'''საბაწმიდის ლავრა''', ქართული მწიგნობრობის უძველესი და უმნიშვნელოვანესი კერა [[პალესტინა]]ში, [[იერუსალიმი]]ს სამხრეთ-აღმოსავლეთით, დაახლოებით 13-15კმ-ზე. სავანე დაარსა ცნობილმა საეკლესიო მოღვაწემ [[საბა განწმენდილი|საბა განწმედილმა]] (439-532) V საუკუნის 80-იან წლებში, იქ შეიქმნა ქრისტიანული მწერლობის მრავალი მნიშვნელოვანი ძეგლი [[ბერძნული ენა|ბერძნულ]], [[ქართული ენა|ქართულ]], [[სირიული ენა|სირიულ]], [[სომხური ენა|სომხურ]], [[არაბული ენა|არაბულ]] ენებზე. საბაწმიდის ლავრაში ქართველი ბერები ადრევე დასახლდნენ. VIII-X სს-შისაუკუნეებში არაბთა მომძლავრების გამო სამშობლოდან გადახვეწილმა ქართველმა ბერებმა საბაწმიდის ლავრაში გაცხოველებული კულტურულ-საგანმანათებლო საქმიანობა გააჩაღეს. VIII-IX სს-შისაუკუნეებში იქ გატარდა ქართ.ქართული სალიტერატურო სალიტ.ენის რეფორმა, ,შემუშავდა ბიბლ.ბიბლიური წიგნების ე.წ. საბაწმიდური რედაქცია (დაახლოებით IXსIX ს.),განვითარდა ორიგინ.ორიგინალური ჰიმნოგრაფია ([[ბასილი საბაწმიდელი]], [[იოანე-საზოსიმე]]), თარგმნითი ლიტერატურა. გახშირდა ხელნაწერთა დამზადება, დაოსტატდნენ კალიგრაფები ([[მაკარი ლეთეთელი]], [[გიორგი თბილელი]], [[იოანე-ზოსიმე]]). იქ დამზადებულ ხელნაწერთაგან მნიშვნელოვანია 864-ის წლის ე.წ. სინის მრავალთავი - უძველესი ქართ.ქართული თარიღიანი ხელნაწერი; ჭილ-ეტრატის იადგარი (IX). და სხვა. ს. ლ.-ს ცხოველი ურთიერთობა ჰქონდა საქართველოსთან.XIს-იდან არაბთა მოძალებისა და სავანის ხშირი დარბევის გამო ქართვ. მოღვაწეებმა სხვა მონასტრებს მიაშურეს და ხელნაწერებიც ახ. სადგომებში გადაიტანეს.ამიტომაც ს. ლ-ის ქართ. ხელნაწერთა უმრავლესობა სინის მთაზეა დაცული; ორიოდე მათგანი ინახება თბილისსა და ლენინგრადში.
