ნელი ზაქსი (გერმ. Nelly Sachs; დ. 10 დეკემბერი 1891, შონებერგი, გერმანია, – გ. 12 მაისი, 1970, სტოკჰოლმი, შვედეთი) — ებრაული წარმოშობის გერმანელი პოეტი და დრამატურგი. 1940 წლიდან ცხოვრობდა შვედეთში. ზაქსის თხზულებები ასახავს ებრაელების განსაცდელს და ტრაგიკულ ბედს მის თანამედროვე მსოფლიოში. მიღებული აქვს ნობელის პრემია ლიტერატურაში (1966, შმუელ აგნონთან ერთად).

ნელი ზაქსი
გერმ. Nelly Sachs
დაბადების თარიღი 10 დეკემბერი 1891
დაბადების ადგილი შონებერგი
გარდაცვალების თარიღი 12 მაისი, 1970
გარდაცვალების ადგილი სტოკჰოლმი
დასაფლავებულია Mosaic Cemetery, Northern Cemetery[1] [2]
საქმიანობა პოეტი, დრამატურგი
ენა გერმანული, შვედური
მოქალაქეობა  გერმანია
 შვედეთი[3]
ჯილდოები ნობელის პრემია ლიტერატურაში[4] [5] [3] [6], ბერლინის საპატიო მოქალაქე, გერმანიის წიგნის ვაჭრობის მშვიდობის პრემია[7] , Droste-Preis, ნელი ზაქსის პრემია და Sveriges Radio's Poetry Prize
მეუღლე
ხელმოწერა

ბიოგრაფია რედაქტირება

ნელი ლეონი ზაქსი დაიბადა შონებერგში (ამჟამად ბერლინის ნაწილია) 1891 წელს შეძლებული ებრაელი მეწარმის ოჯახში. სუსტი ჯანმრთელობის გამო განათლება სახლში მიიღო. ბავშვობიდან სწავლობდა მუსიკას და ცეკვას. ლექსების წერა 17 წლის ასაკში დაიწყო. მისი თავდაპირველი თხულებები — რომანტიკული პოეზია 1920-იანი წლებიდან იბეჭდებოდა გერმანიის პრესაში. მისი ადრეული პოეტური ესთეტიკა გერმანული რომანტიზმის, ასევე ქრისტიანობისა და იუდაიზმის გარკვეულ გავლენას განიცდიდა.[8] ზაქსის შემოქმედებაში ასევე აისახა ახალგაზრდობის წარუმატებელი და ერთადერთი სიყვარულით გამოწვეული იმედგაცრუება (მისი საყვარელი მამაკაცი საბოლოოდ ნაცისტების პატიმრობაში დაიღუპა).

გერმანიაში ნაციზმის აღზევებასთან ერთად ზაქსის პიროვნული განწყობები და ცხოვრება მნიშვნელოვნად შეიცვალა. ზაქსის იმდროინდელი ლექსები ასახავს შიშს და ძრწოლვას, მუდმივი საფრთხის განცდას. 1940 წელს ზაქსმა შეიტყო, რომ გერმანიის მთავრობა მის საკონცენტრაციო ბანაკში მოთავსებას გეგმავდა. მალევე მისი ნაცნობის, შვედი მწერალი ქალის, სელმა ლაგერლოფის დახმარებით, ასაკოვან დედასთან ერთად შვედეთში გაიქცა (შვედეთის მოქალაქეობა 1952 წელს მიიღო). მომდევნო წლებში ნელი ზაქსი დედასთან ერთდ ერთოთახიან ბინაში ცხოვრობდა, ზრუნავდა მოხუც მშობელზე და განაგრძობდა წერას; ისწავლა შვედური და თარგმნიდა გერმანულ პოეზიას შვედურად და პირიქით. სწორედ ამ პერიოდიდან გაითქვა ზაქსმა სახელი, როგორც პოეტმა.[9] ზაქსის ამ პერიოდის ლექსებში შეზავებულია პოეტური სიმარტივე და ძლიერი ემოცია; ისინი გაჯერებულია მისტიკური ხატებებით. ებრაელების ტრაგედიამ და დევნის ტრავმამ ზაქსის სულიერი ჯანმრთელობა ძლიერ შეარყია; რამდენჯერმე იყო მოთავსებული ფსიქიატრიულ დაწესებულებაში, თუმცა წერა არ შეუწყვეტია.[8]

მეორე მსოფლიო ომის შემდგომ წლებში შემრიგებლური პოზიცია ეკავა გერმანიის მიმართ, რაც აისახა მისი ნაწარმოებებისა და საჯარო გამოსვლების მიმტევებლურ სულისკვეთებაში. მიმოწერა ჰქონდა გერმანულენოვან მწერლებთან, მაგალითად, ჰანს მაგნუს ენცენსბერგერთან და ინგებორგ ბახმანთან. 1958 წელს მიიღო შვედეთის პოეტთა ასოციაციის პრემია.[9] 1961 წელს გერმანიის ქალაქ დორტმუნდში მისივე სახელობის ლიტერატურული პრემიის პირველი ლაურეატი გახდა, 1965 წელს კი დაჯილდოვდა გერმანიის გამომცემელთა მშვიდობის პრემიით. 1966 წელს ზაქსს ებრაელ მწერალ შმუელ აგნონთან ერთად გადაეცა ნობელის პრემია ლიტერატურაში. აგნონის თქმით, თავად წარმოადგენდა ისრაელს, ხოლო ზაქსი — „ებრაელი ხალხის ტრაგედიას“. ნელი ზაქსი ნაწლავის სიმსივნით გარდაიცვალა 1970 წელს; დაკრძალულია სტოკჰოლმში.[8]

ნელი ზაქსის თხზულებებიდან აღსანიშნავია პიესა „ელი: ისრაელის ვნებათა მისტიკური პიესა“ (Eli: Ein Mysterienspiel vom Leiden Israels, 1950), ლექსები: „ნიშანი ქვიშაში“ ("Zeichen im Sand", 1962), „მონუსხვა“ ("Verzauberung", 1970), კრებულები: „სიკვდილის საცხოვრისი“ (In den Wohnungen des Todes, 1947), „გაქცევა და გარდასახვა“ (Flucht und Verwandlung, 1959), Fahrt ins Staublose (1961), „ცოცხალთა ძიება“ (Suche nach Lebenden, 1971).[8] ქართულად ზაქსის ლექსები ნათარგმნია ნოდარ კაკაბაძის, ჯემალ აჯიაშვილისა და დათო ბარბაქაძის მიერ.

რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება

სქოლიო რედაქტირება