|
[[Image:Skhundadze.gif|thumb|სილოვან ხუნდაძე]]
'''სილოვან ხუნდაძე''' (*დ. [[3 აპრილი]]/[[16 აპრილი]], [[1860]], სოფ. [[კალაგონი]], დღევანდელი ამჟამად[[ჩოხატაური|ჩოხატაურის რაიონიმუნიციპალიტეტი]] ― †გ. [[12 მაისი]], [[1928]], [[ქუთაისი]]), [[ქართველები|ქართველი]] პედაგოგი და საზოგადო მოღვაწე, ახალი ქართული სალიტერატურო ენის ერთ-ერთი დამდგენი, ლიტერატორი და პუბლიცისტი, ცნობილი სასულიერო და საზოგადო მოღვაწის [[რაჟდენ ხუნდაძე, რაჟდენ|რაჟდენ ხუნდაძის]] (1845-1929) უმცროსი ძმა, საქართველოში ბავშვთა ფსიქოლოგიის ერთ-ერთი ფუძემდებლის, პროფესორ [[ფატი ხუნდაძე|ფატი ხუნდაძის]] (1895-1978) მამა.
დაიბადა გურიის სოფ. კალაგონში, მღვდელ თომა ხუნდაძის ოჯახში. ▼
==განათლება==
▲დაიბადა გურიის[[ოზურგეთის სოფ.მაზრა|ოზურგეთის მაზრის]] სოფელ [[კალაგონი|კალაგონში ]], მღვდელ თომა ხუნდაძის ოჯახში.
[[1880]] წელს სილოვან ხუნდაძემ დაამთავრა [[ქუთაისის კლასიკური გიმნაზია]]. [[1879]]-[[1880]] წლებში მისი რედაქტორობით გამოვიდა გიმნაზიის მოსწავლეთა ხელნაწერი ჟურნალისჟურნალ "სამშობლოსამშობლოს" ოთხი ნომერი. [[1884]] წელს მან დაამთავრა [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგის]] ([[რუსეთი]])ს უნივერსიტეტის აღმოსავლურ ენათა ფაკულტეტი. აქ სილ. ხუნდაძეის ისმენდა გამოჩენილი მეცნიერების: პეტრე ერნშტედტის, თადეუშ ზელინსკის, [[ჩუბინაშვილი, დავით|დავით ჩუბინაშვილისჩუბინაშვილი]]ს, [[ცაგარელი, ალექსანდრე|ალექსანდრე ცაგარელისცაგარელი]]ს და სხვათა ლექციებს. ჯერ კიდევ უნივერსიტეტში სწავლისას, ჟურნალ "ივერიას" [[1882]] წლის მე-12 ნომერში, გამოაქვეყნა თავისი პირველი საყურადღებო ნაშრომი "ისტორიული კილო გრ.გრიგოლ ორბელიანის ლექსებში" მან გამოაქვეყნა ჟურნალის "ივერია" [[1882]] წლის მე-12 ნომერში.
