ვიკიპედია

აზერბაიჯანის ეკონომიკა

აზერბაიჯანის ეკონომიკა (აზერ. Azərbaycan iqtisadiyyatı) დიდ როლს თამაშობს, როგორც ქვეყანაში, ასევე სამხრეთ კავკასიის რეგიონში. 2007 წლის პირველ კვარტალში აზერბაიჯანის მთლიანი შიდა პროდუქტი 41.7% -ით გაიზარდა, რაც ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი იყო მთელს მსოფლიოში. 2010 წლის მონაცემებით, მთლიანი შიდა პროდუქტის თვალსაზრისით მსოფლიოში 76-ე ადგილი დაიკავა[1]. 2009 წლის მონაცემებით, აზერბაიჯანი დსთ-ს ქვეყნებს შორის ეკონომიკური ზრდის თვალსაზრისით ლიდერი ქვეყანა იყო[2][3][4][5]. 2003 წლიდან 2008 წლამდე აზერბაიჯანის მშპ 2.6-ჯერ გაიზარდა, სიღარიბის დონე 2003 წლიდან შემცირდა 45% -დან 11% -მდე[6]. 2011 წელს აზერბაიჯანის ეკონომიკური ზრდის მაჩვენებელი მხოლოდ 0.1% იყო[7]. აზერბაიჯანის ეკონომიკის სუსტი მხარე არის დასაქმების დაბალი დონე.

აზერბაიჯანის ეკონომიკა
ვალუტა მანათი
სავაჭრო ორგანიზაციები დსთ, სუამი, მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია
სტატისტიკა
მშპ (ნომინალი) 72
მშპ (მუპ) 72
მშპ ერთ სულზე $17 700 (2016)
უმუშევრობა 6,4 % (2016)
მრეწველობის მთავარი დარგები აგროკომპლექსი: 38,3 %; მრეწველობა: 12,1 %; მომსახურეობა: 49,6 % (2008)
სავაჭრო პარტნიორები
ექსპორტი $12,48 მლრდ
საქონლის ექსპორტი ნავთობისა და გაზის 90%, აღჭურვილობა, საკვები, ბამბა
იმპორტი $15,59 მლრდ
საქონლის იმპორტი ტექნიკა და მოწყობილობა, საკვები, ლითონები, ქიმიკატები
საზოგადოებრივი ფინანსები
სახელმწიფო ვალი 31,4 % მშპ-დან (2016)
შემოსავლები $11,02 მლრდ
გასავლები $12,18 მლრდ
All values, unless otherwise stated, are in აშშ დოლარები

ისტორია რედაქტირება

აზერბაიჯანის დემოკრატიული რესპუბლიკის პერიოდი რედაქტირება

1919 წელს აზერბაიჯანის სახელმწიფო ბიუჯეტმა შეადგინა 665 მლნ მანათი. მისი უდიდესი ნაწილი შეივსო ნავთობის გაყიდვითა და საშემოსავლო გადასახადების აკრეფით, რაც 30% შეადგინა. ამ წლებში შექმნილმა საბაჟო სამსახურებმა ხელი შეუწყო 100 მლნ მანათის ჩარიცხვას  სახაზინოში. იმ წლებში აზერბაიჯანი უმეტესად აგრარული ქვეყანა იყო, რომელიც მეცხოველეობით იყო დაკავებული. ქვეყანა ძირითადად იხდიდა ნავთობით, ბამბით, ბეწვით, აბრეშუმით და ტყავით. ნავთობის ექსპორტი რუსეთში მნიშვნელოვნად შემცირდა რევოლუციის შემდეგ. ნავთობის ექსპორტი ევროპაში შესაძლებელი გახდა მხოლოდ 1919 წელს ბაქო-ბათუმის ნავთობსადენის აღდგენისა და ბაქო-ჯულფას რკინიგზის მშენებლობის შემდეგ.

საბჭოთა კავშირის პერიოდი რედაქტირება

1920-1939 წწ. ქვეყნის ეკონომიკური სტრუქტურის ჩამოყალიბება ეტაპობრივად გაგრძელდა. ეკონომიკის ძირითადი სექტორი იყო ნავთობი, გაზი, ქიმიური მრეწველობა, მსუბუქი მრეწველობა, კვების მრეწველობა, მანქანათმშენებლობა.

