ეთნოგენეზი
ეთნოგენეზი (ძვ. ბერძნ. ἔθνος — ხალხი, ძვ. ბერძნ. γένεσις — წარმომავლობა) — ამა თუ იმ ხალხის ერად ჩამოყალიბების ხანგრძლივი ისტორიული პროცესი. მეცნიერება იცნობს ორი სახის ეთნოგენეზს — პირველი გულისხმობს ხალხის ისტორის საწყის სტადიას, როდესაც ერთ გეოგრაფიულ გარემოში მცხოვრებ მონათესავე და ზოგჯერ არამონათესავე ტომებს უყალიბდებათ საერთო ნიშნები, საერთო ენა, კულტურა სამეურნეო ტრადიციები, მსოფლაღქმა — ყოველივე ის რაც ერთობლიობაში ეროვნულ თვითშეგნებას განსაზღვრავს.
მეორე ტიპის ეთნოგენეზი ახალი დროის მოვლენაა, იგი შეიძლება განვითარდეს მიგრაციების შედეგად, უკვე ჩამოყალიბებული ეთნოსთა ასიმილაცისა და კონსოლიდაციის გზით. მაგალითად, ამერიკელი ხალხის ფორმირებაში მონაწილეობა მიიღო ევროპულმა, აზიურმა, და აფრიკულმა ეთნოსებმა. შესაძლებელია პირიქითაც მოხდეს, უკვე ჩამოყალიბებული ეთნოსის შიგნით მოხდეს ახალი ეთნოსის წარმოშობა.
მკვლევართათვის შედარებით იოლია ასეთი „ახალგაზრდა“ ეთნოსების ჩამოყალიბების პროცესებზე დაკვირვება, რადგან ასეთ შემთხვევაში მათ განკარგულებაშია უამრავი დადასტურებული ფაქტი, წერილობითი, ზეპირი, ყოფითი და სხვა სახის ისტორიული წყარო. ამის საპირისიროდ, უაღრესად რთულია ძველი ხალხების ეთნოგენეზის კვლევა, რადგან საამისოდ პირდაპირი, უეჭველი მოწმობები მეცნიერებას არ გააჩნია. სწორედ ამიტომ ძველი ხალხების ეთნოგენეზს მეცნიერები ერთდროულად რამდენიმე დისიპლინის შესაყარზე იკვლევენ.
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
- Arno Borst: Der Turmbau von Babel. Geschichte der Meinungen über Ursprung und Vielfalt der Sprachen und Völker. 4 Bände. Hiersemann, Stuttgart 1957–1963 (Unveränderter Nachdruck. (dtv 59028). Deutscher Taschenbuch-Verlag, München 1995, ISBN 3-423-59028-9).
- Charles Bowlus: Ethnogenesis Models and the Age of Migrations: A Critique. In: Austrian History Yearbook 26, 1995, S. 146-164.
- Sebastian Brather: Ethnische Interpretationen in der frühgeschichtlichen Archäologie. Geschichte, Grundlagen und Alternativen. de Gruyter, Berlin u. a. 2004, ISBN 3-11-018040-5