტომა, ნაირსიმაღლის ორძელი, დვირი, თავისუფალი ვარჯიში; კაცები: თავისუფალი ვარჯიში, ტაიჭი, რგოლები, ბჯენითი ხტომა, ორძელი, ღერძი); 4. საციგურაო ოთხჭიდი (ქალები: 500, 1000, 1500, 3000 მ. კაცები: 500, 1000, 1500, 5000, 10000 მ); 5. ბიათლონი (თხილამურებით რბოლა, შაშხანით სროლა); 6. საცხენოსნო სამჭიდი (სამანეჟო სვლა, საველე გამოცდა, დაბრკოლებათა გადალახვა); 7. სათხილამურო ორჭიდი (თხილამურებით რბოლა, ტრამპლინიდან ხტომა); 8. სამთო-სათხილამურო კომბინაცია (სწრაფდაშვება, სლალომი); 9. მხატვრულტანვარჯიშული მრავალჭიდი (სახტუნებელი, რგოლი, გურზები, ბურთი, ლენტი) და ჯგუფური ორჭიდი (ვარჯიში ბურთით და შერეული საგნებით).
  2. ↑ წოდება ჩამოერთვა 1952 წლის 18 აგვისტოს (ბრძანება № 793); წოდება აღუდგა 1955 წლის 30 აგვისტოს (ბრძანება № 467).
  3. ↑ წოდება ჩამოერთვა 1952 წლის 2 სექტემბერს (ბრძანება № 808); წოდება აღუდგა 1953 წლის 7 სექტემბერს (ბრძანება № 340).
  4. ↑ წოდება ჩამოერთვა 1944 წელს; წოდება აღუდგა 1946 წლის 2 აგვისტოს (ბრძანება № 373). წოდება ხელმეორედ ჩამოერთვა 1946 წლის 22 ოქტომბერს (ბრძანება № 594); წოდება ხელმეორედ აღუდგა 1969 წლის 21 მარტს (ბრძანება № 327).
  5. ↑ წოდება ჩამოერთვა 1950 წლის 18 ნოემბერს (ბრძანება № 263с); წოდება აღუდგა 1991 წლის 30 იანვარს (ბრძანების ნომერი მითითებული არ არის).
  6. ↑ წოდება ჩამოერთვა 1952 წლის 2 სექტემბერს (ბრძანება № 808); წოდება აღუდგა 1959 წლის 7 სექტემბერს (ბრძანება № 340).
  7. ↑ წოდება ჩამოერთვა 1958 წლის 18 თებერვალს (ბრძანება № 53).
  8. ↑ წოდება ჩამოერთვა 1950 წლის 27 აგვისტოს (ბრძანება № 323).
  9. ↑ წოდება ჩამოერთვა (თარიღი და ბრძანების ნომერი მითითებული არ არის); წოდება აღუდგა 1958 წლის 1 თებერვალს (ბრძანება № 27; ნიშნის № 1169).
  10. ↑ წოდება ჩამოერთვა 1955 წლის 10 აპრილს (ბრძანება № 170); წოდება აღუდგა 1955 წლის 16 ივლისს (ბრძანება № 299).
  11. ↑ წოდება ჩამოერთვა 1941 წელს (ბრძანების ნომერი მითითებული არ არის); წოდება აღუდგა 1955 წლის 26 აპრილს (ბრძანება № 187; ნიშნის № 1025).
  12. ↑ წოდება ჩამოერთვა 1941 წელს (ბრძანების ნომერი მითითებული არ არის); წოდება აღუდგა 1955 წლის 26 აპრილს (ბრძანება № 187; ნიშნის № 1023).
  13. ↑ წოდება ჩამოერთვა 1941 წელს (ბრძანების ნომერი მითითებული არ არის); წოდება აღუდგა 1955 წლის 26 აპრილს (ბრძანება № 187; ნიშნის № 1024).