1950-იანი წლების შემდეგ, შესამჩნევია ინდუსტრიული განვითარების გაძლიერება, ხოლო რეგიონული და დარგობრივი სტრუქტურები გაუმჯობესდა. საქონლის წარმოების მოცულობა 1940 წელთან შედარებით 5.5-ჯერ გაიზარდა. 1941 წლიდან 1970 წლამდე აშენდა 146 საწარმო. აშენდა და ექსპლუატაციაში შევიდა დიდი ქარხნები, როგორიცაა მილების წარმოების ქარხანა, განჯის ალუმინის ქარხანა, დაშქესანის ქარხანა, მინგეჩაურის ჰიდროელექტროსადგური და სხვ.

ჰეიდარ ალიევის პრეზიდენტობა რედაქტირება

ჰეიდარ ალიევის დაბრუნებისას 1993 წლის 15 ივნისს ქვეყნის ეკონომიკურმა სფერომ ზრდა დაიწყო. ეროვნული ეკონომიკის გაზრდის მთავარ მიზანს წარმოადგენდა ნავთობის მრეწველობის განვითარება. ამ მხრივ გაფორმდა „საუკუნის კონტრაქტი“ 1994 წელს, რაც დიდი ნაბიჯი იყო დამოუკიდებელი აზერბაიჯანის ისტორიაში.

1996 წელს შევიდა ბაქო-ნოვოროსიისკის საექსპორტო ნავთობსადენის ექსპლუატაციაში, ამავე წელს ბაქო-სუფსის ნავთობსადენმა დაიწყო მუშაობა. ამით აზერბაიჯანი ნავთობი მსოფლიო ბაზრებზე გავიდა. ყველაზე მნიშვნელოვანი პროექტი კი ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის ძირითადი საექსპორტო მილსადენის მშენებლობა იყო, რომელსაც ხელი მოეწერა 1998 წელს. კარგად გააზრებული ეკონომიკური პოლიტიკის წყალობით, მაკროეკონომიკური სტაბილურობა მიღწეული იქნა, მდგრადი ეკონომიკური ზრდის საფუძველი ჩაეყარა და მოსახლეობის ცხოვრების დონის გაუმჯობესებაში სერიოზული ნაბიჯები იქნა მიღწეული.

ილჰამ ალიევის პრეზიდენტობა რედაქტირება

ილჰამ ალიევის პირველი საპრეზიდენტო ვადის განმავლობაში დაიწყო ძირითადი საექსპორტო მილსადენების მუშაობა: ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის ნავთობსადენი და ბაქო-თბილისი-ერზრუმის გაზსადენი. ხუთი წლის განმავლობაში, ეკონომიკური და ენერგეტიკული პროექტების შედეგად, აზერბაიჯანმა მიიღო სოციალური და ეკონომიკური გარდაქმნების ხანგრძლივი და წარმატებული გზა. ქვეყნის ეკონომიკა 2.6-ჯერ გაიზარდა, სამრეწველო წარმოება 2.5-ჯერ გაიზარდა, დაახლოებით 770,000 ახალი სამუშაო ადგილი შეიქმნა, სიღარიბის დონე 49-დან 13.2% -მდე შემცირდა და ბიუჯეტის ხარჯები 12-ჯერ გაიზარდა.

დასაქმების სტრუქტურა რედაქტირება

1990 წელს რესპუბლიკის საჯარო სექტორში თითქმია 70.7% დასაქმდა, 1995 წელს უკვე 56.1%, 2000 წელს 33.8%, ხოლო 2005 წელს - 31.9%. დამოუკიდებლობის წლებში, მრეწველობაში დასაქმების წილი 1990 წელს შეადგენდა 12.7% , 1995 წელს -9.8%, ხოლო 2000 წელს - 5.7% -მდე შემცირდა. შემდეგ გაზრდას იწყებს და უკვე 2005 წელს 7.0% შეადგინა. მეორეს მხრივ, სოფლის მეურნეობაში დასაქმებულთა წილი მნიშვნელოვნად გაიზარდა (განსაკუთრებით 1990-იანი წლების ბოლოს), 1990 წელს 30.9%, 1995 წელს 30.8%, 2000 წელს 39.9%, ხოლო 2005 წელს - 39.2%. მშენებლობის პროცესში დასაქმებულთა პროპორცია ასევე შემცირდა 1990 წელს 6.8% -დან 2005 წელს 5.1% -მდე[8].

