ოლგა ტოკარჩუკი
ოლგა ტოკარჩუკი (პოლ. Olga Nawoja Tokarczuk; დ. 29 იანვარი, 1962, სულეხუვი, პოლონეთი) — პოლონელი მწერალი, მიენიჭა ნობელის პრემია ლიტერატურაში (2018, გადაეცა 2019) „ნარატიული წარმოსახვისთვის, რომელიც ენციკლოპედიური მონდომებით საზღვრების კვეთას, როგორც ცხოვრების ფორმას, ასახავს.“ ცნობილია სატირული და რთულსიუჟეტიანი რომანებით, რომელიც ასახავს სხვადასხვა დროისა და ადგილის რეალობას, გაჯერებულია მითოლოგიური სიმბოლოებით. სამშობლოში დიდი პოპულარობის მიუხედავად საერთაშორისო არენაზე ტოკარჩუკი კარგად გაიცნეს მხოლოდ 2018 წელს, როდესაც ის დაჯილდოვდა მენ ბუკერის საერთაშორისო პრემიით რომანისთვის „მორბენალნი“ (Bieguni, 2007). ტოკარჩუკი ასევე ცნობილია, როგორც მემარცხენე აქტივისტი და ფემინისტი.
ბიოგრაფია რედაქტირება
ტოკარჩუკი დაიბადა მასწავლებლების ოჯახში ქალაქ სულეხუვში, პოლონეთის დასავლეთ ნაწილში, 1962 წელს. გაიზარდა პროგრესულ ინტელექტუალურ გარემოში. სწავლობდა ფსიქოლოგიას ვარშავის უნივერსიტეტში. ამ დროს დაინტერესდა კარლ იუნგის ნაშრომებით. უნივერსიტეტის დასრულების შემდეგ, 1985 წელს მუშაობდა დაიწყო კლინიკურ ფსიქოლოგად, მაგრამ პროფესიულ საქმიანობას მალე დაანება თავი და დროებით სამუშაოებზე სამოგზაურო ვიზით იმყოფებოდა ლონდონში. სამშობლოში დაბრუნების შემდეგ, 1989 წელს გამოაქვეყნა ლექსების პირველი წიგნი. 1993 წელს მან დაწერა თავისი პირველი რომანი „წიგნის მაძიებელთა მოგზაურობა“ (Podróż ludzi księgi), რომლის იგავური სიუჟეტი XVII საუკუნის საფრანგეთსა და ესპანეთში ვითარდება. რომანს საუკეთესო დებიუტის კატეგორიაში პოლონეთის გამომცემელთა საზოგადოების მიერ დაწესებული ჯილდო ხვდა წილად. მესამე რომანმა „პირველყოფილი და სხვა დროები“ (Prawiek i inne czasy, 1996) ავტორს პოლონეთში საყოველთაო აღიარება მოუტანა. ეს არის XX საუკუნის რამდენიმე თაობის ცხოვრების ამსახველი საგა გამოგონილ პოლონურ სოფელში. 1998 წელს ტოკარჩუკმა გამოაქვეყნა „სახლი დღისა, სახლი ღამისა“ (Dom dzienny, dom nocny), პირველი რომანების რიგიდან, რომელსაც თავად ავტორმა „თანავარსკვლავედების რომანები“ უწოდა და გადმოსცემდა თხრობის ერთი შეხედვით ფრაგმენტირებულ სიუჟეტს.[12]
მწერლის შემდგომდროინდელი მნიშვნელოვანი თხულებებია: მოთხრობების კრებული „ბევრ დოლზე დაკვრა“ (Gra na wielu bębenkach, 2001), მოგზაურობის ვინიეტები „მორბენალნი“ (Bieguni, 2007) და დეტექტივი-მისტერია „გაატარე შენი გუთანი მიცვალებულთა ძვლებზე“ (Prowadź swój pług przez kości umarłych, 2009), რომლის საფუძველზე გადაღებული ფილმისთვის „კვალი“ (Pokot, 2017) სცენარი თავადვე დაწერა. ტოკარჩუკმა ორგზის მიიღო პრესტიჟული პოლონური ნიკეს პრემია: 2008 წელს რომანისთვის „მორბენალნი“ და 2014 წელს ისტორიული რომანისთვის „წიგნი იაკობისა“ (Księgi Jakubowe). ეს უკანასკნელი სხვადასხვა პერსონაჟის პერსპექტივიდან მოგვითხრობს XVIII საუკუნის პოლონელი რელიგიური მოღვაწის, იაკობ ფრანკის ისტორიას: ფრანკი მოუწოდებდა მის ებრაელ მიმდევრებს მიეღოთ ისლამი და კათოლიკობა. ტოკარჩუკის მზაობამ კრიტიკულად განეხილა პოლონეთის ისტორია მას მოწინააღმდეგეებიც შესძინა: მას ხშირად აკრიტიკებდნენ მემარჯვენე ნაციონალისტები. 2015 წელს ტოკარჩუკმა დააარსა ყოველწლიური ლიტერატურული ფესტივალი, რომელიც ზაფხულობით მისი სახლის სიახლოვეს ტარდება სილეზიაში (პოლონეთის სამხრეთი ნაწილი). 2018 წელს მწერალმა მიიღო ნობელის პრემია ლიტერატურის დარგში, რომელიც შვედეთის აკადემიაში სკანდალის გამო მწერალს მხოლოდ მომდევნო წელს გადაეცა. აკადემიის მიხედვით, ტოკარჩუკმა პრემია მიიღო „ნარატიული წარმოსახვისთვის, რომელიც ენციკლოპედიური ჟინით წარმოადგენს საზღვრების კვეთას, როგორც სიცოცხლის ფორმას“.[12]
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Czech National Authority Database
- ↑ https://www.bn.org.pl/nagrody/nagroda-im.-koscielskich/laureaci
- ↑ http://www.zetchilli.pl/Kultura/Ksiazki/Czuje-sie-jakbym-dostala-Nobla-Olga-Tokarczuk-zostala-laureatka-szwedzkiej-nagrody-literackiej-2562
- ↑ https://thebookerprizes.com/the-booker-library/books/flights
- ↑ http://masterdataapi.nobelprize.org/2.0/laureate/979
- ↑ https://kultura.onet.pl/ksiazki/olga-tokarczuk-z-nagroda-im-jana-michalskiego-dla-tlumaczenia-ksiag-jakubowych/ps2w2me
- ↑ https://www.ebrd.com/ebrd-literature-prize-longlist-2019.html
- ↑ https://dziennikzachodni.pl/olga-tokarczuk-i-szczepan-twardoch-wsrod-ambasadorow-polszczyzny-2019-znamy-wszystkich-laureatow-konkursu/ar/c13-14449353
- ↑ http://www.radawarszawy.um.warszawa.pl/Aktualnosci/Strony/ZnamyNowychHonorowychObywatelimstWarszawy.aspx
- ↑ 10.0 10.1 10.2 https://viva.pl/kultura/rodzina-olga-tokarczuk-dzieci-maz-pochodzenie-121193-r1/
- ↑ https://lelum.pl/olga-tokarczuk-maz-101019-zs-kim-jest
- ↑ 12.0 12.1 Olga Tokarczuk, Encyclopædia Britannica. 2019. ნანახია 17 თებერვალი, 2020.
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
- ოლგა ტოკარჩუკი – გლიცინია. პოლონურიდან თარგმნა კატია ვოლტერსმა, 2015. საზოგადოებრივ-ლიტერატურული ჟურნალი «არილი». ნანახია 17 თებერვალი, 2020.
- ოლგა ტოკარჩუკი – არიადნე ნაქსოსზე დაარქივებული 2022-07-03 საიტზე Wayback Machine. . პოლონურიდან თარგმნა კატია ვოლტერსმა, 2019. ლიტერატურული ჟურნალი «ახალი საუნჯე». ნანახია 17 თებერვალი, 2020.