  14. ↑ წოდება ჩამოერთვა 1958 წლის 18 თებერვალს (ბრძანება № 53); წოდება აღუდგა 1967 წლის 5 ნოემბერს (ბრძანების ნომერი მითითებული არ არის; ნიშნის № 1683).
  15. ↑ წოდება ჩამოერთვა 1958 წლის 18 თებერვალს (ბრძანება № 53); წოდება აღუდგა 1991 წლის 30 ნოემბერს (ბრძანება № 67-H; ნიშნის № 4243).
  16. ↑ Вартанов Георгий Амазаспович (1913–1984), Тбилиси, "Спартак", с 1941 "Динамо". ЗМС 1948). Чемпион СССР !938-1940 в п/легк.в., судья ВК-1939. Разносторонний спортсмен. Занимался спортивной гимнастикой и выступал однократно в соревнованиях по программе мастеров спорта, но предпочтение отдавал боксу. Закончив выступления на ринге, работал тренером по боксу Груз. совета "Д".
  17. ↑ Заалишвили (Коган) Раиса Семеновна — Род. 1918, Одесса (Украина). Заслуженный мастер спорта. "Динамо", Тбилиси (Грузия). Чемпионка СССР в опорных прыжках (1945), в упражнениях на брусьях (1945) и перекладине (1944, 1946), серебряный призер в упражнениях на брусьях (1949), кольцах (1944) и перекладине (1948), бронзовый призер в многоборье (1945, 1947), в упражнениях на коне (1945) и кольцах (1945, 1950).
  18. ↑ Такайшвили Николай Ираклиевич — Род. 1916. Умер 1985, Тбилиси (Грузия). Заслуженный мастер спорта. "Динамо", Тбилиси. Чемпион СССР в упражнениях на кольцах (1948), брусьях (1946) и в опорных прыжках (1939), серебряный призер в многоборье (1947), в упражнениях на кольцах (1947) и в опорных прыжках (1947, 1951), бронзовый призер в упражнениях на кольцах (1946), брусьях (1948) и перекладине (1950).
  19. ↑ სურენ სერგოს ძე ოგანეზოვი (1909–1976) — საბჭოთა კალათბურთელი და კალათბურთის მწვრთნელი. საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი (1948). საქართველოს სსრ დამსახურებული მწვრთნელი (1966). სათამაშო კარიერა თბილისის საბჭოთა ვაჭრობის მუშაკთა გუნდში დაიწყო (1924–1929). 1930 წლიდან თამაშობდა თბილისის „სტროიტელში“ (1930–1934). 1935 წლიდან ომის დაწყებამდე იყო თბილისის „დინამოს“ მოთამაშე (1935–1941). დიდი სამამულო ომის მონაწილე. 1944 წელს დაბრუნდა მოქმედი არმიიდან და თბილისის არმიის სპორტული კლუბის (ასკ თბილისი) გუნდში განაგრძო თამაში (1944–1949). მის შემადგენლობაში ორჯერ საბჭოთა კავშირის ჩემპიონი (1944, 1946) და ერთხელ საბჭოთა კავშირის ვიცე-ჩემპიონი (1945) გახდა. 1948 წელს მიენიჭა საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატის წოდება. სათამაშო კარიერის დასრულების შემდეგ თბილისის ერთ-ერთ ახალგაზრდულ სპორტულ სკოლაში კალათბურთის მწვრთნელად მუშაობდა.
  20. ↑ წოდება ჩამოერთვა (27.08.1950, ბრძანების № 323).
  21. ↑ Джорджадзе Александр Иванович (1913–1989) — род. 15.10.1913, Тбилиси (Грузия). Умер 25.10.1989, Тбилиси (Грузия). Заслуженный мастер спорта. Кандидат педагогических наук. "Динамо", Тбилиси (Грузия). Чемпион III Рабочей Олимпиады в командном первенстве (1937), бронзовый призер в многоборье (1937). Чемпион СССР в упражнениях на перекладине (1939, 1943, 1949), серебряный призер в упражнениях на кольцах (1945), бруьях (1939) и перекладине (1946), бронзовый призер в многоборье (1939) и в опорных прыжках (1939).