==პედაგოგიური , პუბლიცისტური და საზოგადოებრივი მოღვაწეობა== ▼
პეტერბურგიდან სამშობლოში დაბრუნებისთანავე, [[1884]] წლის შემოდგომაზე, სილ.სილოვან ხუნდაძე შეუდგა მრავალწლიან, უაღრესად ნაყოფიერ პედაგოგიურ და საზოგადოებრივ მოღვაწეობას. აღნიშნული წლის დამლევიდან [[1888]] წლამდე იგი პედაგოგიურ მოღვაწეობას ეწეოდა [[ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება|ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების]] ძველი [[სენაკი]]ს ქართულ სადავადაზნაურო სკოლაში. [[1888]] წელს იგი დაინიშნა ქუთაისის ქართული სათავადაზნაურო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის პედაგოგად. ამის შემდეგ მთელი მისი ცხოვრება დაკავშირებული იყო ქუთაისთან. [[1880]]-იანი წლების დამლევს ხუნდაძე არჩეულ იქნააირჩიეს ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების ნამდვილ წევრად. ▼
[[1900]] წელს ხსენებული სკოლის ინსპექტორის [[ ოცხელი, იოსებ|იოსებ ოცხელისოცხელი]] (1865-1919)ს და სილოვან ხუნდაძის თაოსნობითა და ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების გამგეობის თანადგომით შესაძლებელი გახდა სკოლის ბაზაზე [[ქუთაისის ქართული სათავადაზნაურო გიმნაზია|ქუთაისის ქართული სათავადაზნაურო გიმნაზიის]] დაფუძნება. იგი საქმიანობას შეუდგა, როგორც კერძო სრული გიმნაზია. [[თბილისის ქართული სათავადაზნაურო გიმნაზია|თბილისის ქართულ სათავადაზნაურო გიმნაზიასთან]] ერთად ეს სასწავლებელი წარმოადგენდა ქართული ეროვნულისაქართველოში საშუალო განათლების უმნიშვნელოვანეს კერას. გიმნაზიის პირველ დირექტორად დაინიშნა იოსებ ოცხელი, ხოლო ინსპექტორად - სილოვან ხუნდაძე. ამ გიმნაზიასთან იყო დაკავშირებული ხუნდაძის მთელი შემდგომი პედაგოგიური მოღვაწეობა. მის აღზრდილთა შორის ბევრი იყო შემდგომში გამოჩენილი მოღვაწე ., მათგანმათ საკმარისია დავასახელოთ მწერალიშორის: [[ ლორთქიფანიძე, ნიკო|ნიკო ლორთქიფანიძე]], აკადემიკოსი [[ ახვლედიანი, გიორგი|გიორგი ახვლედიანი]], აკადემიკოსი [[ ნუცუბიძე, შალვა|შალვა ნუცუბიძე]], აკადემიკოსი [[ ერისთავი, კონსტანტინე|კონსტანტინე ერისთავი]], აკადემიკოსი [[ ჩიქობავა, არნოლდ|არნოლდ ჩიქობავა]], აკადემიკოსი [[ ქავთარაძე, პეტრე|პეტრე ქავთარაძე]], აკადემიკოსი [[ უზნაძე, დიმიტრი|დიმიტრი უზნაძე]], აკადემიკოსი [[ ყაუხჩიშვილი, სიმონ|სიმონ ყაუხჩიშვილი]], აკადემიკოსი [[ წერეთელი, გიორგი ვასილის ძე|გიორგი წერეთელი]], პროფესორი [[ წერეთელი, ალექსანდრე|ალექსანდრე წერეთელი]], მწერალი-აკადემიკოსი [[ გამსახურდია, კონსტანტინე|კონსტანტინე გამსახურდია]], აკადემიკოსი [[ თოფურია, ვარლამ|ვარლამ თოფურია]], პროფესორი [[ ნოზაძე, ვიქტორ|ვიქტორ ნოზაძე]] და სხვანი. ▼
[[1907]] წელს სილოვან ხუნდაძე არჩეულ იქნააირჩიეს [[საქართველოს საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოება|საქართველოს საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოების]] დამფუძნებელ წევრად. [[1913]] წელს მისი ინიციატივით დაარსდა ამ საზოგადოების ქუთაისის განყოფილება. [[1916]] წელს იგი იყო '''დასავლეთ საქართველოს მასწავლებელთა კავშირი'''-ს ერთ-ერთი ფუძემდებელი. გარდა ამისა, [[1910]] წელს იოსებ ოცხელთან ერთად მან დააარსა გამომცემლობა "მერანი", რომელმაც გამოსცა არაერთი მნიშვნელოვანი სახელმძღვანელო. ▼▲==პედაგოგიური, პუბლიცისტური და საზოგადოებრივი მოღვაწეობა==
[[1907]] წელს სილოვან ხუნდაძე უდიდესი მწუხარებით გამოეთხოვა [[ილია ჭავჭავაძე]]ს, რომელთანაც აკავშირებდა ხანგრძლივი ურთიერთობა.