აზერბაიჯანის ეკონომიკური რეგიონები რედაქტირება

აზერბაიჯანს შემდეგი ეკონომიკური რეგიონები გააჩნია:

  • ბაქო
  • აფშერონის რეგიონი
  • განჯა-ყაზახის რეგიონი
  • შაქი-ზაქათალის რეგიონი
  • ლენქორანის რეგიონი
  • ყუბა-ხაჩმაზის რეგიონი
  • ზემო ყარაბაღის რეგიონი
  • ქალბაჯარ-ლაჩინის რეგიონი
  • მთიანი შირვანის რეგიონი
  • ნახიჩევანის რეგიონი
  • სოფლის მეურნეობა

აზერბაიჯანის სოფლის მეურნეობაში მეცხოველეობის წარმოება შეადგენს 39%, მიწათმოქმედება 61%. მეხორბლეობის დარგში გამოყოფენ ისეთ რეგიონებს, როგორიცაა შაქი, ისმაილი, შემახი, ჯალილაბადი, საბირაბადი, ბელაქანი და სხვა. აღსანიშნავია, რომ მოცემული დარგი ქვეყანაში კიდევ განსავითარებელია. საჭიროა თესლების მაღალხარისხოვანი ჯიშების მქონე ფერმების უზრუნველყოფა. აზერბაიჯანში სოფლის მეურნეობის შემდეგი დარგებია განვითარებული: მებამბეობა, მეთამბაქოება, მებოსტნეობა, მებახჩეობა, კარტოფილის მოყვანა, მევენახეობა, მებაღეობა, მეაბრეშუმეობა, მესაქონლეობა, მეცხვარეობა, მეფრინველეობა.

მრეწველობა რედაქტირება

მრეწველობა ეკონომიკის ერთ-ერთი ყველაზე განვითარებული დარგია.

ნავთობის მრეწველობა აზერბაიჯანში რედაქტირება

2006 წლის ბოლოს, აზერბაიჯანის მიერ დადასტურებული ნავთობის რეზერვები 7 მილიარდი ბარელი იყო (1 მილიარდი ტონა), რაც მსოფლიოს მთლიანი რესურსის 0.6% -ს შეადგენს. ნავთობის მოპოვება დღეში 1 მილიონ ბარელს შეადგენს. 10 წლის განმავლობაში (1996 წლიდან) ზეთის წარმოების მოცულობა აზერბაიჯანში 4-ჯერ გაიზარდა. აზერბაიჯანში ნავთობის მოხმარება 2006 წელს შეადგინა 96 ათასი ბარელი.

უმსხვილესი ნავთობის ველია არის აზერი-ჩირაგ-გიუნაშლის ველი.

ყველაზე დიდი კონდენსატი შაჰ-დენიზია და მდებარეობს კასპიის ზღვის სამხრეთ-დასავლეთით, ბაქოდან 70 კილომეტრში. ზღვის სიღრმე 600 მეტრია, ხოლო გაზის ველის ტერიტორია დაახლოებით 860 კმ²ა.

საველე რეზერვების შეფასება ხდება 1.2 ტრილიონი მ³ ბუნებრივი აირითა და 240 მლნ ტონა გაზის კონდენსატით.

2007 წელს აზერბაიჯანში გაზის წარმოება 10.4 მილიარდ კუბურ მეტრს შეადგენდა.

ქიმიური მრეწველობა რედაქტირება

რესპუბლიკაში დღეისათვის 100-ზე მეტი ქიმიური საწარმო ფუნქციონირებს, რომლის 70-80% სახელმწიფოს ეკუთვნის. აზერბაიჯანში ქიმიური მრეწველობის ზრდა მცირდება და 2006 წელს 3.4% იყო (შედარებისთვის: 2005 წელს 3.7% იყო, 2004 წელს კი 4.7% იყო, 2003 წელს კი 3.9% იყო). ამავე დროს, 2007 წლის იანვარ-სექტემბერში აზერბაიჯანში ქიმიური პროდუქტების წარმოება შემცირდა 47.1%.