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 Когорта сильнейших и доблестных. olympic.ru (24 მაისი, 2004). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-04-23. ციტირების თარიღი: 24 სექტემბერი, 2021
  2. ↑ ცვლილება შეტანილია სსრ კავშირის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის 1983 წლის 21 სექტემბრის განკარგულებით „ჯანმრთელობის, ფიზიკური კულტურისა და სპორტის, სახალხო განათლებისა და კულტურის საკითხებთან დაკავშირებულ სსრ კავშირის ზოგიერთ საკანონმდებლო აქტში ცვლილებათა შეტანის შესახებ“ (გამოქვეყნდა: Ведомости Верховного Совета СССР. — 1983, № 39. — გვ. 583).
  3. ↑ ისინი პირველები იყვნენ // „ლელო“, 7 ნოემბერი, 1987, № 214 (9625), გვ. 2.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Бурт, Валерий (27 მაისი, 2014). „7 фактов о звании Заслуженного мастера спорта и его обладателях“. svpressa.ru. «Свободная пресса». დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-02-07. ციტირების თარიღი: 7 თებერვალი, 2022. ციტატა: „27 мая 1934 года ЦИК СССР принял постановление «Об установлении звания заслуженного мастера спорта», которое присваивалось «выдающимся мастерам — активным строителям советской физической культуры». Первыми лауреатами стали 22 спортсмена, фамилии которых опубликовала 17 июня того же года главная газета страны «Правда».“ შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |access-date= და |date=-ში (დახმარება)
  5. ↑ ჩქაროსნული ციგურაობა. nplg.gov.ge. ციტირების თარიღი: 13 თებერვალი, 2022
  6. ↑ ჩქაროსნული ციგურაობა. საქართველოს ოლიმპიელთა კლუბი (sok.ge). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-09-24. ციტირების თარიღი: 24 სექტემბერი, 2021
  7. ↑ ზამთრის ოლიმპიური სახეობები (ჩქაროსნული ციგურაობა). geonoc.org.ge. ციტირების თარიღი: 24 სექტემბერი, 2021
  8. ↑ Яков Федорович Мельников. federacia.ru. ციტირების თარიღი: 24 სექტემბერი, 2021
  9. ↑ Кудрявцев Константин Константинович დაარქივებული 2018-09-12 საიტზე Wayback Machine. / Выдающиеся вологжане: Биографические очерки. — Вологда: ВГПУ, издательство «Русь», 2005. — ISBN 5-87822-271-X
  10. ↑ ფედოტოვი გრიგორი (1916–1957). უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 24 სექტემბერი, 2021
  11. ↑ Владимир Пахомов. Мог ли Пеле стать ЗМС? // «Футбольный курьер». — 1993. — № 27 (28 июля — 3 августа). — С. 14—15.
  12. ↑ Футбол. Памятная дата... Блокадный Матч. Невский Спорт. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-02-12. ციტირების თარიღი: 12 თებერვალი, 2022
  13. ↑ Аптекарь Михаил Лазаревич, Тяжёлая атлетика. Справочник, М.: «Физкультура и спорт», 1983. — გვ. 59. 416 გვ.
  14. ↑ Пахомов, Владимир., Мог ли Пеле стать ЗМС? // «Футбольный курьер», 28 ივლისი — 3 აგვისტო, 1993, № 27 (100), გვ. 14.
  15. ↑ Пахомов, Владимир., Мог ли Пеле стать ЗМС? // «Футбольный курьер», 28 ივლისი — 3 აგვისტო, 1993, № 27 (100), გვ. 15.
