მარკიზის კუნძულები
მარკიზის კუნძულები (ფრანგ. Îles Marquises ან Marquises, ტაიტ. Te Fenua ‘Enata/Te Henua Kenana) — ვულკანური წარმოშობის კუნძულების ჯგუფი საფრანგეთის პოლინეზიაში, საფრანგეთის ზღვისიქითა გაერთიანება წყნარი ოკეანის სამხრეთ ნაწილში.
| მშობ. სახელი: ფრანგ. Îles Marquises ტაიტ. Te Fenua ‘Enata/Te Henua Kenana | |
|---|---|
 მარკიზის კუნძულების განლაგება | |
| გეოგრაფია | |
| მდებარეობა | წყნარი ოკეანე |
| კოორდინატები | 9°27′ ს. გ. 139°22′ დ. გ. / 9.450° ს. გ. 139.367° დ. გ. |
| კუნძულთა რაოდენობა | 15 |
| მთავარი კუნძული | ნუკუ-ჰივა |
| ფართობი | 1049 კმ² |
| უმაღლესი წერტილი |
1230 მ ოავეს მთა |
 საფრანგეთი | |
| დემოგრაფია | |
| მოსახლეობა | 8632 (2007) |
| სიმჭიდროვე | 8,229 ად. /კმ² |
2007 წლის აგვისტოს მოსახლეობის აღწერის მონაცემებით მარკიზის კუნძულების მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს 8632 ადამიანს[1].
გეოგრაფია რედაქტირება
მარკიზის კუნძულების არქიპელაგი ერთ-ერთი ძნელად მისაღწევი ადგილია მსოფლიოში. იგი მდებარეობს ჩრდილო-აღმოსავლეთით კუნძულ ტაიტიდან 1371 კმ-ის დაშორებით, უმოკლესი მანძილი ახლომდებარე მატერიკამდე — 4800 კმ-ია (მექსიკამდე). არქიპელაგი იყოფა 2 ჯგუფად: ჩრდილოეთი (რომელსაც მიეკუთვნება კუნძულები ეიაო, ჰატუტუ (ჰატუტაა), მოტუ-ონე, განლაგებულნი ჯგუფის უდიდესი კუნძულის ნუკუ-ჰივას გარშემო: მოტუ-იტი (ჰატუ-იტი), უა-პუ, მოტუ-ოა, უა-ჰუკა) და სამხრეთი (ფატუ-ჰუკუ, ტაჰუატა, მოჰო-ტანი (მოტონე), ტერიჰი, ფატუ-ჰივა, მოტუ-ჰაო, განლაგებულნი ჯგუფის უდიდესი კუნძულის ჰივა-ოას გარშემო). მარკიზის კუნძულები ფართობით 1049 კმ² საფრანგეთის პოლინეზიის უდიდესი არქიპელაგია. მეორე კუნძული საფრანგეთის პოლინეზიაში ფართობის მიხედვით კუნძულ ტაიტის შემდეგ არის კუნძული ნუკუ-ჰივა. კუნძულ მოტუ-ონეს გარდა ყველა კუნძული ვულკანური წარმოშობისაა. კუნძულების უმაღლესი წერტილია ოავეს მთა, რომელიც მდებარეობს კუნძულ უა-პუზე და მისი სიმაღლე ზღვის დონიდან 1230 მეტრია[2].
ფართედ გავრცელებული ტროპიკული მცენარეული საფარის ნაცვლად მარკიზის კუნძულები პირიქით, საკმაოდ გვალვიანია. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი მდებარეობენ ტროპიკულ სარტყელში, იქ საკმაოდ ხშირად ქრის განსაკუთრებულად მშრალი პერუს ნაკადის დროს ჩამოყალიბებული აღმოსავლეთის ქარი. ამის გამო, კუნძულებზე ხშირად ხდება გვალვები, ხოლო გარკვეული ნალექები მოდის მხოლოდ იმ კუნძულებზე, სადაც არსებობს შედარებით მაღლობი ადგილები (ზღვის დონიდან დაახლოებით 750 მეტრზე მაღალი). ამას მოაქვს მუდმივი ცვალებადობა წყალმომარაგებაში, რომელმაც ითამაშა მთავარი როლი არქიპელაგის სხვადასხვა კუნძულების ზოგიერთ რაიონში ადამიანების ნორმალური ცხოვრების შენარჩუნებაში. განსაკუთრებით ეს შეიმჩნევა ისტორიულად მეჩხერად დასახლებულ კუნძულ უა-ჰუკაზე (მაქსიმალური სიმაღლე 857 მეტრი) და პერიოდულად საცხოვრებლად უვარგის კუნძულ ეიაოზე (მაქსიმალური სიმაღლე 576 მეტრი). ითვლება, რომ მარკიზის კუნძულები ჩამოყალიბდა მაგმისაგან, რომელიც ამოდიოდა სიღრმისეული ვულკანის ცენტრიდან.