სამშენებლო მასალების წარმოება რედაქტირება

სამშენებლო მასალების წარმოება ეფუძნება ბუნებრივი ქვის მდიდარ რეზერვებსა და კირქვას. წარმოდგენილია ცემენტის, აგურის, ფირფიტების, ფანჯრის მინების წარმოებით. 2007 წელს შეიქმნა 1730 ათასი ტონა ცემენტი და 338 კუბური მეტრი აგური, 48 ათასი კვ. ფანჯრის მინა[9].

მანქანათმშენებლობა რედაქტირება

მანქანების წარმოება და აღჭურვილობა დაახლოებით ქვეყნის მშპ 1.5% შეადგენს. ძირითადად, ამ ინდუსტრიის საწარმოები ორიენტირებულია ნავთობპროდუქტების წარმოებაზე. ამ მხრივ მუშაობენ „იგლიმისა“ და „სენაიეჯიჰაზის“ საწარმოები. თითქმის ყველა პროდუქტი ექსპორტირდება. კომპანია აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტროს ბალანსზეა.

მაღალი ტექნოლოგია რედაქტირება

2003 წელს აზერბაიჯანულმა კომპანია Ultra- მ ლეპტოპების წარმოება დაიწყო Nexus- ის  ბრენდის ქვეშ. წარმოების პირველ წლებში ბაზარზე 3 მოდელი იყო წარმოდგენილი, ხოლო მოგვიანებით, ნოუთბუქების მოდელმა 20-ს მიაღწია. ასევე, კომპანია აწარმოებს პერსონალურ კომპიუტერებსა და სერვერებს, მონიტორებს, LCD- ტელევიზორებს, USB დისკებსა და ა.შ[10].

გემთმშენებლობა რედაქტირება

აზერბაიჯანში გემთმშენებლობა ერთ-ერთი მოწინავე დარგია. ქვეყანაში მოქმედებს გემთმშენებლობის ქარხანა.

2009 წლის 20 ნოემბერს ბაქოში „სოკარს", აზერბაიჯანის საინვესტიციო კომპანიისა (AIC) და სინგაპურის Keppel Offshore & Marine- ს შორის გემების მშენებლობისა და ექსპლუატაციის შესახებ მემორანდუმი გაფორმდა[11].

2019 წელს ბაქოს გემთმშენებლობის ქარხანა კიდევ 4 გემის მშენებლობას დაასრულებს[12].

საავტომობილო წარმოება რედაქტირება

საავტომობილო წარმოეა აზერბაიჯანში 2000-იანი წლების დასაწყისში დაიწყო. მისი განვითარება ჯერ კიდევ მიმდინარეობს. დღესდღეობით ცნობილია საავტომობილო წარმოების ისეთი ქარხნები, როგორიცაა განჯის საავტომობილო ქარხანა, AzSamand-ი და ნახიჩევანის საავტომობილო ქარხანა.

განჯის საავტომობილო ქარხანა აწარმოებს "ოკას" სახელწოდების მანქანებს[13].

2006 წელს შემახიში აშენდა "Evsen"-ის საავტომობილო ქარხანა. ამ ბრენდის ავტომობილები გამოიცემა სახელწოდებით Azsamand Aziz[14].

სამხედრო-სამრეწველო კომპლექსი რედაქტირება

აზერბაიჯანის ეროვნული აეროკოსმოსური სააგენტო რედაქტირება

აზერბაიჯანის კოსმოსური პროგრამა, ძირითადად, საერთაშორისო თანამშრომლობით ხორციელდება. დღეს კოსმოსური პროგრამა შეიცავს თანამგზავრულ მისიებს, როგორც ეროვნულ დონეზე, ასევე სხვა სახელმწიფოებთან თანამშრომლობით.

პირველი ეროვნული სატელიტი AzerSat რედაქტირება

  მთავარი სტატია: Azerspace-1.

Azerspace-1 — პირველი აზერბაიჯანული კავშირგაბმულობის თანამგზავრი, შეიქმნა ამერიკული კომპანია Orbital Sciences Corporation STAR-2 თანამგზავრის პლატფორმაზე. თანამგზავრი იწონის 3,2 ტონამდე და აღჭურვილია 36 აქტიური ტრანსპოდერით.

ფინანსური სექტორი რედაქტირება

2007 წლის მდგომარეობით ქვეყნის საბანკო სისტემა წარმოდგენილი იყო აზერბაიჯანის ეროვნულ ბანკისა და 46 კომერციული ბანკის მიერ. 2006 წლიდან ქვეყანაში ბანკის სადეპოზიტო დაზღვევის სისტემა ფუნქციონირებს: 2013 წლისთვის, დაზღვეული იქნა 44 ბანკი 40 ბანკის 30,000 AZN- ის დეპოზიტები.