  16. ↑ Чемпионат СССР 1950. 30 июля. ЦДКА (Москва) 4–0 Локомотив (Москва). fc-dynamo.ru. ციტირების თარიღი: 7 თებერვალი, 2022
  17. ↑ Чемпионат СССР 1950. Локомотив (Москва). fc-dynamo.ru. ციტირების თარიღი: 7 თებერვალი, 2022
  18. ↑ Николаев, Эрнест., Гвардейцы футбола // «Футбол», 1995, № 6, გვ. 12—13.
  19. ↑ ფოროსტენკო, ი., სტარტზე არიან ავიატორები // „ლელო“, 9 ივნისი, 1968, № 112 (3596), გვ. 4.
  20. ↑ ბარჯაძე, გ., ცის ფეიერვერკი // „ლელო“, 6 მარტი, 1983, № 46 (7357), გვ. 2.
  21. ↑ თეოფილო, „მედალა ორო“ // „სარბიელი“, 26 დეკემბერი, 1998, № 238 (773), გვ. 10.
  22. ↑ ოლიმპიური წლის გაცილება // „ლელო“, 31 დეკემბერი, 1972, № 260 (4770), გვ. 3.
  23. ↑ Источники данных по количеству присвоений:
    Заслуженный мастер спорта СССР // Энциклопедический словарь по физической культуре и спорту. — М.: «Физкультура и спорт», 1961. — Т. 1. — С. 298.
    Спортивные звания — статья из Большой советской энциклопедии.
    Союз Советских Социалистических Республик // Олимпийская энциклопедия. — М.: «Советская энциклопедия», 1980. — С. 330.
    Мастер спорта // Советский энциклопедический словарь. — М.: «Советская энциклопедия», 1989. — ISBN 5-85270-001-0. — С. 781.
  24. ↑ Петров, Юрий., Красная Площадь Агустина Гомеса // «Футбол», 26 ნოემბერი, 1995, № 48 (1850), გვ. 10–12.
  25. ↑ 11 футболистов, которых лишали «Заслуженного мастера спорта СССР»
  26. ↑ Александр Белов. spartak70.ru. Спортивное общество Спартак. ციტატა: „Один из игроков команды, мечтавший играть в стартовой пятерке и видевший в Белове основное препятствие к этому, решил его убрать чужими руками. Он «стукнул» куда следует о том, что в багаже Белова не предназначенные для провоза вещи, и знаменитого центрового задержали. По одной из версий эту провокацию специально подстроили чиновники из Спорткомитета, чтобы выбить знаменитого центрового из ленинградского «Спартака» и переманить его в Москву. На эту версию косвенно указывают некоторые факты. Например, такой: сразу после отчисления Белова из команды тот человек, который всучил ему злополучные иконы, настоятельно советовал переходить в ЦСКА, где ему сразу восстановят все звания и возьмут обратно в сборную.“ ციტირების თარიღი: 16 თებერვალი, 2022
  27. ↑ Кузькин Виктор Григорьевич. km1954.ru. Красная машина. ციტირების თარიღი: 16 თებერვალი, 2022
  28. ↑ ჟარმუხამედოვი დევისის წინააღმდეგ // „ლელო“, 25 დეკემბერი, 1972, № 256 (5546), გვ. 1.
  29. ↑ Николаев, Эрнест., Заслуженные мастера спорта // «Футбольный курьер», 02–09.02.1993, № 2 (75), გვ. 12.
  30. ↑ პროფკავშირების საკავშირო ნებაყოფლობითი ფიზკულტურულ-სპორტული საზოგადოება (რუს. Всесоюзное добровольное физкультурно-спортивное общество (ВДФСО) профсоюзов.)
  31. ↑ 31.00 31.01 31.02 31.03 31.04 31.05 31.06 31.07 31.08 31.09 31.10 Николаев, Эрнест., Футбола славные сыны. Заслуженные мастера спорта // «Футбольный курьер», 02–09.02.1993, № 2 (75), გვ. 12.
