კამბოჯური რიელი

კამბოჰური რიელი; រៀល
კოდი ISO 4217	KHR
ქვეყანა	კამბოჯა
ოფიციალური; მომხმარებლები	კამბოჯა
შედგება	100 10 კაკისგან ; 100 სენისგან ; (ორივე მათგანი ნაკლებად გამოიყენება)
სიმბოლო	៛
მონეტები	50, 100, 200, 500 რიელი
ბანკნოტები	100, 500, 1,000, 2000, 5000, 10 000, 20 000, 50 000 რიელი (ხშირად გამოყენებადი) ; 15 000, 100 000 რიელი (ნაკლებად გამოყენებადი)
ცენტრალური ბანკი	კამბოჯის ეროვნული ბანკი
საიტი	[1]

კამბოჯური რიელი (ქხმერული: រៀល; ნიშანი: ៛; კოდი : KHR ) — კამბოჯის ოფიციალური ვალუტა. ქვეყანაში ორი განსხვავებული რიელი

გამოიყენებოდა, პირველი გამოიცა 1953 წლიდან 1975 წლის მაისამდე. 1975 – დან 1980 წლამდე ქვეყანას არ ჰქონდა მონეტარული სისტემა. მეორე ვალუტა, ასევე სახელწოდებით ,,რიელი", გაიცემა 1980 წლის 20 მარტიდან.

პოპულარული რწმენის თანახმად, ვალუტის სახელი მომდინარეობს მდინარე მეკონგის თევზიდან, რიელიდან (ქმერულ ენაზე ,,პატარა თევზი"). უფრო სავარაუდოა, რომ სახელი მომდინარეობს მექსიკის რეალური ვერცხლის მაღალი შემცველობიდან, რომელსაც მალაიელი, ინდოელი და ჩინელი ვაჭრები იყენებენ მე -19 საუკუნის შუა პერიოდში კამბოჯაში. ^[1]

პირველი რიელი, 1953–1975 წწ რედაქტირება

რიელი თავდაპირველად იყოფოდა 100 სენტიმედ (შემოკლებით სენტი. მონეტები), მაგრამ ეს შეიცვალა 1959 წელს, და გახდა 100 სენი (សេន) პირველი რამდენიმე წლის განმავლობაში რიელი და პიასტრი ერთდროულად გამოიყენებოდა. პირველი რიელის ბანკნოტები ასევე მოხსენიებული იყო როგორც პიასტრები.

პირველი გამოცემა, 1955 – 56: 1 რიელი, 5 რიელი, 10 რიელი, 50 რიელი.

მეორე გამოცემა, 1956: 1 რიელი, 20 რიელი, 50 რიელი, 100 რიელი, 500 რიელი.

მესამე გამოცემა, 1963: 5 რელსი, 10 რელსი, 100 რიელი.

მეოთხე გამოცემა, 1972: 100 რიელი *, 500 რელილი, 1000 რელსი *, 5000 რელილი *. (* გამოუცემელია. )

1 რიელი
1 რიელი
10 რიელი
10 რიელი
500 რიელი
500 რიელი

მონეტები რედაქტირება

1953 წლის 10, 20 და 50 სენტიმეების მონეტები მოჭრეს ალუმინში და იყო იგივე ზომის, როგორც ლაოსისა და სამხრეთ ვიეტნამის შესაბამისი ატ და ქსუს მონეტები (თუმცა ლაოსის მონეტებისგან განსხვავებით ხვრელების გარეშე). გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციის მონეტების პროგრამის ფარგლებში, 1970 წელს უნდა გამოშვებულიყო 1 ნიკელის მონეტა, რომელიც არ გამოვიდა, რაც შესაძლოა ნოდოტომ სიჰანუკის მთავრობის დამხობის გამო იყო.^[2]

წითელი ქმერები 1975–1980, 1993–1999 რედაქტირება

მიუხედავად იმისა, რომ წითელი ქმერები ბანკნოტებს ბეჭდავდნენ, ეს კუპიურები არ გაცემულა, რადგან ფულის გაუქმება მოხდა მას შემდეგ, რაც ქმერულმა მთავარმა ქვეყანაზე კონტროლი აიღო.