2007 წლიდან აზერბაიჯანში ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების სექტორის შემოსავლის ზრდა შეადგენს 25-35% წელიწადში. 2008 წელს სატელეკომუნიკაციო და ფოსტაში ინვესტიციამ 270.5 მლნ აშშ დოლარი შეადგინა, საიდანაც 52.2 მლნ აშშ დოლარი იყო სახელმწიფო საწარმოებისათვის და 218.3 მლნ აშშ დოლარი კერძო საწარმოებისათვის. 2008 წელს ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების სექტორში სერვისების 28.3% -იანი ზრდა დაფიქსირდა.

საერთაშორისო ტელეკომუნიკაციების კავშირის რეიტინგში, 2002 წლიდან 2007 წლამდე ინფორმაციული და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების განვითარების 5 წლიანი კვლევის შედეგების საფუძველზე, აზერბაიჯანი - პაკისტანთან, საუდის არაბეთთან, ჩინეთთან, ლუქსემბურგთან და რუმინეთთან ერთად აღინიშნება ყველაზე სწრაფ მზარდი ეკონომიკის ქვეყანნად მოცემული მიმართულების მხრივ. საერთაშორისო ტელეკომუნიკაციების კავშირის სპეციალისტთა აზრით, ამ ქვეყნებმა მოახერხეს მთავარ ინდიკატორთა მაქსიმალურად გაზრდა ხუთი წლის ვადით. ანგარიშში ხაზგასმით აღინიშნა, რომ მობილური კომუნიკაციისა და ინტერნეტის ხელმისაწვდომობის შესაძლებლობები ბევრჯერ გაიზარდა რესპუბლიკაში და განხორციელდა რეფორმები შემდგომი განვითარებისათვის ხელსაყრელი პირობებით. სპეციალისტებმა ასევე აღნიშნეს, რომ მთავრობის ეს განზრახვა ეკონომიკურად მნიშვნელოვანია[15].

2009 წელს აზერბაიჯანში საინფორმაციო და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების სფეროში შემოსავლები 1,081.2 მლნ მანათი იყო, რაც 2008 წლის მაჩვენებელზე 13.6% -ით მეტია. ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების ქვეყნის ზრდის ტემპები ორჯერ აღემატებოდა მთელ მსოფლიოში არსებულ მაჩვენებელს (6.5%).

ტრანსპორტი რედაქტირება

რკინიგზის ტრანსპორტი რედაქტირება

რკონიგზის  წილი აზერბაიჯანში სატვირთო ბრუნვაში შეადგენს 40% -ს, ხოლო სამგზავრო ბრუნვაში 25% -ს. 2000 წლიდან მოცულუბის მატება დაიწყო. 2007 წელს რკინიგზით გადაიტანეს 35 მლნ.ტონამდე ტვირთი. რკინიგზის საერთო განფენილობა 2125 კმ-ია.

სარკინიგზო გზების ქსელი აზერბაიჯანში და მისი ინფრასტრუქტურა ეკუთვნის დახურულ სააქციო საზოგადოებას „აზერბაიჯანის რკინიგზას“. მათ გარდა ტრანზიტის უფლება აქვთ კომპანიებს Middle East Petrolium და Azersun.

რკინიგზის ერთ-ერთი ნაირსახეობა ბაქოს მეტროპოლიტენია, რომელმაც მუშაობა დაიწყო 1967 წლის 6 ნოემბერს. 2016 წლის მონაცემებით, ბაქოს მეტროპოლიტენს ყოველდღიურად 608 200 მგზავრი გადაჰყავს.

საავტომობილო ტრანსპორტი რედაქტირება

ქვეყნაში 25 000 კილომეტრიანი გზებია. 2003 წელს, სატვირთო გადაზიდვებმა მთელი სატვირთო გადაზიდვების 54% შეადგინა. ტრანსპორტის სამინისტროს დეპარტამენტის მიერ მაგისტრალური გზების 22,134 კმ-ის მომსახურება და ექსპლუატირება ხდება. მათგან 1,684 შადგენს საერთაშორისო მაგისტრალებს, 2,669 სტრატეგიული მნიშვნელობის მაგისტრალებს, 13,000 ადგილობრივი მნიშვნელობის მაგისტრალებს. ქვეყნის მასშტაბით ხიდების საერთო რიცხვი 1,201 კმ-ია.