▲პეტერბურგიდან სამშობლოში დაბრუნებისთანავე, [[1884]] წლის შემოდგომაზე, სილ. ხუნდაძე შეუდგა მრავალწლიან, უაღრესად ნაყოფიერ პედაგოგიურ და საზოგადოებრივ მოღვაწეობას. აღნიშნული წლის დამლევიდან [[1888]] წლამდე იგი პედაგოგიურ მოღვაწეობას ეწეოდა [[ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება|ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების]] ძველი [[სენაკი]]ს ქართულ სადავადაზნაურო სკოლაში. [[1888]] წელს იგი დაინიშნა ქუთაისის ქართული სათავადაზნაურო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის პედაგოგად. ამის შემდეგ მთელი მისი ცხოვრება დაკავშირებული იყო ქუთაისთან. [[1880]]-იანი წლების დამლევს ხუნდაძე არჩეულ იქნა ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების ნამდვილ წევრად.
[[1907]] წელს სილოვან ხუნდაძე უდიდესი მწუხარებით გამოეთხოვა [[ჭავჭავაძე, ილია{{ციტატა| ილია ჭავჭავაძეს]], რომელთანაც აკავშირებდა ხანგრძლივი ურთიერთობა. "საქართველოს მტერნო, ნუ გიხარიათ! ილია ჭავჭავაძე არ მომკვდარა, ის ცოცხალია და მარადის ცოცხალი იქნება ქართველი ერის გულსა და გონებაში! საქართველოს მტერნო, ნუ გიხარიათ! ილია ჭავჭავაძემ თავისი მოწამეობრივი სიკვდილით თავისი დიდებული სახელი კიდევ უფრო განადიდა, კიდევ უფრო მკვიდრი, უფრო მშვენიერი ძეგლი დაიდგა! საქართველოს მტერნო, შეძრწუნდით! თქვენი საზარელი მკვლელობით თვით თქვენი თავი მოიკალით, თქვენი გული გამოიღადრეთ! ამიერიდან ქართველი ერი თქვენს საქმეებს დაგმობს, თქვენს სახელს ზიზღით მოიხსენიებს! ქართველო ხალხო! გონს მოდი, გამოფხიზლდი, გაარჩიე მტერი და მოყვარე! გარეშე მტრებმა ვერ შეძლეს შენი დამონება, შენი შერცხვენა. მხოლოდ შინაური მტრები შეიქნენ შენი შემარცხვენელნი! ქართველებო, ნუ დაივიწყებთ შოთას სიტყვებს: "მოყვარე, მტერი ყოვლისა, მტრისაგან უფრო მტერია"-ო! "-|სილოვან აღნიშნახუნდაძის თავისგამოსათხოვარი გამოსათხოვარ სიტყვაში სახელოვანმა პედაგოგმა და მამულიშვილმა. ილიას ხსოვნას მიეძღვნა იმავე წელს ქუთაისში გამოცემული მისი ნაშრომები "ილია ჭავჭავაძის სახსოვრად" და "მკვლელები და მცველები".სიტყვა}}▼▲[[1900]] წელს ხსენებული სკოლის ინსპექტორის [[ოცხელი, იოსებ|იოსებ ოცხელის]] (1865-1919) და სილოვან ხუნდაძის თაოსნობითა და ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების გამგეობის თანადგომით შესაძლებელი გახდა სკოლის ბაზაზე [[ქუთაისის ქართული სათავადაზნაურო გიმნაზია|ქუთაისის ქართული სათავადაზნაურო გიმნაზიის]] დაფუძნება. იგი საქმიანობას შეუდგა, როგორც კერძო სრული გიმნაზია. [[თბილისის ქართული სათავადაზნაურო გიმნაზია|თბილისის ქართულ სათავადაზნაურო გიმნაზიასთან]] ერთად ეს სასწავლებელი წარმოადგენდა ქართული ეროვნული საშუალო განათლების უმნიშვნელოვანეს