მიმასი (თანამგზავრი)
მიმასი — პლანეტა სატურნის ბუნებრივი თანამგზავრი; 1789 წელს აღმოაჩინა ბრიტანემლა ასტრონომმა უილიამ ჰერშელმა.[1] სახელი ეწოდა ბერძნული მითოლოგიის გმირის, გაიას ვაჟ მიმასის პატივსაცემად. ასევე მოიხსენიება როგორც სატურნი I.
| მიმასი | ||||
|---|---|---|---|---|
 ხომალდ „კასინის“ მიერ გადაღებული ფოტო, 2010 წ. | ||||
| სხვა სახელები | სატურნი I | |||
| აღმოჩენა | ||||
| აღმომჩენი | უილიამ ჰერშელი | |||
| აღმოჩენის თარიღი | 1789 | |||
| ორბიტალური მახასიათებლები | ||||
| პერიასტრი | 181 902 კმ | |||
| აპოასტრი | 189 176 კმ | |||
| დიდი ნახევარღერძი (a) | 185 539 კმ | |||
| ორბიტის ექსცენტრისიტეტი (e) | 0.0196 | |||
| გარშემოვლის სინოდური პერიოდი | 0.942 დღე | |||
| ორბიტალური სიჩქარე (v) | 14.28 კმ/წმ | |||
| დახრილობა (i) | 0.199° | |||
| ვისი თანამგზავრია | სატურნი | |||
| ფიზიკური მახასიათებლები | ||||
| ზომები | 415.6 × 393.4 × 381.2 კმ (0.0311 დედამიწა) | |||
| საშუალო რადიუსი | 198.2±0.4 კმ | |||
| ზედაპირის ფართობი (S) | 490 000–500 000 კმ² | |||
| მოცულობა (V) | 32 600 000±200 000 კმ³ | |||
| საშუალო სიმკვრივე () | 1.1479±0.007 გრ/სმ³ | |||
| ალბედო | 0.962±0.004 | |||
| ტემპერატურა | ||||
| ზედაპირზე | ≈ 64 კელვინი | |||
|
| ||||
|
| ||||
მიმასის დიამეტრი 396 კილომეტრია და ყველაზე პატარა ასტრონომიული სხეულია, რომელსაც თვითგრავიტაციის გამო მომრგვალებული ფორმა აქვს.
აღმოჩენა რედაქტირება
მიმასი 1789 წლის 17 სექტემბერს ბრიტანემლა ასტრონომმა უილიამ ჰერშელმა აღმოაჩინა. აღმოჩენას იგი შემდეგნაირად აღწერდა: „ჩემი ორმოცფუტიანი ტელესკოპის დიდი სინათლე იმდენად სასარგებლო აღმოჩნდა, რომ 1789 წლის 17 სექტემბერს მეშვიდე თანამგზავრი შევნიშნე, რომელიც მის დიდ, სასავლეთ წაგრძელებასთან მდებარეობდა“.[2]
სახელი რედაქტირება
სახელი ეწოდა ბერძნული მითოლოგიის ერთ-ერთი გიგანტის, მიმასისგან. სატურნის იმ დროისათვის ცნობილი შვიდი თანამგზავრის სახელები 1847 წელს შეთავაზებულ იქნა უილიამ ჰერშელის ვაჟის, ჯონის მიერ პუბლიკაციაში „კეთილი იმედის კონცხიდან განხორციელებული ასტრონომიული დაკვირვებების შედეგები“.[3] მან მათ ტიტანები უწოდა, რადგან სატურნი (ბერძნული მითოლოგიის კრონოსის რომაული ექვივალენტი) ტიტანების ლიდერი და ხანდახან სამყაროს მმართველი იყო.
ფიზიკური მახასიათებლები რედაქტირება
მიმასის ზედაპირის ფართობი ესპანეთისაზე ოდნავ ნაკლებია. მისი დაბალი სიმკვრივე 1,15 გრ/სმ³ მიუთითებს, რომ იგი ძირითადად წყლის ყინულისაგან შედგება და ძალიან მცირეა კლდის შემცველობა. მასზე მოქმედი გრავიტაციული ძალების გამო, მიმასი შესამჩნევად სფერულია. უგრძესი ღერძი უმოკლესზე 10%-ით გრძელია. მისი ელიფსური ფორმა განსაკუთრებით კარგად ჩანს ბოლო პერიოდში ხომალდ კასინის მიერ გამოგზავნილ ფოტოებზე.
