ვიკიპედია

ალკანი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
მ ბოტის შეცვლა: sr:Алкани; cosmetic changes
ხაზი 1:
<div style='text-align: justify;'>
[[სურათიფაილი:Methane-2D-stereo.svg|right|thumb|უმარტივესი ალკანის [[მეთანი|მეთანის]] ქიმიური აღნაგობა]]'''„ალკანები“''' ანუ „[[პარაფინი|'''პარაფინები''']]“ ნაჯერი [[ნახშირწყალბადი|ნახშირწყალბადებია]] ანუ ისინი შედგებიან მხოლოდ [[ნახშირბადი|ნახშირბადისა]] ('''C''') და [[წყალბადი|წყალბადის]] ('''H''') [[ატომი|ატომებისაგან]]. ალკანების უჯერი [[ნახშირწყალბადი|ნახშირწყალბადებისაგან]] ძირითადი განსხვავებაა ისაა, რომ ალკანებში [[ატომი|ატომები]] ერთმანეთთან დაკავშირებულია '''მხოლოდ''' [[მარტივი ბმა|მარტივი ბმებით]] ანუ ნახშირბადის თითოეული ატომი დაკავშირებულია წყალბადის ატომების მაქსიმალურ რაოდენობასთან (ანუ ნახშირბადი '''გაჯერებულია''' წყალბადით).
 
განასხვავებენ ციკლურ და წრფივ (არაციკლურ) ალკანებს.
ხაზი 6:
წრფივი ალკანების ჯგუფური ზოგადი ფორმულაა: C<sub>n</sub>H<sub>2n+2</sub> სადაც ''n'' არის მთელი რიცხვი.
 
== ნომენკლატურა ==
 
ალკანების კლასის პირველი წარმომადგენლებია :
ხაზი 92:
ეს განაპირობებს ორგანულ ნაერთთა მრავალფეროვნებას და იწვევს ალკანების (უფრო ზოგადად კი ორგანული ნაერთების) სახელდების მოწესრიგების საჭიროებას; აქედან გამომდინარე [[ალკანების ნომენკლატურა]] უკიდურესად თანმიმდევრული და ლოგიკურია.
 
== ბუნებაში გავრცელება და ფიზიკური თვისებები ==
 
ბუნებაში ნახშირყალბადები ფართოდაა გავრცელებული ბუნებრივი აირისა და ნავთობის სახით. მათი წარმოშობა პრეისტორიული მცენარეების [[უჯრედისი|უჯრედისის]] [[უჯრედისი|(ცელულოზის)]] ფერმენტაციით აიხსნება.
ხაზი 99:
 
* ნახშირწყალბადთა დნობისა და დუღილის ემპრეტაურა იზრდება მოლეკულური მასისა და მთავარი ნახშირბადოვანი ჯაჭვის სიგრძის ზრდასთან ერთად
* [[ნორმალური პირობები|ნორმალურ პირობებში]] ალკანები CH<sub>4</sub>-იდან C<sub>4</sub>H<sub>10</sub>-ამდე — აირებია; C<sub>5</sub>H<sub>12</sub>-იდან C<sub>17</sub>H<sub>36</sub>-ამდე — სითხეები, ხოლო C<sub>18</sub>H<sub>38</sub>-ს მერე — მყარი სხეულები.
 
თხევადი და მყარი ალკანების სიმკვრივე მცირეა (დაახლოებით 0,7), სხვა ნახშირწყალბადების მსგავსად არც ისინი იხსნებიან წყალში, სამაგიეროდ კარგად ერევიან ორგანულ სითხეთა და უმრავლესობას და თავადაც კარგად ხსნიან მრავალ ორგანულ ნაერთს.
 
== ალკანთა ქიმიური რეაქციები ==
 
ალკანები ქიმიურად საკმაოდ პასიური ნაერთებია, მათი პასიურობა გამოწვეულია ნახშირბადის [[ვალენტობა|ვალენტობის]] გაჯერებულობითა და '''C-C''' და '''C-H''' ბმათა შედარებითი სიმტკიცით:
ხაზი 127:
*** CH<sub>4</sub> + 2O<sub>2</sub> = CO<sub>2</sub> + 2H<sub>2</sub>O
*** C<sub>n</sub>H<sub>2n+2</sub> +((3n+1)/2)O<sub>2</sub> = nCO<sub>2</sub> + (n+1)2H<sub>2</sub>O
** არასრულ წვას, რომლის შედეგადაც ვიღებთ [[წყალი|წყალსა]] და მყარ [[ნახშირბადი|ნახშირბადს]] (მაგ. [[ჭვარტლი]])
*** CH<sub>4</sub> + O<sub>2</sub> = C + 2H<sub>2</sub>O
*** C<sub>n</sub>H<sub>2n+2</sub> +((n+1)/2)O<sub>2</sub> = nC + (n+1)2H<sub>2</sub>O
* [[ჩანაცვლების რეაქცია]] : C-H ბმის გაწყვეტა და წყალბადის ჩანცვლება სხვა ელემენტის ატომით
* მაგალითი: მეთანის ქლორირება - ჰალოგენირება
*** CH<sub>4</sub> + Cl<sub>2</sub> = CH<sub>3</sub>Cl + HCl (ქლორწყალბადისა და მონოქლორმეთანის წარმოქმნა)
*** CH<sub>3</sub>Cl + Cl<sub>2</sub> = CH<sub>2</sub>Cl<sub>2</sub> + HCl (ქლორწყალბადისა და დიქლორმეთანის წარმოქმნა)
ხაზი 194:
[[sl:Alkan]]
[[sq:Alkanet]]
[[sr:АлканАлкани]]
[[su:Alkana]]
[[sv:Alkan]]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ალკანი“-დან