მეხუთე გამოცემა, 1975: 0,1 რიელი (1 კაკ), 0,5 რიელი (5 კაკ), 1 რიელი, 5 რიელი, 10 რიელი, 50 რიელი, 100 რიელი.^[3]

1993 წელს მათ დაბეჭდეს ფერადი ბანკნოტების სერია შეზღუდული გამოყენებისათვის მათ მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე გამოსაყენებლად.

მეორე რიელი, 1980 წლიდან დღემდე რედაქტირება

1978 წლის ვიეტნამის შემოჭრის შემდეგ, 1980 წელს 1 აპრილს შეიქმნა რიელი, როგორც კამბოჯის ეროვნული ვალუტა. თავდაპირველად 4 რიელი = 1 აშშ დოლარი . იგი იყოფა 10 კაკად ან 100 სენად.

მეექვსე გამოცემა, 1979: 0,1 რიელი (1 კაკი), 0,2 რიელი (2 კაკი), 0,5 რიელი (5 კაკ), 1 რიელი, 5 რიელი, 10 რიელი, 20 რიელი, 50 რიელი.

მეშვიდე გამოცემა, 1987: 5 რიელი, 10 რიელი.

მერვე გამოცემა, 1990-92: 50 რიელი, 100 რიელი, 500 რიელი.

მეცხრე ნომერი, 1992-93: 200 რიელი, 1000 რიელი *, 2 000 რიელი *. (* გამოუცემელია. )

მეათე გამოცემა, 1995 წელი: 1000 რიელი, 2 000 რიელი, 5 000 რიელი, 10 000 რიელი, 20 000 რიელი, 50 000 რიელი, 100 000 რიელი.

მეთერთმეტე გამოცემა, 1995-99: 100 რიელი, 200 რიელი, 500 რიელი, 1000 რიელი.

მეთორმეტე გამოცემა, 2001-07: 50 რიელი, 100 რიელი, 500 რიელი, 1000 რიელი, 2 000 რიელი, 5 000 რიელი, 10 000 რიელი, 50 000 რიელი.

მეცამეტე გამოცემა; 2008-13 წლები: 100 რიალი, 500 რიელი, 1000 რიელი, 2 000 რიელი, 10 000 რიელი, 20 000 რიელი, 50 000 რილეი, 100 000 რიელი.

მეთოთხმეტე გამოცემა; 2016: 1000 რიელი, 5,000 რიელი.

მეთხუთმეტე გამოცემა; 2018 წელი: 20,000 რიელი.

ბანკნოტები რედაქტირება

100 რიელი (2001-08-09 და 2015-01-14)

500 რიელი (2002-04-04 და 2014-01-14)

1000 რიელი (2006-01-06 და 2017-10-25)

2000 რიელი (2008-01-03 და 2013-11-09)

5000 რიელი (2001-04-06 და 2017-10-25)

10,000 რიელი (2001-04-06 და 2015-05-07)

20,000 რიელი (2008-05-12 და 2018)

50,000 რიელი (2001-04-06 და 2014-05-06)

100,000 რიელი (2013-05-14) ^[4]