მიმასის განმასხვავებელი მახასიათებელია 130 კმ სიგრძის გიგანტური, დარტყმითი კრატერი, რომელსაც თანამგზავრის აღმომჩენის პატივსაცემად ჰერშელი ეწოდა. მისი დიამეტრი საკუთრივ მიმასის დიამეტრის თითქმის მესამედია; კედლების სიმაღლე დაახლოებით 5 კილომეტრია, ფსკერის გარკვეული ნაწილების სიღრმე 10 კმ, ცენტრალური მწვერვალი კი ფსკერიდან 6 კმ სიმაღლეზეა აღმართული. თუკი ამის ექვივალენტური კრატერი დედამიწაზე იქნებოდა, მისი დიამეტრი 4000 კმ იქნებოდა, ავსტრალიაზე განიერი. დარტყმას, რომელმაც ეს კრატერი წარმოქმნა, მიმასი თითქმის მთლიანად უნდა დაემსხვრია: ნამტვრევების ხილვა შესაძლებელია მიმასისი მოპირდაპირე მხარეს.[4]
მიმასის ზედაპირი გაჯერებულია სხვა პატარა დარტყმითი კრატერებით, თუმცა, ვერც ერთი მათგანი ზომით ახლოსაც კი ვერ მიდის ჰერშელთან. ზედაპირის უდიდესი ნაწილი დაფარულია 40 კმ დიამეტრის მქონე კრატერებით, მაგრამ სამხრეთ პულუსის რეგიონში 20 კმ დიამეტრზე დიდი კრატერები არ შეინიშნება.
სულ, მიმასზე სამი ტიპის გეოლოგიური მახასიათებლები შეიმჩნევა: კრატერები, ჩასმები და კრატერთა ჯაჭვები.
ორბიტული რეზონანსები რედაქტირება
სატურნის რგოლების გარკვეული მახასიათებლები მიმასთან რეზონანსულადაა დაკავშირებული. მიმასი პასუხისმგებელია მატერიის მოსაფთავებაზე კასინის დანაყოფში — სატურნის ორ უდიდეს რგოლს, A-სა და B-ს შორის არსებულ ნაპრალში. კასინის დანაყოფის შიდა კიდეში, ჰიუგენსის ნაპრალში ნაწილაკები 2:1 რეზონანსშია მიმასთან. თითოეული ორბიტის დროს ისინი მიმასს ორჯერ უვლიან გარს. მიმასის მიერ კასინის დანაყოფის ნაწილაკების განმეორებადი მიზიდვა, ყოველთვის კოსმოსის ერთი მიმართულებით, აიძულებს მათ ახალ ორბიტაზე დადგნენ ნაპრალის გარეთ. C და B რგოლებს შორის საზღვარი 3:1 რეზონანსშია მიმასთან.
გარდა ამისა, მიმასი 2:1 საშუალო-მოძრაობის რეზონანსშია უფრო დიდ მთვარე თეტისთან და 2:3 რეზონანსში მთვარუკა პანდორასთან.
ანომალიური ლიბრაცია რედაქტირება
2014 წელს, მკვლევრებმა შენიშნეს, რომ მიმასის ლიბრაციულ მოძრაობას ჰქონდა ერთი კომპონენტი, რომელიც მხოლოდ მისი ორბიტით ვერ იხსენებოდა და დაასკვნეს, რომ ამის მიზეზი იყო ან ინტერიერი, რომელიც ჰიდროსტატიკურ ეკვილიბრუმში არაა, ან შიდა ოკეანე.[5] 2017 წელს მკვლევრები მივიდნენ დასკვნამდე, რომ ოკეანე გამოიწვევდა ზედაპირის მოქცევით დაძაბულობას, ისეთს, როგორიცაა იუპიტერის ტექტონიკურად აქტიურ თანამგზავრ ევროპაზე. შესაბამისად, ზედაპირზე ნაპრალების არსებობისა და ტექტონური აქტივობების მტკიცებულებათა ნაკლებობა მიმასზე ასეთი ოკეანის არარსებობაზე მიუთითებს.[6] ბირთვის წარმოქმნის შემდეგ, წარსულში სავარაუდოდ უნდა წარმოქმნილიყო შიდა ოკეანეც, რაც გეოლოგიურ აქტივობებსაც წარმართავდა; ლიბრაციის ეს ახსნა ცოტა პრობლემატურია. მეორე შესაძლო ახსნაა ასიმეტრიული მასის ანომალია, რაც ჰერშელის კრატერთანაა დაკავშირებული.[6]
კვლევა რედაქტირება
1979 წლის 1 სექტემბერს, სატურნს ჩაუფრინა ხომალდმა პიონერ 11-მა, რომელიც მიმასს 104 263 კმ მანძილზე მიუახლოვდა.[7] 1980 წელს მას გადაუფრინა ვოიაჯერ 1-მა, 1981 წელს კი ვოიაჯერ 2-მა.
