ლუდიტები
ლუდიტები — მუშათა სტიქიური აჯანყებების მონაწილეები ინგლისში, რომლებსაც თავიანთი გაღატაკების მიზეზად მანქანები მიაჩნდათ და ამსხვრევდნენ მათ.
ტერმინი ლუდიტები ახალი ტექნოლოგიების მიმართ სკეპტიკურად განწყობილ ადამინთა ჯგუფის აღსანიშნავად გამოიყენება. მისი წარმომავლობა XIX საუკუნის ადრეული წლების მუშათა მოძრაობის პროტესტს უკავშირდება, რომელიც განპირობებული იყო წარმოების მექანიზაციის შედეგად სამუშაო ძალაზე მოთხოვნის შემცირებითა და საწარმოთა მიერ კვალიფიციური თანამშრომლების გათავისუფლებით. პირველი ლუდიტური მოძრაობა ბრიტანელი ფეიქრების პროტესტის ტალღამ წარმოქმნა. ისინი ეწინააღმდეგებოდნენ საწარმოების მიერ მექანიზებული საქსოვი დაზგების გამოყენების მზარდ ტენდენციას. მათი უმეტესობა წლების განმავლობაში ეუფლებოდა ქსოვილზე ხელით მუშაობის ტექნიკას, საწარმოთა მექანიზაციამ კი ეს ცოდნა თანამედროვე მოთხოვნებთან შეუსაბამო გახადა. ნაპოლეონის ომებით განპირობებულმა გაზრდილმა ეკონომიკურმა წნეხმა ლუდიტური მოძრაობის წევრები სასოწარკვეთილებამდე მიიყვანა. ისინი იჭრებოდნენ საწარმოებში და ანადგურებდნენ საქსოვ დაზგებს, რითაც ცდილობდნენ გადაერწმუნებინათ მესაკუთრეები და საწარმოთა მექანიზაციის პროცესი დროებით მაინც აერიდებინათ თავიდან. პროსტესტის ამ უკიდურესი ფორმის პირველი პრეცედენტი 1811 წელს ნოტინგემში დაფიქსირდა, რის შემდეგაც მთელი ინგლისი მოიცვა. ლუდიტური მოძრაობის წევრები თავს ესხმოდნენ და წვავდნენ საწარმოებს. ადგილი ჰქონდა პროტესტანტებსა და ჯარისკაცებს შორის შეტაკებასაც, პროტესტის ტალღამ 1816 წლამდე გასტანა და ხელისუფლებამ იგი სამხედრო ძალის გამოყენებითა და აქტივისტთა მიმართ მკაცრი ზომების მიღებით ჩაახშო.
ეტიმოლოგია რედაქტირება
ტერმინის ზუსტი წარმომავლობა გაურკვეველია. ცალკეული ცნობების თანახმად, იგი ნედ ლუდის სახელს უკავშირდება. იგი იყო ახალგაზრდა შეგირდი, ვინც 1779 წელს დაზგების დაზიანებით წარმოების მექანიზებულ მომავალს წინ პირველი აღუდგა და მოგვიანებით იმავე იდეების მატარებელი ჯგუფის პროტესტის სიმბოლოდ იქცა. თუმცა რეალურად იგი გამოგონილი პერსონაჟია, რომელიც ინგლისის ხელისუფლების პროვოცირებისათვის გამოიყენებოდა[1][2][3]. გარკვეული ცნობები ტერმინის წარმომავლობას ასევე არარეალურ პერსონაჟ გენერალ ლუდს ან მეფე ლუდს უკავშირებს, ვინც გადმოცემის თანახმად შერვუდის ტყეში ცხოვრობდა რობინ ჰუდის მსგავსად[4].
მოვლენების განვითარება რედაქტირება
ლუდიტური მოძრაობის გამოჩენა და მათი პროტესტის ტალღა ნაპოლეონის ომებით განპირობებულ რთულ ეკონომიკურ მდგომარეობას უკავშირდება. მათი პროტესტის საგანს მექანიზაციის გაზრდილი პოპულარობა წარმოადგენდა, რაც საფრთხეს უქმნიდა მათ სამუშაო ადგილებს. მოძრაობა დაიწყო ქალაქ ნოტინგემში 1811 წლის 11 მარტს და მომდევნო 2 წლის განმავლობაში მთელი ინგლისი მოიცვა. მოძრაობის წევრები ღამით ინდუსტრიული ქალაქების გარშემო ჭაობიან ადგილებში იკრიბებოდნენ და სამომავლო მოქმედებებსა და მანევრებს გეგმავდნენ. საპროტესტო ჯგუფის მოქმედების მთავარ არეალს 1811 წლის ნოემბერში ნოტინგემშირი წარმოადგენდა, რასაც მოჰყვა იორკშირი 1812 წელს და 1813 წლის მარტში ლანკაშირი. ისინი თავს ესხმოდნენ საწარმოებს და ანადგურებდნენ ყველაფერს რაც ხელთ ხვდებოდათ. ეს პროტესტი დაკავშირებული იყო შრომითი ანაზღაურების შემცირებას ან მის დაკარგვასთან, რაც წარმოების მექანიზაციით იყო განპირობებული და მოკლებული იყო პოლიტიკურ მოტივაციას. 1817 წელს პენტრიჩში ადგილი ჰქონდა შეიარაღებულ ამბოხს, რომელსაც საწარმოდან გათავისუფლებული ფეიქარი ჯერემია ბრენდრეთი მეთაურობდა. ეს მოვლენა წარმოადგენს ლუდიტური პროტესტის რადიკალური გამოვლინების ბოლო ფაქტს.
