ინკების სამზარეულო
ინკების სამზარეულო წარმოიშვა კოლუმბიის წინა პერიოდებში, ინკის ცივილიზაციაში მე–13 - მე–16 საუკუნეებში. ინკების ცივილიზაცია მრავალ რეგიონში იყო გადაჭიმული და ამიტომ მცენარეებისა და ცხოველების მრავალფეროვნება გამოიყენებოდა საკვებად, რომელთა უმეტესობა უცნობი რჩება პერუს გარეთ. ყველაზე მნიშვნელოვანი კავები იყო სხვადასხვა ტუბერები, ფესვები და მარცვლეული. სიმინდი მაღალი პრესტიჟით სარგებლობდა, მაგრამ მისი გაშენება ვერ მოხერხდა ისე, როგორც ჩრდილოეთით. ხორცის ყველაზე გავრცელებული წყარო იყო ზღვის გოჭები და ლამები, ასევე გავრცელებული იყო ხმელი თევზის მოხმარება.
საკვები რედაქტირება
აქ ასევე იყო რამდენიმე სახის საკვები თიხა, მაგალითად პასა, რომელსაც იყენებდნენ სოუსად კარტოფილსა და სხვა ტუბერებზე და ჩაკო, რასაც ღარიბი ან რელიგიურად მორწმუნე ადამიანი იყენებდა. ისევე როგორც დანარჩენ ცენტრალურ და სამხრეთ ამერიკაში, ჩილი წიწაკა მათი დიეტის მნიშვნელოვანი ნაწილი და მაღალი შეფასების საკვები იყო. [1]
ბოსტნეული რედაქტირება
ინკების სამეფო გადაჭიმული იყო ჩრდილოეთ-სამხრეთით, მოიცავდა უამრავ კლიმატურ ზონას. კერძოდ, პერუში, მთაგორიანი ზონები სხვადასხვა სიმაღლეზე მზარდი ზონების მრავალფეროვან ტიპებს იძლევა. [2] ინკების კავები მოიცავს სხვადასხვა მცენარეებს საკვები ტუბერებითა და ფესვებით, როგორიცაა კარტოფილი და ტკბილი კარტოფილის ასობით ჯიში. 4,000-ზე ოდნავ მეტი სახეობაა ცნობილი, რომელიც ძირითადად ორ ჯიშად, ტკბილ და მწარე ჯიშებად იყოფოდა. ტკბილი ჯიშის ჭამა შეიძლებოდა ჩვეულებრივ ან დაკონსერვებულ მდგომარეობაში და შემდგომ დამატკბობლად გამომოყენება. ასე ხდებოდა მანამ, სანამ შაქრის ლერწმის გამოყენებას ისწავლიდნენ.
ხორცი რედაქტირება
ალტიპლანოს ხალხს ჰყავდა ორი მსხვილი შინაური ცხოველი: ლამები და ალპაკები. ისინი ყავდათ მატყლისთვის და იყენებდნენ საკარნავალო ცხოველებად, რომლებსაც ხშირად იყენებდნენ დიდ ქარავნებში. განსაკუთრებით აფასებდნენ ლამას და წითელ ქსოვილში ოქროს საყურეებით მორთული თეთრი ლამა ხშირად მიდიოდა ინკების მმართველთან, როგორც სამეფო სიმბოლო. ითვლებოდა, რომ ცხოველები სხვადასხვა ღმერთებს წარმოადგენდნენ, რაც დამოკიდებული იყო იმაზე, თუ რა ფერი ჰქონდათ მათ მინიჭებული როგორც ღვთაებებს. მათ დიდი რაოდენობით სწირავდნენ და სისხლს იყენებდნენ, როგორც რიტუალურ ცხებას. წმინდა ცხოველებზე კონტროლი ძალიან მკაცრი იყო. მწყემსებს უნდა შეენარჩუნებინათ ნებისმიერი გარდაცვლილი ცხოველის ყოველი ნაწილი და სრული ცხოველი უნდათ წარედგინათ ინკასთვის ან მკაცრი სასჯელის წინაშე აღმოჩნდებოდნენ. [3]
Საკვების მომზადება რედაქტირება
ხშირად ამზადებდნენ საცხობ ჭურჭელში ცხელი ქვების მეშვეობით [4] და ფართო გამოყენება ჰქონდა ჰუატიას, მიწის ღუმელების და პაილას ტიპის, თიხის ჭურჭლის თასს.
ინკებს არც ისე ხშირად ჰქონდათ საკვების დეფიციტის პერიოდი, რადგან მათ შეეძლოთ მრავალი კულტურის შენარჩუნება და შენახვა. დადგენილია, რომ ინკების ისტორიის ნებისმიერ დროს, სახელმწიფო საწყობებში სამი–შვიდი წლის ღირებულების საკვები იყო. ანდების მაღალ სიმაღლეზე, ინკების ხალხმა დაიწყეს ჩუნოს დამზადების პროცესი კარტოფილით და ისწავლეს მშრალ დღეებში და ცივ ღამეებში გაყინვა-გამოშრობა, რასაც მხოლოდ რამდენიმე დღეში ახერხებდნენ. ფერმერები ხელს უწყობდნენ პროცესს, ფარავდნენ ნათესებს, რათა დაეცვათ ისინი ნამისგან და იფარავდნენ მას ზედმეტი წყალისგან. ამ ტრადიციამ მრავალი თაობა განვლო. პერუს ქიეროს ხალხმა ჩუოს თავისი დიეტის ძირითად ელემენტად აქცია მაღალმთიან რაიონებში, რომლებსაც ისინი სახლს უწოდებენ.
სქოლიო რედაქტირება
გამოყენებული ლიტერატურა რედაქტირება
- Coe, Sophie D. (1994), ამერიკის პირველი სამზარეულოები ,ISBN 0-292-71159-X
- ფოსტერი, ნელსონი. Chilies შოკოლადისთვის: საჭმელმა ამერიკამ მსოფლიოს მისცა უნივერსიტეტი. არიზონა პრესის.
- იაკობსენი, სვენ-ერიკი. ”მსოფლიოში პოტენციური კინოა ( Chenopodium quinoa Willd. ) ". Food Review International 19.1-2 (2003): 167-177.
- პოპენოე, ჰიუ, სტივენ რ. კინგი, ხორხე ლეონი, ლუის სუმარ კალინოვსკი და ნოელ დ. ვიტმაიერი (1989), ინკას დაკარგული კულტურები ,ISBN 0-309-04264-X