სურათი		ღირებულება	პარამეტრები	ძირითადი ფერი	თარიღი
ავერსი	რევერსი	ღირებულება	პარამეტრები	ძირითადი ფერი	გამოცემის	გამოყენების დაწყების	გაუქმების
		50 რიელი	130 × 60 მმ	მუქი ყავისფერი	2002	აგვისტო 29, 2002	მიმდინარე
		100 რიელი	130 × 60 მმ	იისფერი, ყავისფერი, მწვანე	2001	აგვისტო 9, 2001	მიმდინარე
		100 რიელი	138 × 64 მმ	ნარინჯისფერი და ყავისფერი	2014	იანვარი 14, 2015	მიმდინარე
		500 რიელი	138 × 64 მმ	წითელი და იისფერი	2002 2004 2014	აპრილი 4, 2003	მიმდინარე
		500 რიელი		ვარდისფერი და ნაცრისფერი	2014	იანვარი 14, 2014	მიმდინარე
		1 000 რიელი	138 × 64 მმ	ყავისფერი და ლურჯი	2005 2007 2014	იანვარი 6, 2006	მიმდინარე
		1 000 რიელი	146 × 68 მმ	იისფერი და ლურჯი	2016	ოქტომბერი 25, 2017	მიმდინარე
		2 000 რიელი	146 × 68 მმ	მწვანე, შავი, ყვითელი	2007 2015	იანვარი 3, 2008	მიმდინარე
		5 000 რიელი	146 × 68 მმ	მწვანე და ნაცრისფერი	2001 2002 2004 2007	აპრილი 6, 2001	მიმდინარე
		5 000 რიელი	146 × 68 მმ	მეწამული და ყავისფერი	2015	ოქტომბერი 25, 2017	მიმდინარე
		10 000 რიელი	146 × 68 მმ	მეწამული, ყავისფერი და ლურჯი	2001 2005 2006	აპრილი 6, 2001	მიმდინარე
		10 000 რიელი	146 × 68 მმ	ლურჯი	2015	მაისი 15, 2015	მიმდინარე
		15 000 რიელი		იისფერი	2019	ოქტომბერი 7, 2019^[5]	მიმდინარე
		20 000 რიელი	155 × 72 მმ	მეწამული	2008	დეკემბერი 5, 2008	მიმდინარე
		50 000 რიელი	150 × 70 მმ	მეწამული, ყავისფერი და ლურჯი	2001	აპრილი 6, 2001	მიმდინარე
		50 000 რიელი	155 × 72 მმ	ყავისფერი	2013	მაისი 6, 2014	მიმდინარე

მნიშვნელობა	ზომები	მთავარი ფერი	Თარიღი
მნიშვნელობა	ზომები	მთავარი ფერი	ბეჭდვა	პრობლემა	გაყვანა	ამოწურვა
1000 რიელი	148 × 68 მმ	იასამნისფერი და მუქი ლურჯი	2012 წ	2013 წლის 30 იანვარი
2000 რიელი	155 × 72 მმ		2013 წ	2013 წლის 8 ნოემბერი
20,000 რიელი	155 x 72 მმ	ღია და მუქი ვარდისფერი და ნაცრისფერი	2017 წ			მიმდინარე
100000 რიელი	170 × 77 მმ	მწვანე	2012 წ	2013 წლის 14 მაისი

მონეტები რედაქტირება

პირველი მონეტები იყო 5 სენის ღირენულენის, მოჭრილი 1979 წელს და დამზადებულია ალუმინისგან. აღარ მოჭრეს მონეტები 1994 წლამდე, როდესაც შემოვიდა ნომინალი 50, 100, 200 და 500 რიელი. ამასთან, ისინი იშვიათად გვხვდება მიმოქცევაში. ^[6]

კამბოჯის რიელის მონეტები
სურათი		მნიშვნელობა	დიამეტრი	მასა	კომპოზიცია	პირი	წელი
ავერსი	რევერსი	მნიშვნელობა	დიამეტრი	მასა	კომპოზიცია	პირი	პირველი მოჭრა	გაყვანა
		50 რიელი	15.9 მმ	1,6 გ	Ფოლადი	სადა / გლუვი	1994 წ
		100 რიელი	17.9 მმ	2 გ	Ფოლადი	სადა / გლუვი	1994 წ
		200 რიელი	20 მმ	2,4 გ	Ფოლადი	სადა / გლუვი	1994 წ
		500 რიელი	25.8 მმ	6,5 გ	ბი-მეტალიკი; ფოლადი ცენტრში, თითბერი რგოლში	სეგმენტირებული (სადა და რიდიანი კიდეები)	1994 წ