ხელისუფლების პასუხი რედაქტირება
მოძრაობის წევრებსა და ბრიტანულ არმიას შორის დაპირისპირების მრავალი შემთხვევაა ცნობილი. გარკვეული დროის განმავლობაში ლუდიტური საპროტესტო ტალღის ჩასახშობად ხელისუფლების მიერ იმაზე მეტი ბრიტანელი ჯარისკაცი გამოიყენებოდა, ვიდრე ნაპოლეონის წინააღმდეგ საბრძოლველად პირინეს ნახევარკუნძულზე. ლუდიტთა ჯგუფმა, ჯორჯ მელორის მეთაურობით, დასავლეთ იორკშირში მოკლა ერთ-ერთი ადგილობრივი საწარმოს მფლობელი, რასაც ხელისუფლების მხრიდან მასობივი დაკავებები მოჰყვა. ლუდიტურ მოძრაობასთან დაკავშირებული დანაშაულებრივი ქმედებიბისათვის დააკავეს 60-ზე მეტი ადამიანი, მათ შორის ჯორჯ მელორი და მისი თანამზრახველები. დაკავებულთაგან 30 ბრალდებული დანაშაულებრივ ქმედებებთან დამაკავშირებელი არასაკმარისი სამხილების გამო უდანაშაულოდ ცნეს. ტარდებოდა საჩვენებელი სასამართლო პროცესები, რათა ლუდიტთა რადიკალური ქმედებები კონტროლს დაქვემდებარებოდა. დამნაშავეთა მიმართ გამოყენებულმა ისეთმა მკაცრმა ზომებმა, როგორიცაა სიკვდილის დასჯა და გადასახლება, შედეგი გამოიღო და საპროტესტო ტალღა მალევე ჩაახშო.
თანამედროვე გამოყენება რედაქტირება
ტერმინი „ლუდიტური სოფიზმი“ ეკონომისტების მიერ გამოიყენება ტექნოლოგიური პროგრესის მიმართ საზოგადოების გარკვეული ჯგუფების სკეპტიკური დამოკიდებულების გამოსახატად, რაც განპირობებულია ტექნოლოგიურ პროგრესთან დაკავშირებული სტრუქტურული უმუშევრობით[5].
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
- Luddite Bicentenary - Comprehensive chronicle of the Luddite uprisings
- The Luddite Link - Comprehensive historical resources for the original West Yorkshire Luddites, University of Huddersfield.
- Luddism and the Neo-Luddite Reaction by Martin Ryder, University of Colorado at Denver School of Education
- The Luddites and the Combination Acts from the Marxists Internet Archive
- The Luddites (1988) Thames Television drama-documentary about the West Riding Luddites.
- 4 April 2020, BBC, Mast fire probe amid 5G coronavirus claims, bbc.com
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Anstey at Welcome to Leicester (visitoruk.com) According to this source, "A half-witted Anstey lad, Ned Ludlam or Ned Ludd, gave his name to the Luddites, who in the 1800s followed his earlier example by expressing violence against machinery in protest against the Industrial Revolution." It is a known theory that Ned Ludd was the group leader of the Luddites.
- ↑ Palmer, Roy, 1998, The Sound of History: Songs and Social Comment, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-215890-1, p. 103
- ↑ Chambers, Robert (2004), Book of Days: A Miscellany of Popular Antiquities in Connection with the Calendar, Part 1, Kessinger, ISBN 978-0-7661-8338-4, p. 357
- ↑ „The National Archives Learning Curve | Power, Politics and Protest | the Luddites“. The National Archives. ციტირების თარიღი: 19 August 2011. დამოწმება journal საჭიროებს
|journal=-ს (დახმარება) - ↑ Jerome, Harry (1934) Mechanization in Industry, National Bureau of Economic Research, გვ. 32–35.