მილსადენური ტრანსპორტი რედაქტირება

მილსადენები უზრუნველყოფენ რაციონალურ გზას ქვეყნის შიგნით და მის გარეთ ნედლეულის ტრანსპორტირებისათვის. დღესდღეობით მოქმედი მილსადენებია:

ავიატრანსპორტი რედაქტირება

აზერბაიჯანის დიდი ქალაქები დაკავშირებულნი არიან ერთმანეთთან და დედაქალაქთან ავია მიმოსვლით. აზერბაიჯანის სახელმწიფო საავიაციო ტრანსპორტია აზერბაიჯანის ავიახაზები. აეროპორტების საერთო რიცხვი 2007 წლის მონაცემებით შეადგენდა 35-ს[8], მათ შორის ჰეიდარ ალიევის სახელობის ბაქოს საერთაშორისო აეროპორტი, განჯის საერთაშორისო აეროპორტი, გაბალას საერთაშორი აეროპორტი, ლენქორანის საერთაშორისო აეროპორტი, ზაქათალის აეროპორტი. გარდა ამისა ზაბრათში ვერტმფრენის აეროდრომი მდებარეობს.

აზერბაიჯანში ფუნქციონირებენ კერძო ავიაკომპანიებიც: Imair Airlines, Turan Air, Silk Way Airlines.

ინვესტიციები რედაქტირება

ინვესტიციები ქვეყნის შიგნით რედაქტირება

ბიზნესში შექმნილმა მისაღებმა პირობებმა წვლილი შეიტანეს ქვეყნის ეკონომიკაში ინვესტიციების წილის გაზრდას გასული წლების განმავლობაში 70 მილიარდი დოლარის ოდენობით, რომელთა ნახევარი უცხოურ ინვესტიციებზე მოდის.

2010 წლის აპრილში აზერბაიჯანის ეკონომიკაში უცხოური ინვესტიციები მიმდინარე წლის მარტში 25.47% -ით გაიზარდა და პირველ კვარტალში წელიწადში 37.9% -ით გაიზარდა (2009 წლის იანვარ-აპრილი).

აზერბაიჯანის საინვესტიციო პოლიტიკის ძირითადი მიზანი ბიზნესგარემოს გასაუმჯობესებლად არის კრიტერიუმის ჩამოყალიბება უცხოური ინვესტიციებისა და საინვესტიციო საქმიანობის წახალისების მიზნით; ეკონომიკის სოციალურ სფეროში სტრუქტურული რეფორმების უზრუნველყოფა; ექსპორტის ზრდა და კონკურენტუნარიანობა გლობალურ ბაზარზე ადგილობრივ პროდუქტებზე.

2011 წელს აზერბაიჯანის ეკონომიკაში უცხოური კომპანიებისა და საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტების ინვესტიციები 2010 წელთან შედარებით 3.2% -ით გაიზარდა და 3 მილიარდი 256 მილიონი შეადგინა. აზერბაიჯანის ეკონომიკაში ინვესტიციის ლიდერია გაერთიანებული სამეფო, რომლის წილიც 46.2% -ს შეადგენს; შეერთებული შტატები (მთლიანი ინვესტიციების 14.3%), იაპონიაში (9.1%), ნორვეგია (5.1%) და თურქეთი (4.1%)[16].

აზერბაიჯანის ცენტრალური ბანკის მონაცემებით, 2011 წელს აზერბაიჯანის ეკონომიკის პირდაპირი უცხოური ინვესტიცია იყო 3.1 მილიარდი დოლარი. 2010 წელთან შედარებით ზრდა 836.4 მლნ დოლარი იყო. პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების 77.9% იყო მიმართული ნავთობისა და გაზის სექტორში, ანუ 1.583 მილიარდი დოლარი. ყველაზე მნიშვნელოვანი თანხები დაიხარჯა BP Exploration-ისა და აზერბაიჯანის საერთაშორისო ოპერაციული კომპანიის მიერ[17].