  32. ↑ Кузница футбола. Часть 1. Двадцатые годы. bogorodsk-noginsk.ru. ციტირების თარიღი: 20 თებერვალი, 2022
  33. ↑ გიორგი ავალიშვილი. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 16 იანვარი, 2022
  34. ↑ გიორგი ავალიშვილი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 16 იანვარი, 2022
  35. ↑ Указ о награждении Орденом «Знак Почёта» Авалишвили Георгия Ивановича — заслуженного тренера СССР, гор. Тбилиси. Сборник указов Президиума Верховного Совета СССР о награждении орденами и медалями СССР, Июль 1957, № 27 (120). — С. 20.. Naukaprava.ru. Научно-практическая электронная библиотека «Наука права». ციტირების თარიღი: 3 თებერვალი, 2022
  36. ↑ 8th World Cup. Results (გვ. 7). sportsacrobatics.info. ციტირების თარიღი: 16 იანვარი, 2022
  37. ↑ ლევან ახვლედიანი. ფოტომატიანე „ივერიელი“. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  38. ↑ ლევან ახვლედიანი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  39. ↑ საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება (№ 271) ლ. ახვლედიანის ღირსების ორდენით დაჯილდოების შესახებ. matsne.gov.ge. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  40. ↑ 40.0 40.1 40.2 გურასაშვილი, ა. (22 ივნისი, 1982). „„თუჯი ჩეი,“ ცის მბრძანებელო!“ (PDF). „ლელო“, № 118 (7178), გვ. 1. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |access-date= და |date=-ში (დახმარება)
  41. ↑ არჩილ ბაქრაძე. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 23 იანვარი, 2022
  42. ↑ არჩილ ბაქრაძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 23 იანვარი, 2022
  43. ↑ ბაქრაძე, თ. (6 აპრილი, 1975). „არჩილ ბაქრაძე. წარსულის გახსენება“ (PDF). „ლელო“, № 68 (5358), გვ. 2. ციტირების თარიღი: 4 თებერვალი, 2022. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |access-date= და |date=-ში (დახმარება)
  44. ↑ ასირ გალპერინი. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 17 იანვარი, 2022
  45. ↑ პავლე გუმაშიანი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 3 თებერვალი, 2022
  46. ↑ ბორის დიაჩკოვი. საქ. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 16 მარტი, 2022
  47. ↑ ბორის დიაჩკოვი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 16 მარტი, 2022
  48. ↑ Дьячков Борис Михайлович // Большая олимпийская энциклопедия: В 2 т. / Автор-составитель В. Л. Штейнбах. — М.: Олимпия Пресс, 2006.
  49. ↑ სიძლიერის, ახალგაზრდობისა და სილამაზის დღესასწაული // „კომუნისტი“, 17 მაისი, 1941, № 114 (6119), გვ. 3.
  50. ↑ Дьячков Владимир Михайлович // Большая олимпийская энциклопедия: В 2 т. / Автор-составитель В. Л. Штейнбах. — М.: Олимпия Пресс, 2006.
  51. ↑ გიორგი ვართანოვი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 23 იანვარი, 2022
  52. ↑ К. В. Градополов. Бокс. — М.: Физкультура и Спорт, 1951. — стр. 38-39.