მარკიზის კუნძულები რედაქტირება
წყალქვეშა მთები რედაქტირება
ჩრდილოეთის ჯგუფის ზოგიერთი კუნძულის სიახლოვეს მდებარეობენ წყალქვეშა მთები ან ცელები:
გეოლოგია რედაქტირება
არქიპელაგის ძირითადი ნაწილი — ვულკანური წარმოშობისაა (მის ქვეშ მდებარეობს ცხელი წერტილი). კუნძულები წარმოიშვა მარკიზის ვულკანურ რაიონში, წყნარი ოკეანის ფილაქნის ქვეშ. მარკიზის კუნძულები დევს მარკიზის ვულკანურ ფილაქანზე. მიღებულია, რომ თვითონ ფილაქანი, ისევე როგორც არქიპელაგი, ხუთი მილიონი წლისაა. მეორე ჰიპოთეზით, მარკიზის ფილაქანი ცოტა უფრო დიდი ხნისაა კუნძულებზე და აქვს თავისი სარკისებური ანარეკლი ინკის ფილაქანზე, რომელიც მოძრაობს ჩრდილოეთ პერუსაკენ[3].
მოტუ-ონეს გამოკლებით, ყველა მარკიზის კუნძული — მაღალია. მოტუ-ონე — დაბალი კუნძულია, ორი დაბალი ქვიშოვანი ნაპირით, რომლებიც მდებარეობენ ერთ დონეზე მარჯნულ რიფებთან. საფრანგეთის პოლინეზიის უმეტეს კუნძულებისგან განსხვავებით კუნძულებს გარს არ აკრავს დამცავი ბარიერული რიფები[4]. მოტუ-ონეს, ზოგიერთი უბის და სხვა დაცული ადგილების გარდა, ერთადერთი მარჯნული წარმონაქმნი მდებარეობს საკმაოდ უცნაურ ადგილას: კუნძულ ფატუ-ჰაკუს მწვერვალზე. სამხრეთი ეკვატორული დინება ახდენს კუნძულების ნაპირების გამორეცხვას, რასაც მოაქვს ზღვის გამოქვაბულების წარმოქმნა, რომლებიც მრავლადაა კუნძულების ნაპირებთან. იმ ადგილების გარდა, სადაც ხეობები ეშვებიან მცირე ყურეებთან, კუნძულები გამოირჩევა თავისი მთიანი მწკრივებით, რომლებიც ამ ადგილებში მყისიერად თავდებიან დაშვებული კლდეებით, სადაც ისინი უერთდებიან ზღვას. კუნძულების წარმოშობა თარიღდება 1,3 მილიონი წლიდან (ყველაზე ახალგაზრდაა — ფატუ-ჰივა) 6 მილიონ წლამდე (ყველაზე ასაკოვანი — ეიაო).
ისტორია რედაქტირება
პირველი კუნძულებზე დასახლებული ადამიანები იყვნენ პოლინეზიელები, რომლებიც, არქეოლოგიური გათხრების მონაცემებით, იქ დასახლდნენ ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 100 წლამდე. ეთნოლოგიური და ლინგვისტიკური გამოკვლევები ადასტურებენ იმას, რომ ისინი მოცურდნენ ტონგას და სამოას მხრიდან.
კუნძულებს თანამედროვე სახელი დაარქვა ესპანელმა ზღვაოსანმა ალვარო მენდანიამ, რომელმაც გაიარა კუნძულების გვერდით 1595 წლის 21 ივლისს. მან სახელი დაარქვა მეცენატ ურტადო გარსიას პატივსაცემად, რომელსაც იმ დროს ეკავა პერუს ვიცე-მეფის თანამდებობა. ფატუ-ჰივას და ტაჰუატას მონახულების შემდეგ, მენდანიამ გააგრძელა მოძრაობა სოლომონის კუნძულებისკენ.