აზერბაიჯანის ეკონომიკაში გერმანიამ 760 მილიონი დოლარის ინვესტიცია ჩადო და დაახლოებით 177 გერმანული კომპანია აზერბაიჯანში მუშაობს. დამოუკიდებლობის შემდეგ კომპანიებმა აზერბაიჯანში 174 მილიარდი დოლარის ინვესტიცია განახორციელეს[18].

2007-2008 წლებში აზერბაიჯანმა მარეგულირებელი რეფორმის 10 მაჩვენებლისგან 7 გააუმჯობესა. 2008 წლის იანვარში აზერბაიჯანმა დეპარტამენტის მაღაზიის მართვა დაიწყო, რამაც ბიზნესის დაწყების დრო, ღირებულება და პროცედურების რაოდენობა შეამცირა. ბიზნესის რეგისტრაცია გაიზარდა 40% -ით პირველი 6 თვის განმავლობაში. გარდა ამისა, გადასახადის გადამხდელებს შეუძლიათ ახლა დაადგინონ და გადაიხადონ გადასახადები ონლაინ რეჟიმში.

ქვეყანაში მცირე და საშუალო ბიზნესის საქმიანობაში ჩართულია ფიზიკური პირების 77.6% და იურიდიული პირების 22.4%. მთლიანი შიდა პროდუქტის წილი 10% -ის ფარგლებშია[19].

მცირე და საშუალო ბიზნესის მთავარი მიზანი ქვეყნის კონკურენტუნარიანობის გაზრდაა.

2018 წელს რუსეთმა აზერბაიჯანულ ეკონომიკაში 4.2 მილიარდი დოლარის ინვესტიცია განახორციელა[20].

მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმის 2017-2018 წლის გლობალური კონკურენტუნარიანობის ანგარიშში აზერბაიჯანი 35-ე ადგილზეა და დსთ-ს სივრცეში პირველ ადგილზეა[21].

ინვესტიციები ქვეყნის გარეთ რედაქტირება

აზერბაიჯანი ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში წელიწადში საქართველოს ეკონომიკაში სამი მილიარდი დოლარის ინვესტიცია განახორციელა[22]. 2010 წლის განმავლობაში აზერბაიჯანმა საქართველოს ეკონომიკაში 47 მილიონი დოლარის ინვესტიცია ჩადო.

2010 წელს, აზერბაიჯანის სახელმწიფო ნავთობის კომპანია (სოკარ) დააფინანსა აფრიკის, ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის ფონდები 100 მილიონი დოლარის ოდენობით საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციასთან, ჰოლანდიის საპენსიო ფონდის, კორეის საინვესტიციო კორპორაციისა და საუდის არაბეთის ფონდის თანამშრომლობით[23].

2018 წელს სერბიის ვაჭრობის, ტურიზმისა და ტელეკომუნიკაციის მინისტრმა რასიმ ლჟაჯიჩმა განაცხადა, რომ აზერბაიჯანს სურს სერბეთის ტურიზმში ფული ჩადოს[24].

ბიზნესის განვითარების მხარდაჭერა რედაქტირება

ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს მეწარმეობის მხარდაჭერის ეროვნული ფონდის შექმნამ აზერბაიჯანში ბიზნესის განვითარებაში დიდი როლი ითამაშა. მეწარმეობის განვითარების ხელშეწყობის მიზნით, მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითარებაზე ხორციელდება რეფორმების განხორციელების პროგრამები, უცხოურ ინვესტიციების მოზიდვა, საგადასახადო სისტემის გაუმჯობესება, იქმნება სამეწარმეო ინფრასტრუქტურა, სამრეწველო სფეროები (ბიზნეს ქალაქები და ბიზნეს ინკუბატორები ), ტექპარკები. 2008 წლის 1 იანვრიდან დაინერგა „ერთი ფანჯრის“ სისტემაში ბიზნეს სუბიექტების საქმიანობის რეგისტრაცია. იურიდიული პირების რეგისტრაციის პერიოდი 53-დან 3 დღემდე შემცირდა და პროცედურების რაოდენობა 15-დან 5-მდე შემცირდა[25].

საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდგომ პერიოდში საწარმო საქმიანობა ქვეყანაში სუსტად ვითარდებოდა, მაგრამ ახლა კერძო სექტორის ხარჯები რესპუბლიკის ბიუჯეტში ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტის 80% -ს შეადგენს, რაც შიდა ვაჭრობის 99.4% -ია, უცხოური ვაჭრობის 20%, საგადასახადო შემოსავლების 63%-ია. ქვეყანაში საწარმოების მხოლოდ 12.3% ეკუთვნის სახელმწიფოს, დარჩენილი 79.2% კერძო საკუთრებაა და 3.7% ერთობლივი საწარმოებია. დანარჩენი 4.8% არის საწარმოები 100% უცხოური კაპიტალით[26].

2011 წელს ფონდმა 160 მილიონი დოლარის ღირებულების შეღავათიანი სესხი გამოუშვა. ეს თანხები აზერბაიჯანის რეგიონებში 160-ზე მეტ სამრეწველო, სასოფლო-სამეურნეო, ვაჭრობისა და სხვა საწარმოების მშენებლობაზე დაიხარჯა.

2011 წელს მეწარმეობის მხარდაჭერის ეროვნულმა ფონდმა დააფინანსა 843 საინვესტიციო პროექტი 93,3 მილიონ დოლარად.

2018 წლის 31 ოქტომბერს გამოქვეყნებული Doing Business Report- ის თანახმად, 2019 წლისთვის აზერბაიჯანი 25-ე ადგილი დაიკავა (2018 წელს 57-ე)[27][28].

იხილეთ აგრეთვე რედაქტირება

რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ MIDDLE EAST :: AZERBAIJAN. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2016-07-09. ციტირების თარიღი: 2019-01-14.
  2. ↑ Содружество
  3. ↑ СНГ по экономическому развитию
  4. ↑ Азербайджан лидирует по развитию сетевых технологий среди стран СНГ
  5. ↑ GDP growth makes 3.4% in Azerbaijan in 2009. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2017-03-18. ციტირების თარიღი: 2019-01-14.
  6. ↑ Экономика Азербайджана
  7. ↑ Рост производства ВВП в 2011 году полностью обеспечен ненефтяным сектором экономики – Министр
  8. ↑ УРОВЕНЬ И СТРУКТУРА ЗАНЯТОСТИ НАСЕЛЕНИЯ В УСЛОВИЯХ ГЛОБАЛИЗАЦИИ ( НА ПРИМЕРЕ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ РЕСПУБЛИКИ)
  9. ↑ The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan
  10. ↑ Ultra – лидер Азербайджанского компьютерного рынка
  11. ↑ ЭКОНОМИЧЕСКОЕ РАЗВИТИЕ АЗЕРБАЙДЖАНА. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-01-04. ციტირების თარიღი: 2019-01-14.
  12. ↑ Азербайджан > Транспорт. Судостроение, машиностроение
  13. ↑ На Гянджинском автомобильном заводе вышел с конвейера тысячный трактор «Беларусь»
  14. ↑ AzSamand
  15. ↑ Международный союз электросвязи оценил Азербайджан как одну из быстроразвивающихся стран по ИКТ
  16. ↑ Азербайджан нацелен на привлечение инвестиций
  17. ↑ В ЭКОНОМИКУ АЗЕРБАЙДЖАНА ИНОСТРАННЫМИ ИНВЕСТОРАМИ ЗА ДЕВЯТЬ МЕСЯЦЕВ 2011 ГОДА ВЛОЖЕНО $3,1 МЛРД. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-01-10. ციტირების თარიღი: 2019-01-14.
  18. ↑ Azerbaijan leading country in CIS for foreign investment per capita
  19. ↑ Большая роль малого бизнеса в Азербайджане
  20. ↑ Россия вложила в экономику Азербайджана свыше $4,2 млрд - министр
  21. ↑ Azerbaijan
  22. ↑ Азербайджан инвестировал около 3 млрд. долл. в экономику Грузии за последние несколько лет – президент Ильхам Алиев
  23. ↑ Нефтяной фонд Азербайджана инвестирует в новый Фонд IFC для стран Африки, Латинской Америки и Карибского бассейна
  24. ↑ Azərbaycan Serbiyanın turizm sektoruna pul qoya bilər
  25. ↑ На внедрение в Азербайджане системы «одного окна» израсходовано $5 млн.
  26. ↑ Успешная модель независимой экономики
  27. ↑ Европа и Центральная Азия
  28. ↑ Doing Business 2019: A Year of Record Reforms, Rising Influence
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=აზერბაიჯანის_ეკონომიკა&oldid=4418839“-დან