მიმასი რამდენიმეჯერ გადაიღო ხომალდმა კასინიმ, რომელიც სატურნის ორბიტაზე 2004 წელს გავიდა. ყველაზე ახლოს, კასინი მიმასს 2010 წლის 13 თებერვალს მიუახლოვდა, 9 500 კმ მანძილზე.
გალერეა რედაქტირება
-
მიმასი — თეთრი ციცქნა წერტილი მარცხნივ, დაბლა. -
მიმასი -
მიმასი სატურნის F რგოლის ფონზე -
კასინის მიერ გადაღებული ფოტო -
მიმასი, 22 ოქტომბერი, 2016 -
მიმასი -
მიმასი -
-
მიმასის ალბედო
_PIA06176.jpg)
.jpg)
.jpg)
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
- Cassini mission page – Mimas დაარქივებული 2015-09-05 საიტზე Wayback Machine.
- Mimas Profile დაარქივებული 2007-08-01 საიტზე Wayback Machine. at NASA's Solar System Exploration site
- The Planetary Society: Mimas
- Mimas page at The Nine Planets
- Views of the Solar System – Mimas
- Cassini images of Mimas დაარქივებული 2011-07-25 საიტზე Wayback Machine.
- Images of Mimas at JPL's Planetary Photojournal
- 3D shape model of Mimas (requires WebGL)
- Paul Schenk's Mimas blog entry and movie of Mimas's rotation on YouTube
- Mimas global and polar დაარქივებული 2018-08-03 საიტზე Wayback Machine. basemaps (June 2012) from Cassini images
- Mimas atlas (July 2010) from Cassini images დაარქივებული 2018-08-03 საიტზე Wayback Machine.
- Mimas nomenclature and Mimas map with feature names from the USGS planetary nomenclature page
- Figure "J" is Mimas transiting Saturn in 1979, imaged by Pioneer 11 from here
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Herschel, W. (1790). „Account of the Discovery of a Sixth and Seventh Satellite of the Planet Saturn; With Remarks on the Construction of Its Ring, Its Atmosphere, Its Rotation on an Axis, and Its Spheroidical Figure“. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. 80 (0): 1–20. doi:10.1098/rstl.1790.0001.
- ↑ Herschel, William Philosophical Transactions of the Royal Society of London, Vol. 80, reported by Arago, M. (1871). „Herschel“. Annual Report of the Board of Regents of the Smithsonian Institution: 198–223. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2016-01-13. ციტირების თარიღი: 2006-11-26.
- ↑ Lassell, William (1848). „Satellites of Saturn: Observations of Mimas, the closest and most interior Satellite of Saturn“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 8: 42–43. Bibcode:1848MNRAS...8...42L. doi:10.1093/mnras/8.3.42. ციტირების თარიღი: 2006-11-26.
- ↑ Elkins-Tanton, Linda E. (2006). Jupiter and Saturn. Infobase Publishing, გვ. 144. ISBN 9781438107257.
- ↑ Tajeddine, R.; Rambaux, N.; Lainey, V.; Charnoz, S.; Richard, A.; Rivoldini, A.; Noyelles, B. (2014-10-17). „Constraints on Mimas' interior from Cassini ISS libration measurements“. Science. 346 (6207): 322–324. doi:10.1126/science.1255299.
- ↑ 6.0 6.1 Rhoden, A. R.; Henning, W.; Hurford, T. A.; Patthoff, D. A.; Tajeddine, R. (2017-02-24). „The implications of tides on the Mimas ocean hypothesis“. Journal of Geophysical Research: Planets. doi:10.1002/2016JE005097.
- ↑ Pioneer 11 Full Mission Timeline. Dmuller.net. ციტირების თარიღი: 2012-02-26.