1791 წელს ჩრდილოეთ მარკიზის კუნძულებს ეწვია ბეწვეულებზე მოვაჭრე მეორე რანგის გემის მეთაური ჯოზეფ ინგრეჰემი, რომელმაც მათ დაარქვა ვაშინგტონის კუნძულები[5]. 1813 წელს კომანდორმა დევიდ პორტერმა წამოაყენა პრეტენზია კუნძულ ნუკუ-ჰივაზე, რომლის მიზანი იყო ამ კუნძულის აშშ-თან მიერთება, მაგრამ აშშ-ის კონგრესმა უარი თქვა ამ თხოვნის რატიფიცირებაზე, და 1842 წელს საფრანგეთმა, რომელსაც მხარს უჭერდა კუნძულ ტაჰუატას გვირგვინის პრეტენდენტი ერთ-ერთი ადგილობრივი ტომის ბელადი (ლოტეტე), გაანადგურა პოლინეზიელები, დაიპყრო მარკიზის კუნძულები და დააარსა დასახლება ნუკუ-ჰივაზე (მიატოვეს 1859 წელს). 1870 წელს ფრანგებმა კვლავ დაიპყრეს მარკიზის კუნძულები, რომელიც მომავალში შევიდა საფრანგეთის პოლინეზიის შემადგენლობაში.
XIX საუკუნის შუიდან წყნარი ოკეანის ერთ-ერთ ყველაზე დიდ არქიპელაგზე — მარკიზის კუნძულებზე ევროპელების გამოჩენის შემდეგ გავრცელება დაიწყო სხვადასხვა სახის დაავადებებმა, რომლებიც ადრე იქ არ არსებობდა, შედეგად მოსახლეობის რაოდენობამ დაიკლო 78 000 ადამიანიდან 20 000 ადამიანამდე და XX საუკუნის დასაწყისისათვის შემცირდა 4000 ადამიანამდე[6]. XX საუკუნის განმავლობაში არქიპელაგის მოსახლეობის რაოდენობა გაიზარდა 8712 ადამიანამდე (2002 წლის ნოემბრის აღწერის მიხედვით)[7] მაგრამ უკვე 2007 წლის აგვისტოსათვის მოსახლეობის რაოდენობა შემცირდა 8632 ადამიანამდე[8].
პოლიტიკა რედაქტირება
მცირედ დასახლებულ მარკიზის კუნძულების მიმართ, რომელიც მდებარეობს 1371 კმ-ში საფრანგეთის პოლინეზიის ყველაზე მრავალრიცხოვანი კუნძულიდან და პოლიტიკური ცენტრიდან — ტაიტიდან, პოლინეზიელი პოლიტიკოსები ფრანგი პოლიტიკოსებისგან განსხვავებით, ხშირად არანაირ ყურადღებას არ ავლენენ. მომავალში თუ გამოცხადდა საფრანგეთის პოლინეზიის დამოუკიდებლობა, მაშინ ზოგიერთი პოლიტიკოსის აზრით მარკიზის კუნძულები გამოვა მისი შემადგენლობიდან და დარჩება საფრანგეთის პოლინეზიის შემადგენლობაში[9]. ამ მოსაზრებამ გამოიწვია კამათი ტაიტიზე, სადაც საფრანგეთის პოლინეზიის დამოუკიდებლობის მომხრე ადგილობრივმა პოლიტიკოსებმა, დაადანაშაულეს საფრანგეთის ცენტრალური მთავრობა მარკიზის კუნძულების საფრანგეთის პოლინეზიის შემადგენლობიდან გამოსვლის პროვოცირებაში[9].