  53. ↑ Вартанов Георгий Амазаспович. boxing.ru. ციტირების თარიღი: 23 იანვარი, 2022
  54. ↑ რაისა ზაალიშვილი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  55. ↑ საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება (№ 417) საქართველოს ვეტერანი სპორტსმენების საქართველოს ორდენებითა და მედლებით დაჯილდოების შესახებ. matsne.gov.ge. ციტატა: „საქართველოს სპორტული ტანვარჯიშის განვითარებასა და მის პოპულარიზაციაში შეტანილი დიდი წვლილისათვის, ნაყოფიერი პედაგოგიური და საზოგადოებრივი მოღვაწეობისათვის ვეტერანი სპორტსმენები დაჯილდოვდნენ საქართველოს ორდენებითა და მედლებით: რაისა ზაალიშვილი — ქ. თბილისის მერიის განათლების მთავარი სამმართველოს ოლიმპიური რეზერვის ტანვარჯიშის სპორტული სკოლის უფროსი მეთოდისტი, სპორტის დამსახურებული ოსტატი (ღირსების მედლით). 11 აგვისტო, 1997.“ ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  56. ↑ Заалишвили (Коган) Раиса Семеновна. gymnast.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-12-26. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  57. ↑ ნიკოლოზ თაყაიშვილი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  58. ↑ ნიკოლოზ თაყაიშვილი. ეროვნული ფოტომატიანე. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  59. ↑ Такайшвили Николай Ираклиевич. gymnast.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-12-26. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  60. ↑ 60.00 60.01 60.02 60.03 60.04 60.05 60.06 60.07 60.08 60.09 Футбола славные сыны. Заслуженные мастера спорта // «Футбольный курьер», 17–23.02.1993, № 4 (77), გვ. 12.
  61. ↑ ლევან ინწკირველი. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 16 იანვარი, 2022
  62. ↑ ლევან ინწკირველი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 16 იანვარი, 2022
  63. ↑ დიმიტრი იოსელიანი. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 16 იანვარი, 2022
  64. ↑ დიმიტრი იოსელიანი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 16 იანვარი, 2022
  65. ↑ დიმიტრი იოსელიანი. ფოტომატიანე „ივერიელი“. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  66. ↑ ისინი პირველები იყვნენ // „ლელო“, 7 ნოემბერი, 1987, № 214 (9625), გვ. 2.
  67. ↑ ვლადიმერ ისელიძე. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 16 იანვარი, 2022
  68. ↑ ვლადიმერ ისელიძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 16 იანვარი, 2022
  69. ↑ 69.00 69.01 69.02 69.03 69.04 69.05 69.06 69.07 69.08 69.09 69.10 69.11 69.12 Футбола славные сыны. Заслуженные мастера спорта // «Футбольный курьер», 10–16.02.1993, № 3 (76), გვ. 12.
  70. ↑ იოსებ კახიანი. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  71. ↑ იოსებ კახიანი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  72. ↑ ისააკ კიზირია. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 23 თებერვალი, 2022
  73. ↑ ისააკ კიზირია. ფოტომატიანე „ივერიელი“. ციტირების თარიღი: 23 თებერვალი, 2022
  74. ↑ ღია წერილი რედაქციას // „ლელო“, 29 ივლისი, 1964, № 148 (2511), გვ. 2.
  75. ↑ ალექსანდრე კილაძე. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 16 იანვარი, 2022
  76. ↑ ალექსანდრე კილაძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 16 იანვარი, 2022
  77. ↑ Киладзе, Александр Иванович. aztekium.pl. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-22. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  78. ↑ გაიოზ კოპლატაძე. ეროვნული ფოტომატიანე. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  79. ↑ სპორტსმენების ჯგუფი (მარჯვნიდან მე-3: გაიოზ კოპლატაძე; მე-4: ივანე (ვანია) მერკური). ეროვნული ფოტომატიანე. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  80. ↑ ვახტანგ კუხიანიძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  81. ↑ ვახტანგ მელიტონის ძე კუხიანიძე (1914–1985).
  82. ↑ Кукианидзе Вахтанг Мелитонович, змс (1951).