კერას. გიმნაზიის პირველ დირექტორად დაინიშნა იოსებ ოცხელი, ხოლო ინსპექტორად - სილოვან ხუნდაძე. ამ გიმნაზიასთან იყო დაკავშირებული ხუნდაძის მთელი შემდგომი პედაგოგიური მოღვაწეობა. მის აღზრდილთა შორის ბევრი იყო შემდგომში გამოჩენილი მოღვაწე. მათგან საკმარისია დავასახელოთ მწერალი [[ლორთქიფანიძე, ნიკო|ნიკო ლორთქიფანიძე]], აკადემიკოსი [[ახვლედიანი, გიორგი|გიორგი ახვლედიანი]], აკადემიკოსი [[ნუცუბიძე, შალვა|შალვა ნუცუბიძე]], აკადემიკოსი [[ერისთავი, კონსტანტინე|კონსტანტინე ერისთავი]], აკადემიკოსი [[ჩიქობავა, არნოლდ|არნოლდ ჩიქობავა]], აკადემიკოსი [[ქავთარაძე, პეტრე|პეტრე ქავთარაძე]], აკადემიკოსი [[უზნაძე, დიმიტრი|დიმიტრი უზნაძე]], აკადემიკოსი [[ყაუხჩიშვილი, სიმონ|სიმონ ყაუხჩიშვილი]], აკადემიკოსი [[წერეთელი, გიორგი ვასილის ძე|გიორგი წერეთელი]], პროფესორი [[წერეთელი, ალექსანდრე|ალექსანდრე წერეთელი]], მწერალი-აკადემიკოსი [[გამსახურდია, კონსტანტინე|კონსტანტინე გამსახურდია]], აკადემიკოსი [[თოფურია, ვარლამ|ვარლამ თოფურია]], პროფესორი [[ნოზაძე, ვიქტორ|ვიქტორ ნოზაძე]] და სხვანი.
ილიას ხსოვნას მიეძღვნა იმავე წელს ქუთაისში გამოცემული მისი ნაშრომები "ილია ჭავჭავაძის სახსოვრად" და "მკვლელები და მცველები".
▲[[1907]] წელს სილოვან ხუნდაძე არჩეულ იქნა [[საქართველოს საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოება|საქართველოს საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოების]] დამფუძნებელ წევრად. [[1913]] წელს მისი ინიციატივით დაარსდა ამ საზოგადოების ქუთაისის განყოფილება. [[1916]] წელს იგი იყო '''დასავლეთ საქართველოს მასწავლებელთა კავშირი'''-ს ერთ-ერთი ფუძემდებელი. გარდა ამისა, [[1910]] წელს იოსებ ოცხელთან ერთად მან დააარსა გამომცემლობა "მერანი", რომელმაც გამოსცა არაერთი მნიშვნელოვანი სახელმძღვანელო.
[[1914]] წელს კავკასიის სასწავლო ოლქმა ქუთაისის ქართული გიმნაზიის შესამოწმებლად მიავლინა თავისი ინსპექტორი , ქართველი ერის მოძულე, ვინმე კორიცკი. მას არ მოეწონა გამოსაშვებ გამოცდებში მონაწილე მოსწავლეთა რაოდენობა და "ატესტატების სიმცირის" ყალბი საბაბით გადაწყვიტა მათი რაოდენობის ხელოვნურად შემცირება. გიმნაზიის პედაგოგები, პირველყოვლისა - იოსებ ოცხელი და სილოვან ხუნდაძე, აღაშფოთა რუსი მოხელისმისმა თვითნებობამ. მეორე დღეს კორიცკის სამასწავლებლოში სილოვან ხუნდაძე დახვდა.