ხელისუფლება რედაქტირება
მარკიზის კუნძულებზე არ არსებობს პროვინციალური ან რეგიონალური ასამბლეები. ადმინისტრაციულად ისინი ქმნიან საფრანგეთის ცენტრალური მთავრობის და საფრანგეთის პოლინეზიის მთავრობის დეცენტრალიზებულ ქვეგანყოფილებებს. მარკიზის კუნძულები ქმნის საფრანგეთის პოლინეზიის ხუთიდან ერთ ადმინისტრაციულ ქვეგანყოფილებას (ფრანგ. subdivision administrative des Marquises). ადმინისტრაციული ქვეგანყოფილების ადმინისტრაციის მეთაური — სახელმწიფო ადმინისტრატორი (ფრანგ. administrateur d'Etat), რომელსაც ჩვეულებრივ ეძახიან ადმინისტრატორს ან ადმინისტრაციული ქვეგანყოფილების ადმინისტრაციის მეთაურს (ფრანგ. chef de la subdivision administrative). ადმინისტრატორი სახელმწიფო მოხელეა, რომელიც ექვემდებარება საფრანგეთის რესპუბლიკის უმაღლეს კომისარს საფრანგეთის პოლინეზიაში, რომლის რეზიდენცია მდებარეობს პაპეეტეში. ადმინისტრატორი და ადგილობრივი ხელისუფლების ორგანოები სხდომებს ატარებენ ადმინისტრაციულ ცენტრ სოფელ ტაიოჰაეში (ადრე ადმინისტრაციული ცენტრი იყო ატუონა, რომელიც მდებარეობს კუნძულ ჰივა-ოაზე), რომელიც მდებარეობს კუნძულ ნუკუ-ჰივაზე.
მარკიზის კუნძულების ადმინისტრატორი, რომელიც საფრანგეთის ცენტრალური ხელისუფლების წარმომადგენელია, პასუხისმგებელია:
- მარკიზის კუნძულების კომუნების იურიდიულ დახმარებაზე და კომუნების ადმინისტრაციების მიერ მიღებული გადაწყვეტილებების ლეგალურობის დადასტურებაზე
- ოფიციალური დოკუმენტების გამოქვეყნებაზე (პირადობის მოწმობა, სატრანსპორტო საშუალებების მართვის უფლება და სხვა), იმიგრაციაზე დადგენილებების გამოტანაზე და არჩევნების ორგანიზაციაზე
- წესრიგის შენარჩუნებაზე (ჟანდარმერიის მოქმედებების კოორდინაცია, კრიზისიდან გამოსვლა და სტიქიური უბედურებებისგან დაზარალებული დასახლებული პუნქტების აღდგენა და სხვა)
- მომსახურებაზე დაკვირვებაზე, რომელიც წარდგენილია საფრანგეთის ცენტრალური მთავრობის მიერ მარკიზის კუნძულებზე საყოფაცხოვრებო მომსახურების სფეროში (გამოსასწორებელი დაწესებულებების მოღვაწეობა, მაგალითად გამოსასწორებელი დაწესებულება კუნძულ ნუკუ-ჰივაზე)
როგორც საფრანგეთის პოლინეზიის მთავრობის დეცენტრალიზებული ქვეგანყოფილება, მარკიზის კუნძულები ასევე ქმნის საფრანგეთის პოლინეზიის ოთხიდან ერთ ოლქს, რომელიც შეიქმნა 2000 წელს საფრანგეთის პოლინეზიის ასამბლეის (ფრანგ. Assemblée de la Polynésie française) განკარგულებით და ასრულებს საფრანგეთის პოლინეზიის დეცენტრალიზებული ქვეგანყოფილების ფუნქციას მარკიზის კუნძულებზე ტაიტიდან მურეამდე. ოლქის ადმინისტრაციის მეთაურია ტავანა-ჰაუ ან სახელმწიფო ადმინისტრატორი, რომლის მიმართაც უფრო ხშირად გამოიყენება პირველი ტიტული. ტავანა-ჰაუს პირადად ნიშნავს რეგიონში სრულუფლებიანი წარმომადგენელი — საფრანგეთის პოლინეზიის პრეზიდენტი (ფრანგ. Président de la Polynésie française). ტავანა-ჰაუ (სახელმწიფო ადმინისტრატორი) და ხელისუფლების ადგილობრივი ორგანოები სხდომებს ატარებენ სოფელ ტაიოჰაეში, რომელიც მდებარეობს კუნძულ ნუკუ-ჰივაზე.
ტავანა-ჰაუ უპირველეს ყოვლისა პასუხისმგებელია:
- მარკიზის კუნძულებზე საფრანგეთის პოლინეზიის ადმინისტრატორების შესასრულებელი სამუშაოების კოორდინება (ასევე ავტოგზების მდგომარეობა, თევზჭერა და ა. შ.)