  83. ↑ „ლელო“, № 31 (837), გვ. 3. // 17.04.1955
  84. ↑ Указ о награждении Орденом «Знак Почёта» Кухианидзе Вахтанга Мелитоновича — заслуженного мастера спорта СССР, гор. Тбилиси. Сборник указов Президиума Верховного Совета СССР о награждении орденами и медалями СССР, Июль 1957, № 27 (120). — С. 23.. Naukaprava.ru. Научно-практическая электронная библиотека «Наука права». ციტირების თარიღი: 3 თებერვალი, 2022
  85. ↑ ნიკოლოზ მეიფარიანი. ფოტომატიანე „ივერიელი“. ციტირების თარიღი: 5 თებერვალი, 2022
  86. ↑ ნიკოლოზ მეიფარიანი — საქართველოს სახელმწიფო ფიზიკური კულტურის ინსტიტუტის ტანვარჯიშის კათედრის გამგე 1956–1966 წლებში, საქართველოს ფიზიკური კულტურის და სპორტის დამსახურებული მუშაკი, სპორტის დამსახურებული ოსტატი, დოცენტი. sportuni.ge. ციტირების თარიღი: 5 თებერვალი, 2022
  87. ↑ Минаев Михаил Петрович. dinamo-tbilisi.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-24. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  88. ↑ მიხეილ მინაევი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  89. ↑ Giorgi Mshvenieradze. Sports Reference. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-12-17. ციტირების თარიღი: 21 იანვარი, 2022
  90. ↑ Giorgi Mshvenieradze. Olympedia. ციტირების თარიღი: 21 იანვარი, 2022
  91. ↑ Мшвениерадзе Георгий Петрович. infosport.ru. ციტირების თარიღი: 21 იანვარი, 2022
  92. ↑ Мшвениерадзе Георгий Петрович. dynamo.su. ციტირების თარიღი: 21 იანვარი, 2022
  93. ↑ ანდრო ნავასარდოვი. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 19 იანვარი, 2022
  94. ↑ ანდრო ნავასარდოვი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 19 იანვარი, 2022
  95. ↑ როგორ მოიგო ანდრო ნავასარდოვმა ამიერკავკასიის პირველობა კრივში. old.tbiliselebi.ge. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-19. ციტირების თარიღი: 19 იანვარი, 2022
  96. ↑ დიმიტრი ობოლაძე. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  97. ↑ დიმიტრი ობოლაძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  98. ↑ Оганезов, Сурен Сергеевич. aztekium.pl. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-22. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  99. ↑ სურენ ოგანეზოვი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  100. ↑ 100.0 100.1 100.2 კალათბურთი. სპორტის სახეობის აღწერა. ქართული სპორტი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-22. ციტატა: „1930-იანი წლების დასაწყისში საქართველოში რამდენიმე ძლიერი გუნდი იყო, რომელთა შემადგენლობაში გამოდიოდნენ ლევან ფალავანდიშვილი, ვლადიმერ და რობერტ მდივნები, ვახტანგ ციციშვილი, არჩილ წერეთელი, ლეონიდ ძეკონსკი, შალვა ყიასაშვილი, გიორგი ავალიშვილი, შალვა დიასამიძე, სურენ ოგანეზოვი და სხვები.“ ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  101. ↑ დიდების სათავეებთან // „ლელო“, 12 მაისი, 1968, № 92 (3576), გვ. 3.
  102. ↑ მამია ჟღენტი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 16 იანვარი, 2022
  103. ↑ ძალოსნობა — მამია ჟღენტი. ქართული სპორტი. ციტირების თარიღი: 16 იანვარი, 2022
  104. ↑ მამია ჟღენტი. ეროვნული ფოტომატიანე. ციტირების თარიღი: 16 იანვარი, 2022
  105. ↑ „ლელო“, № 12 (818), გვ. 4. // 09.02.1955
  106. ↑ ლევან ფალავანდიშვილი. ბიოგრაფ. ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 19 იანვარი, 2022
  107. ↑ საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება (№ 719) ლ. ფალავანდიშვილის ღირსების ორდენით დაჯილდოების შესახებ. matsne.gov.ge. ციტირების თარიღი: 19 იანვარი, 2022
  108. ↑ „ლელო“, № 60 (866), გვ. 3. // 27.07.1955
  109. ↑ ჭიჭიკო ფაჩულია. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  110. ↑ ლევან ღუდუშაური. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  111. ↑ ლევან ღუდუშაური. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  112. ↑ ლევან ყანჩაველი. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 5 თებერვალი, 2022
  113. ↑ გიორგი ჩიკვაიძე. საქ. ბიოგრაფ. ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 23 იანვარი, 2022
  114. ↑ გიორგი ჩიკვაიძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 23 იანვარი, 2022
  115. ↑ ბედოშვილი, შ., გამოჩენილი ქართველი სპორტსმენები. დიმიტრი ვლადიმერის ძე ჩიკვაიძე // „ლელო“, 28 იანვარი, 1953, № 9 (608), გვ. 2.