შეხვდა კორიცკის გამარჯობის ნიშნად გაწვდილიდა ხელი ჰაერშიარ შერჩა... "ხეპრე თავი მეტის-მეტად მაღლა აგიწევიათ! ახალგაზრდობა ჩვენი უპირველესი საზრუნავია და საფიქრალი. მათ მსხვერპლად ვერასგზით ვერ შემოგწირავთ. ასეთ ატესტატებს არაფრად ვსაჭიროებთ და საერთოდ, საიდანაც მობრძანებულხართ, იქ შეგიძლიათ მიბრუნდეთ"-ო, მიუგო სილოვანმა კორიცკისჩამოართვა. ეს უთანხმოება გახდა გიმნაზიიდან მისი დათხოვნის მიზეზი. იგიხუნდაძე გიმნაზიას დაუბრუნდა მხოლოდ [[1916]] წლის დამლევს დაუბრუნდა. ▼▲[[1907]] წელს სილოვან ხუნდაძე უდიდესი მწუხარებით გამოეთხოვა [[ჭავჭავაძე, ილია|ილია ჭავჭავაძეს]], რომელთანაც აკავშირებდა ხანგრძლივი ურთიერთობა. "საქართველოს მტერნო, ნუ გიხარიათ! ილია ჭავჭავაძე არ მომკვდარა, ის ცოცხალია და მარადის ცოცხალი იქნება ქართველი ერის გულსა და გონებაში! საქართველოს მტერნო, ნუ გიხარიათ! ილია ჭავჭავაძემ თავისი მოწამეობრივი სიკვდილით თავისი დიდებული სახელი კიდევ უფრო განადიდა, კიდევ უფრო მკვიდრი, უფრო მშვენიერი ძეგლი დაიდგა! საქართველოს მტერნო, შეძრწუნდით! თქვენი საზარელი მკვლელობით თვით თქვენი თავი მოიკალით, თქვენი გული გამოიღადრეთ! ამიერიდან ქართველი ერი თქვენს საქმეებს დაგმობს, თქვენს სახელს ზიზღით მოიხსენიებს! ქართველო ხალხო! გონს მოდი, გამოფხიზლდი, გაარჩიე მტერი და მოყვარე! გარეშე მტრებმა ვერ შეძლეს შენი დამონება, შენი შერცხვენა. მხოლოდ შინაური მტრები შეიქნენ შენი შემარცხვენელნი! ქართველებო, ნუ დაივიწყებთ შოთას სიტყვებს: "მოყვარე, მტერი ყოვლისა, მტრისაგან უფრო მტერია"-ო!"- აღნიშნა თავის გამოსათხოვარ სიტყვაში სახელოვანმა პედაგოგმა და მამულიშვილმა. ილიას ხსოვნას მიეძღვნა იმავე წელს ქუთაისში გამოცემული მისი ნაშრომები "ილია ჭავჭავაძის სახსოვრად" და "მკვლელები და მცველები".
[[1917]] წლის [[17 მაისი|17 მაისს]] ქუთაისში, ქართული სათავადაზნაურო გიმნაზიის შენობაში , შედგა სხდომა, რომელმაც განიხილა [[თბილისი|თბილისში]] ქართული უნივერსიტეტის დაფუძნების საორგანიზაციო საკითხები. კრების მონაწილეთა შორის იყო სილოვან ხუნდაძეც. სხდომაზე შეიქმნა "თბილისის უნივერსიტეტის დამფუძნებელი საზოგადოება". ▼▲[[1914]] წელს კავკასიის სასწავლო ოლქმა ქუთაისის ქართული გიმნაზიის შესამოწმებლად მიავლინა თავისი ინსპექტორი, ქართველი ერის მოძულე, ვინმე კორიცკი. მას არ მოეწონა გამოსაშვებ გამოცდებში მონაწილე მოსწავლეთა რაოდენობა და "ატესტატების სიმცირის" ყალბი საბაბით გადაწყვიტა მათი რაოდენობის ხელოვნურად შემცირება. გიმნაზიის პედაგოგები, პირველყოვლისა - იოსებ ოცხელი და სილოვან ხუნდაძე, აღაშფოთა რუსი მოხელის თვითნებობამ. მეორე დღეს კორიცკის სამასწავლებლოში სილოვან ხუნდაძე დახვდა. კორიცკის გამარჯობის ნიშნად გაწვდილი ხელი ჰაერში შერჩა... "ხეპრე თავი მეტის-მეტად მაღლა აგიწევიათ! ახალგაზრდობა ჩვენი უპირველესი საზრუნავია და საფიქრალი. მათ მსხვერპლად ვერასგზით ვერ შემოგწირავთ. ასეთ ატესტატებს არაფრად ვსაჭიროებთ და საერთოდ, საიდანაც მობრძანებულხართ, იქ შეგიძლიათ მიბრუნდეთ"-ო, მიუგო სილოვანმა კორიცკის. ეს უთანხმოება გახდა გიმნაზიიდან მისი დათხოვნის მიზეზი. იგი გიმნაზიას დაუბრუნდა მხოლოდ [[1916]] წლის დამლევს.