- საფრანგეთის პოლინეზიის ასამბლეის მიერ მიღებული კანონების და გადაწყვეტილებების ცხოვრებაში გატარების შემოწმება, რომელიც მიიღო საფრანგეთის პოლინეზიის მთავრობამ
- საფრანგეთის პოლინეზიის სამოქალაქო მოხელეების მოღვაწეობის შეფასება და ამ შეფასების მონაცემების გაგზავნა შესაბამის პასუხისმგებელ სამინისტროებისადმი პაპეეტეში
- შუამავლის როლის შესრულება ადგილობრივ მოსახლეობასა და პაპეეტეში მსხდომარე საფრანგეთის პოლინეზიის მთავრობას შორის
ასევე მარკიზის კუნძულები საფრანგეთის პოლინეზიაში ქმნის ექვსიდან ერთ საარჩევნო ოლქს, რომლებშიც იმართება ხმის მიცემა ასამბლეის არჩევნებში.
ადმინისტრაციული დაყოფა რედაქტირება
მარკიზის კუნძულები შეადგენს საფრანგეთის პოლინეზიის ხუთი ადმინისტრაციული დანაყოფიდან ერთ-ერთს. მისი ადმინისტრაციული ცენტრია სოფელი ტაიოჰაე (ფრანგ. Taiohae), რომელიც მდებარეობს კუნძულ ნუკუ-ჰივაზე.
მარკიზის კუნძულები შედგება 6 კომუნისაგან (მუნიციპალიტეტები). თითოეული ამ 6 კომუნის ადგილობრივი მოსახლეობა მონაწილეობას იღებს მუნიციპალური საბჭოს და მერის არჩევნებში. 3 კომუნა (ნუკუ-ჰივა, უა-პოუ და ჰივა-ოა) მოსახლეობის დიდი რაოდენობის გამო დაყვეს ასოცირებულ კომუნებად (ფრანგ. Commune associée). იმის გამო, რომ არქიპელაგის კუნძულებზე არ არსებობს პროვინციული ან ტერიტორიული ასამბლეები, მარკიზის კუნძულების კომუნებში და ასოცირებულ კომუნებში არჩევნები ტარდება ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებში. მუნიციპალური არჩევნები ტარდება ყოველ 6 წელს ერთი და იგივე დღეს, ისევე როგორც საფრანგეთში.
მარკიზის კუნძულებზე არსებობს 6 კომუნა (ასოცირებული კომუნები მათ რიცხვში არ შედიან):
| № | კომუნა | ფართობი, კმ² |
მოსახლეობა,[10] ად. (2007) |
სიმჭიდროვე, ად./კმ² |
|---|---|---|---|---|
| ჩრდილოეთის ჯგუფი | ||||
| 1 | ნუკუ-ჰივა | 438,4 | 2660 | 6,07 |
| 2 | უა-პუ | 105,3 | 2157 | 20,48 |
| 3 | უა-ჰუკა | 83,4 | 571 | 6,85 |
| სამხრეთის ჯგუფი | ||||
| 4 | ტაჰუატა | 69 | 671 | 9,72 |
| 5 | ფატუ-ჰივა | 84,01 | 587 | 6,99 |
| 6 | ჰივა-ოა | 332,15 | 1986 | 5,98 |
| სულ | 1112,26 | 8632 | 7,76 | |
დემოგრაფია რედაქტირება
2007 წლის მოსახლეობის აღწერის მიხედვით, მარკიზის კუნძულების მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს 8632 ადამიანს. ამ პერიოდისთვის არქიპელაგის მოსახლეობის რაოდენობა შემცირდა 2002 წლის ნოემბრის აღწერასთან შედარებით 80 ადამიანით. XX საუკუნის დასაწყისისთვის მოსახლეობის რაოდენობა შემცირდა XVI საუკუნესთან შედარებით (იმ დროს მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენდა დაახლოებით 100 000 ადამიანს) ბევრჯერ. მოსახლეობის დიდი ნაწილი დაიღუპა 1600—1900 წლებში ჩუტყვავილით, რის შედეგადაც მოსახლეობის რაოდენობა შემცირდა 2000 ადამიანამდე.
მოსახლეობის რაოდენობა წლების მიხედვით რედაქტირება
| 1971 | 1977 | 1983 | 1988 | 1996 | 2002 | 2007 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 5593 | 5419 | 6548 | 7358 | 8064 | 8712 | 8632 |
ენები რედაქტირება
მიუხედავად იმისა, რომ საფრანგეთის პოლინეზიის და შესაბამისად მარკიზის კუნძულების ოფიციალური ენებია ფრანგული და ტაიტური, არქიპელაგზე ერთმანეთთან დასაკავშირებლად გამოიყენება მარკიზული ენის სხვადასხვა დიალექტები.