  116. ↑ დავით ჩიკვაიძე — საქართველოს სახელმწიფო ფიზიკური კულტურის ინსტიტუტის ტანვარჯიშის კათედრის გამგე 1943–1955 წლებში, სპორტის დამსახურებული ოსტატი, დოცენტი. sportuni.ge. ციტირების თარიღი: 5 თებერვალი, 2022
  117. ↑ შალვა კონსტანტინეს ძე ჩიხლაძე (1912–1997). // ქართული სპორტი
  118. ↑ კობა წაქაძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 19 იანვარი, 2022
  119. ↑ კობა წაქაძე. Sports Reference.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-12-18. ციტირების თარიღი: 19 იანვარი, 2022
  120. ↑ Церетели, Арчил Николаевич. sport-strana.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-22. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  121. ↑ Церетели, Арчил Николаевич. aztekium.pl. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-22. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  122. ↑ Церетели, Арчил Николаевич. podvignaroda.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-22. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  123. ↑ Церетели, Арчил Николаевич. Кто-это.рф. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-01-22. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  124. ↑ აკაკი ხერგიანი. ფოტომატიანე „ივერიელი“. ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  125. ↑ კარიერა ფრაზებში: რომან გიუტაშვილი. mygoals.ge. ციტატა: „…ჩემამდე ევერესტის მწვერვალთან ყველაზე ახლოს აკაკი ხერგიანი იყო. 1982 წლის ამბებს გიყვებით. მაშინ პირველი საბჭოთა ექსპედიცია მოეწყო და აკაკი იმდენად კარგ ფორმაში იყო, რომ საიერიშო ჯგუფშიც შეიყვანეს, მაგრამ მოგვიანებით ექსპედიციის ხელმძღვანელმა ევგენი ტამმა მისი პიკზე გაშვება გადაიფიქრა. რატომ მოხდა ასე, არ ვიცი, თუმცა ფაქტია, რომ ხერგიანი კინოკამერით ორჯერ ავიდა 8 ათას მეტრზე.“ ციტირების თარიღი: 22 იანვარი, 2022
  126. ↑ ალექსანდრე ჯორჯაძე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 23 იანვარი, 2022
  127. ↑ Джорджадзе Александр Иванович. sportgymrus.ru. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  128. ↑ Джорджадзе Александр Иванович. gymnast.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-10-26. ციტირების თარიღი: 24 იანვარი, 2022
  129. ↑ ძველი ფოტოსურათები მოგვითხრობენ. ალექსანდრე ჯორჯაძე, გიორგი ბაბილოძე და კოტე ზაალიშვილი // „ლელო“, 26 მაისი, 1964, № 102 (2465), გვ. 4.
  130. ↑ თაობათა ესტაფეტა // „ლელო“, 7 ნოემბერი, 1987, № 214 (9625), გვ. 3.
  131. ↑ იმ შორეულ ოცდაათიან წლებში // „ლელო“, 27 თებერვალი, 1986, № 41 (9132), გვ. 2.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=საბჭოთა_კავშირის_სპორტის_დამსახურებული_ოსტატი&oldid=4551327“-დან