[[1919]] წელს გარდაიცვალა იოსებ ოცხელი. გიმნაზიის დირექტორად დაინიშნა სილ.სილოვან ხუნდაძე. ამ მოვალეობას ასრულებდა იგი [[1923]] წლამდე. ▼▲[[1917]] წლის [[17 მაისი|17 მაისს]] ქუთაისში, ქართული სათავადაზნაურო გიმნაზიის შენობაში, შედგა სხდომა, რომელმაც განიხილა [[თბილისი|თბილისში]] ქართული უნივერსიტეტის დაფუძნების საორგანიზაციო საკითხები. კრების მონაწილეთა შორის იყო სილოვან ხუნდაძეც. სხდომაზე შეიქმნა "თბილისის უნივერსიტეტის დამფუძნებელი საზოგადოება".
==ლიტერატურული მოღვაწეობა==
▲[[1919]] წელს გარდაიცვალა იოსებ ოცხელი. გიმნაზიის დირექტორად დაინიშნა სილ. ხუნდაძე. ამ მოვალეობას ასრულებდა იგი [[1923]] წლამდე.
[[1882]] წლიდან იგისილოვან ხუნდაძე ეწეოდა აქტიურ პუბლიცისტურ და ლიტერატურულ მოღვაწეობას. მისი ლექსები და სტატიები ხშირად ქვეყნდებოდა ქართულ ჟურნალ-გაზეთებში "ივერია", "დროება", "ცნობის ფურცელი", "განათლება", "სამშობლო" და სხვა. [[1914]] და [[1926]] წლებში ქუთაისში გამოიცა მისი რჩეული თხზულებები ორ ტომად. [[1901]]-[[1902]] წლებში ქუთაისში ორ წიგნად გამოიცა სილ. ხუნდაძის "ჩემი აზრი და ფიქრები".
სილოვან ხუნდაძე სამართლიანად ითვლება თანამედროვე ქართული სალიტერატურო ენის ნორმების ერთ-ერთ დამდგენად. მისი სახელმძღვანელოებიდან აღსანიშნავია: "ქართული გრამატიკა" (ორ ნაწილად, 1904, მეორე გამოცემა - 1921), "სალიტერატურო ქართული" (1901), "ნიკოლოზ ბარათაშვილი" (1914), "რაფიელ ერისთავი" (1918), "გრიგოლ ორბელიანი" (1917), "ვახტანგ ორბელიანი" (1918), "აკაკი წერეთელი" (1918), "ილია ჭავჭავაძე" (1919), "შოთა რუსთაველი" (1921), "ქართული მართლწერისა და სწორენის ძირითადი საფუძვლები" (1927). მეტად საყურადღებოა მისი მონოგრაფიული ხასიათის გამოკვლევები: "ქართული ზმნები" (ქუთაისი, 1891) და "სალიტერატურო ქართული" (ქუთაისი, 1901).
აღსანიშნავია, რომ სილოვან ხუნდაძე იყო საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის თვალსაჩინო მოღვაწე. [[1892]]-[[1893]] წლებში იგი აქტიურად უჭერდა მხარს '''[[თავისუფლების ლიგა|"საქართველოს თავისუფლების ლიგას"]]''', ხოლო [[1900]] წლიდან (დღიდან დაარსებისა) შედიოდა '''საქართველოს სოციალ-ფედერალისტთა პარტიაში''' და იყო ამ პარტიის ქუთაისის განყოფილების ერთ-ერთი ხელმძღვანელი. ბოლშევიკური რუსეთის მიერ დამოუკიდებელი საქართველოს ოკუპაციისა და ფაქტობრივი ანექსიის ([[1921]] წლის თებერვალი-მარტი) შემდეგ სახელოვანი მამულიშვილიის მხარს უჭერდა საქართველოსსაქართველოში ეროვნულ,ანტისაბჭოთა ანტისაოკუპაციო მოძრაობას.
იგისილოვან ხუნდაძე გარდაიცვალა 68 წლის ასაკში. დაკრძალულია ქუთაისში, საზოგადო მოღვაწეთა პანთეონში. ქუთაისის ყოფილი სათავადაზნაურო გიმნაზიის ეზოში დადგმულია მისი ბიუსტი.
{{DEFAULTSORT:ხუნდაძე, სილოვან}}
|