პოლინეზიის ცენტრალურ-აღმოსავლეთის ნაწილში ლაპარაკობენ დიალექტებზე, რომელიც ეკუთვნის მარკიზული ჯგუფის მარკიზულ ენას. მასზე ლაპარაკობს საფრანგეთის პოლინეზიის შემადგენლობაში შემავალი მარკიზის კუნძულების მოსახლეობა. გეოგრაფიული ბადის ხაზის მიხედვით იყოფა 2 ჯგუფად: ჩრდილო-მარკიზული და სამხრეთ-მარკიზული.
ჩრდილო-მარკიზული ენის დიალექტზე ლაპარაკობენ კუნძულებზე უა-პუ და ნუკუ-ჰივა, სამხრეთ-მარკიზული ენის დიალექტზე — ჰივა-ოა, ტაჰუატა და ფატუ-ჰივა. დიალექტებს, რომელზეც ლაპარაკობს კუნძულ უა-ჰუკაზე მცხოვრები მოსახლეობა, შეცდომით აკუთვნებენ ჩრდილო-მარკიზულ ენებს; სინამდვილეში ეს დიალექტები გარდამავალია. მიუხედავად იმისა, რომ კუნძული ეკუთვნის მარკიზის კუნძულების ჩრდილოეთ ჯგუფს, დიალექტები თავისი მორფოლოგიური და ფონოლოგიური თავისებურებებით უფრო ემსგავსება სამხრეთ-მარკიზულ ენას. ჩრდილოეთი ჯგუფის მოსახლეობა ლაპარაკობს ჩრდილო-მარკიზულ და ტაი-პის ენის დიალექტებზე. ტაი-პის ენის დიალექტზე ლაპარაკობს კუნძულ ნუკუ-ჰივას აღმოსავლეთ ნაწილში მცხოვრები მოსახლეობის ⅓, სადაც ადრე არსებობდა პროვინცია ტაი-პი.
მარკიზული ენების დამახასიათებელი თვისებაა ის, რომ ყველა პოლინეზიურ ენებში გამოყენებული ბგერები /r/ და /l/, შეცვლილია ბგერით /ʔ/ (ყრუ ხახისებური მფეთქავი თანხმოვანი ბგერა).
როგორც ყველა დანარჩენ პოლინეზიურ ენებში, მარკიზულ ენებშიც ბევრ ბგერებს შორის ცოტაა თანხმოვანი ბგერები.
ტრანსპორტი რედაქტირება
აეროპორტები რედაქტირება
მარკიზის კუნძულებზე არსებობს 4 აეროპორტი — თითო ჩამოთვლილ კუნძულებზე: ნუკუ-ჰივა, უა-პუ, უა-ჰუკა და ჰივა-ოა. ინვესტიციების არარსებობის გამო შეუძლებელია ასაფრენ-დასაშვები ხაზის მშენებლობა კუნძულ ტაჰუატაზე. კუნძულ ფატუ-ჰივას ცენტრში მდებარე მთის პლატო, იმდენად დიდია, რომ მასზე შეიძლება ასაფრენ-დასაშვები ხაზის მშენებლობა, რაც ხელს აძლევს კუნძულის მცირერიცხოვან მოსახლეობას.
საინფორმაციო საშუალებები რედაქტირება
მარკიზის კუნძულებზე მაუწყებლობს ტაიტის რადიო — და ტელევიზია, ტაიტის სატელეკომუნიკაციო ოპერატორები აწარმოებენ სატელეფონო კავშირს. ახლახან «ვინის» სატელეფონო კავშირის მოძრავი სამსახურის ფონდში მიიღეს ახალი მოწყობილობები; 2007 წელს კორპორაციის მოქმედების ზონას დაემატა არქიპელაგი. მარკიზის კუნძულებზე მოქმედებს ვებ-სერვერი «მანა» DSL-ით, რომლის მოქმედების ზონაში, ისევე როგორც «ვინის» მოქმედების ზონაში ხვდებიან ახალი ტერიტორიები.
კულტურა რედაქტირება
მარკიზის კუნძულები აღმოსავლეთ პოლინეზიის ცივილიზაციის ერთ-ერთი მთავარი ცენტრია.
