ფანტასტიკური სიმფონია (ბერლიოზი): განსხვავება გადახედვებს შორის

[[სურათიფაილი:Berliozpaint.gif|thumb|right|ჰექტორ ბერლიოზი]]

[[სურათიფაილი:Berliozs manuscript of first page of Symphonie Fantastique.jpg|thumb|right|ფანტასტიკური სიმფონიის ხელნაწერი]]

'''ფანტასტიკური სიმფონია''' ([[ფრანგ.]] ''Symphonie fantastique'') [[ჰექტორ ბერლიოზი]]ს შემოქმედებაში საუკეთესო ნაწარმოებად ითვლება. ამავე დროს ფრანგული პროგრამული სიმფონიის ერთ-ერთი შესანიშნავი ქმნილებაა. სიმფონია ავტობიოგრაფიული ხასიათისაა. ბერლიოზმა იგი მაშინ დაწერა, როცა შეყვარებული იყო ცნობილ ინგლისელ მსახიობზე - [[ჰარიეტ სმიტსონი|ჰარიეტ სმიტსონზე]]. ამას მოწმობს სიმფონიის ქვესათაურიც - ”ეპიზოდი მსახიობის ცხოვრებიდან”. სიმფონიის მხატვრული ღირსება ავტობიოგრაფიულ შინაარსზე უფრო ფართოა. იგი მსოფლიო [[რომანტიზმი|რომანტიკული ეპოქის]] ერთ-ერთი საუკეთესო ძეგლია. ”ფანტასტიკური სიმფონის” ბერლიოზის ეპოქის შესანიშნავი ძეგლიცაა, რომელიც გადაგვიშლის მე-19 საუკუნის 20-ანი წლების ბერლიოზის თანამედროვეთა სულიერ სამყაროს. ხუთივე ნაწილი შექმნილი და შთაგონებულია მისივე მგზნებარე სიყვარულის ისტორიით, გაერთიანებულია ერთი თემით - ლეიტმოტივით. ეს არის სატრფოს სახე, რომელსაც კომპოზიტორმა ”აკვიატებული იდეა” უწოდა. საინტერესოა სიმფონიის ახალი მხატვრული ჩანაფიქრი, სადაც გმირის ფიქრები და განცდები წარმოგვიდგებიან მუსიკალური სახეების საშუალებებით. თვით შეყვარებულთა მუსიკალური სახე წარმოადგენს მელოდიას. აქ წამყვანი როლი ენიჭება ლეიტთემიანობას. სატრფოს ლეიტთმა სიმფონიის ნაწილებში განიცდის სხვადასხვა ტემბრულ ცვლილებებს.

ფანატასტიკური სიმფონია შედგება 5 ნაწილისაგან ხუთივე ნაწილს აქვს სათაური, სადაც მოცემულია შესაბამისი ნაწილების შინაარსი:

3 ნაწილი - ადაჟიო - მისი პროგრამა ასეთია: სოფელში გაზაფხულის საღამოა. შეყვარებულს ესმის ორი მწყემსის სალამურზე დაკვრის ხმა, ეს ნაწილი იწყება ინგლისური ქარხნის და ჰობოის დუეტით, რაც მწყემსის სალამურზე დაკრული ჰანგების იმიტაციას წარმოადგენს. გამოჩნდება სატრფოს სახე, მას აწვალებს წინათგრძნობა რომ სატრფო ატყუებს. გმირი ნუგეშს ეძებს ბუნების წიაღში. სალამურზე დაკვრის ხმა მას ამშვიდებს. იქმნება პასტორალური ხმოვანება, შემდგომში მღელვარება იზრდება. ვიოლინოებისა და რტემოლების ფონზე კვლავ ჩვდება სატრფოს ლეიტმოტივი, რომელიც გმირის სულიერ მღელვარებას გამოხატავს . ბოლოს ყველაფერი მშვიდდება, გაისმის ქარახსის ინტონაციები, მაგრამ ჰობოი აღარ პასუხობს, სალამურის ხმაც აღარ ისმის, არც ქუხილის ხმაა. ჩამოვარდება სრული სიჩუმე. ეს ნაწილი განიცდის ბეთხოვენის პასტორალური სიმფონიის გავლენას

4 ნაწილში - სამსჯავროზე სვალა - გმირს ესიზმრება რომ მოკლა სატრფო. აქ ისმის პირქუში მარში, სადაც ბერლიოზი იყენებს სასულე საკრავებს, 3 ტრომბონს, 2 საყვირს და დიდი რაოდენობით დასარტყამ ინსტუმენტებს, 4 ლატავრის თეფშს და დიდ ბარაბანს. ეს ქმნის თანდათანობით მოახლოებული სვლის შთაბეჭდილებას. უეცრად გამოჩნდება სატრფოს ლეიტმოტივი, მაგრამ ის არ მთავრდება. დასკვნითი აკორდები, ტიმპანების თანხლებით, თეფშებისა და დოლის ძლიერი დარტყმით განაჩენის სისრულეში მოყვანას გვაუწყებენ.

# - ქაჯების ფერხული.

ბერლიოზის ფანტასტიკური სიმფონია მე-19 საუკუნის ფრანგული პროგრამული სიმფონიზმის ბრწყინვალე ნიმუშია. ნაწარმოებმა დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ლისტზე, რომელმაც გააკეთა მისი საფორტეპიანო ტრანსკრიფცია. შუმანი თავის ერთ-ერთ სტატიაში შესანიშნავ შეფასებას აძლევს ამ სიმფონიას, ხოლო აღფრთოვანებულმა პაგანინმა ბერლიოზს შეუკვეთა სიმფონია ალტისათვის, რომელიც შემდგომ გადაკეთდა სიმფონიად ”ჰეროლდი იტალიაში” - ბაირონის მიხედვით.

ფანტასტიკური სიმფონიის პოპულარობას არამარტო მუსიკოსებში არამედ უბრალო ხალხში ამტკიცებს მისი მრავალი გამოცემა მრავალ ქვეყანაში.