ეკოლოგია რედაქტირება
გარეული ცხოველების ზემოქმედების შედეგად მარკიზის კუნძულების ტერიტორიის ნაწილის ეკოსისტემა ნადგურდება. 1992 წელს არქიპელაგის ეკოსისტემის დასაცავად შეიქმნა მარკიზის კუნძულების ბუნების დაცული ტერიტორია.
საინტერესო ფაქტები რედაქტირება
- ამერიკული სერიალ «გილიგანის კუნძულის» ეპიზოდში «X Marks the Spot» («რამდენიმე გაფრთხილება») პროფესორი იძლევა გამოგონილი კუნძულის კოორდინატებს, რომელიც ვითომ მდებარეობს მარკიზის კუნძულების ჩრდილოეთ ნაწილში, რომელზეც გააქციეს დამნაშავე ადამიანი.
- მარკიზის კუნძულებზე რამდენიმე წელი ცხოვრობდნენ და დაიკრძალენ ცნობილი ფრანგი მხატვარი პოლ გოგენი და ბელგიელი მომღერალი ჟაკ ბრელი. ბრელს აქვს მარკიზის კუნძულებისთვის მიძღვნილი პოპულარული სიმღერა Les Marquises, სადაც ის ცხოვრობდა სიცოცხლის უკანასკნელ წლებში.
- მარკიზის კუნძულებზე ამერიკელ რომანისტს ჰერმან მელვილს მოუვიდა შთაგონება, რაც გახდა შედეგი მის მიერ რომან «ტიპის» დაწერისა (მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი წყარო თვლის, რომ მოქმედება «ტიპის» მეორე ნაწილ — «ომუში» — ხდება მარკიზის კუნძულებზე, სინამდვილეში მოქმედება ხდება საზოგადოების კუნძულებზე).
- 1888 წელს მარკიზის კუნძულებს ეწვია რობერტ ლუის სტივენსონი, რომელმაც 1900 წელს დაწერა წიგნი «სამხრეთის ზღვებში» (ინგლ. In the South Seas), სადაც აღწერილია თავგადასავლები და შეხედულებები, რომელიც მან მიიღო კუნძულზე ყოფნის დროს.
- 1919 წელს ფრედერიკ ო’ბრიენმა დაწერა წიგნი «სამხრეთის ზღვების თეთრი მოჩვენებები», რომელშიც გამოყენებულია რეალური ფაქტები, რომელიც მწერალს თავს გადახდა მარკიზის კუნძულებზე. წიგნი გახდა საფუძველი იმავე დასახელების ფილმის გადაღებისა, რომელიც გადაიღო კომპანია «Metro-Goldwyn-Mayer»-მა და ეკრანზე გამოვიდა 1928 წელს.
- კუნძულ ფატუ-ჰივაზე ერთი წლის ყოფნისას თურ ჰეიერდალმა დაწერა წიგნი იმავე დასახელებით.
- არქიპელაგი ასევე მოხსენებულია ჯგუფ «Crosby, Stills, Nash & Young» სიმღერაში «სამხრეთის ჯვარი» (ინგლ. Southern Cross).
- ამერიკულ ტელევიზიაში კუნძულ ნუკუ-ჰივაზე გადაღებული რეალითი-შოუს «უკანასკნელი გმირი: მარკიზის კუნძულების» (ინგლ. Survivor: Marquesas) ჩვენების დროს, კუნძულები მთელ მსოფლიოში ცნობილი გახდა. ეს იყო სატელევიზიო რეალითი-შოუს მეოთხე ნაწილი «უკანასკნელი გმირი».
- წიგნების სერიაში «ვირტუალური ომები» მარკიზის კუნძულებს უკავია მთავარი როლი, რადგან კუნძულები მოქმედების მთავარი ზონაა წიგნების სერიაში. იქ ისინი მოიხსენება «ჰივას კუნძულების» სახელით და პლანეტაზე ერთადერთი ადგილია, სადაც ცხოვრობს დედამიწაზე ბირთვული აპოკალიფსის შემდეგ დარჩენილი ხალხი. მოქმედება, რომელიც ვითარდება წიგნების სერიის მეორე ნაწილში, ხდება კუნძულ ნუკუ-ჰივაზე, ნაწილობრივ ბოლო წიგნში მოქმედება ხდება კუნძულ ჰივა-ოაზე. წიგნების სერიაში აღწერილია ისეთი მოვლენა, როგორიცაა კანიბალიზმი, რომელიც მჭიდროდაა დაკავშირებული სულებთან, რომლებიც იმყოფებიან კუნძულ ნუკუ-ჰივაზე.
- შტატ უისკონსინში მდებარეობს ქალაქი მარკეზანი, რომლის დასახელებაზე გავლენა მოახდინა მარკიზის კუნძულებმა. 1849—1854 წლებში ქალაქს სახელად ერქვა გრანვილი. ქალაქის დასახელება შეიცვალა იმ სირთულეებთან დაკავშირებით, რომელიც გამოიწვია წერილების გაგზავნამ მოცემულ მისამართზე აშშ-ის საფოსტო სამსახურის მიერ. დასახელება შეიცვალა ერთი მოქალაქის გადაწყვეტილებით, რომელმაც მოინდომა, რომ ქალაქის დასახელება როგორმე დაკავშირებული ყოფილიყო მარკიზის კუნძულებთან.
- ოლდოს ჰაქსლის 1932 წელს გამოცემულ რომანში «ო საკვირველო ახალო სამყაროვ», მარკიზის კუნძულები ასოცირდება იმ ადამიანების გადასახლების ადგილად, რომლებიც დამნაშავეებად ითვლებიან მსოფლიო სახელმწიფოში. მუსტაფა მონდმა ჰელმჰოტც ვატსონთან საუბრისას ხაზი გაუსვა, რომ მარკიზის კუნძულები მომავალში შეიძლება გახდეს დამნაშავეთა გადასახლების შესაძლო ადგილი.
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
- Stevenson, Robert L. (1896), In the South Seas დაარქივებული 2009-06-26 საიტზე Wayback Machine.
- Official website Les îles Marquises en polynésie française დაარქივებული 2012-11-20 საიტზე Wayback Machine.
- Administrative divisions of the Marquesas Islands დაარქივებული 2008-05-14 საიტზე Wayback Machine.
- Effects of the 1946 Aleutian Tsunami on the Marquesas Is. დაარქივებული 2005-02-07 საიტზე Wayback Machine.
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Recensement de la population 2007. Institut Statistique de Polynésie Française (ISPF). ispf.pf. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2007-12-03. ციტირების თარიღი: 2013-06-15.
- ↑ Communes des Îles Marquises. polynesie-francaise.pref.gouv.fr. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2007-05-21. ციტირების თარიღი: 2013-06-24.
- ↑ Gutscher M., Olivet Jean-Louis, Aslanian Daniel, Eissen J., Maury R.. (1999-06) The «lost Inca Plateau»: cause of flat subduction beneath Peru?. archimer.ifremer.fr. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-07-02. ციტირების თარიღი: 2013-06-28.
- ↑ Papeete measures 5 small waves during tsunami red. Tahitipresse. en.tahitipresse.pf. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-10-03. ციტირების თარიღი: 2013-06-28.
- ↑ ჯოზეფ ინგრეჰემის დოკუმენტები, 1790-1792 წლები: ამერიკის ჩრდილო-დასავლეთ სანაპიროსთან ბრიგანტინ «იმედის» ცურვის ჟურნალი ბოსტონიდან. მსოფლიოს ციფრული ბიბლიოთეკა. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-07-01. ციტირების თარიღი: 2013-06-26.
- ↑ Gille, Bernard; Toullelan, Pierre-Yves., De la conquête à l'exode: histoire des Océaniens et de leurs migrations dans le Pacifique, Tahiti: Au vent des îles, 1999. — P. 118, 346 p, ISBN 2909790592.
- ↑ Decret n° 2003-725 du 1er aout 2003 authentiflant des résultats du recensement de la population effectué en Polynésie française en 2002 (PDF). legifrance.gouv.fr. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-04-15. ციტირების თარიღი: 2013-06-26.
- ↑ Recensement de la population 2007. Institut Statistique de Polynésie Française (ISPF). ispf.pf. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2007-12-03. ციტირების თარიღი: 2013-06-26.
- ↑ 9.0 9.1 Christian Le Goff.. (2007-12-23) Polémique à Tahiti: les Marquises veulent se rapprocher de Paris. rue89.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-07-01. ციტირების თარიღი: 2013-06-26.
- ↑ (ფრანგული) Institut Statistique de Polynésie Française (ISPF). Recensement de la population 2007 (PDF). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2007-12-03. ციტირების თარიღი: 2007-12-02.