ხეთური ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ენარჯილისი (განხილვა | წვლილი) No edit summary |
მ ბოტის დამატება: ga:Hitis; cosmetic changes |
||
ხაზი 5:
== სახელი ==
ხაზი 17:
== გაშიფრვა ==
პირველი დასაბუთებული პრეტენზია ხეთური ენის კუთვნილების შესახებ გამოთქმული იყო იორგენ ალექსანდერ კნუდცონის (Jørgen Alexander Knudtzon, 1902 წ.) მიერ
შემდეგში ჰუგო უინკლერმა ბოღაზქოის თანამედროვე სოფელში აღმოაჩინა ფილების დიდი რაოდენობა, რომელიც შესრულებული იყო უკვე გაშიფრული აქადური ლურსმული დამწერლობით, მაგრამ უცნობ ენაზე. ბოღაზქოი კი იმყოფება ზუსტად იმ ადგილზე, სადაც ოდესღაც იდგა ხათუსა, ხეთების იმპერიის დედაქალაქი. ამ დიდი მასალის შესწავლის საფუძველზე ბედრიხ ჰროზნიმ (Bedřich Hrozný) მოახერხა ენის გაშიფრვა. მან წარმოადგინა თავისი არგუმენტები, რომ ეს ენა ინდო-ევროპულია, იმ სტატიაში, რომელიც გამოქვეყნდა 1915 წელს, რომელსაც მალე მოჰყვა ამ ენის გრამატიკაც (Hrozný 1917 წ.). ჰროზნის არგუმენტაცია, რომ ხეთური ეკუთვნოდა ინდო-ევროპული ენების ოჯახს, სავსებით თანამედროვე სტილის იყო, მაგრამ მაინც ცუდად დასაბუთებული. იგი ყურადღებას ამახვილებდა მორფოლოგიის იდიოსინკრაზიული ასპექტების გამაოგნებელ მსგავსებებზე, რაც ძალიან არ გავდა შემთხვევითს და ასევე ნაკლებსავარაუდო იყო მისი ნასესხებობა. ამ მსგავსებებს შორის იყო რ/ნ მონაცვლეობა (იხილეთ [[როტაციზმი]]) ზოგიერთი სახელების შტოებში და ვოკალური აბლაუტი. ორივე ეს მოვლენა ჩანდა წყლის აღმნიშვნელ არსებით სახელში "ვადარ", რომლის მხოლობითი სახელობითი იყო "ვადარ", ხოლო მხოლობითი ნათესაობითი _ "ვედენას". მან ასევე წარმოადგინა მთელი წყება რეგულარული ბგერითი შესაბამისობებისა. პირველი მსოფლიო ომით გამოწვეული მოკლე საწყისი დაყოვნების შემდეგ, ჰროზნის შიფრი, მისი დაწვრილებითი გრამატიკული ანალიზი და ხეთურის ინდო-ევროპულთან ნათესაობის დამამტკიცებელი საბუთები ძალიან ჩქარა გახდა საყოველთაოდ მიღებული და აღიარებული. მალე ამას დაემატა კიდევ უფრო ფართო დასაბუთება, წარმოდგენილი თანამედროვე სწავლულების მიერ, როგორიცაა ედგარ ჰ. სტურტევანტი, რომელმაც გამოსცა პირველი მეცნიერულად შედგენილი ხეთური გრამატიკა ქრესტომათიითა და ლექსიკონით. სტურტევანტის გრამატიკის 1951 წელს გადასინჯული გამოცემა ჯერ ისევ ავტორიტეტულია დღესაც.
== კლასიფიკაცია ==
== ორთოგრაფია ==
== ფონოლოგია ==
5.1 ხმოვნები
ხაზი 35:
5.4 სატემური თავისებურებების დიფუზია ინდო-ევროპულში
== გრამატიკა ==
6.1 მორფოლოგია
6.1.1 არსებითი სახელი
ხაზი 43:
6.2 სინტაქსი
== კორპუსი ==
== რეფერენციები ==
== ლიტერატურა ==
<div class="reflist4" style="height: 220px; overflow: auto; padding: 3px" >
ხაზი 66:
Melchert, H. Craig (1994). Anatolian Historical Phonology. Amsterdam: Rodopi. ISBN 90-5183-697-X.<br />
Patri, Sylvain (2007). L'alignement syntaxique dans les langues indo-européennes d'Anatolie. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN 978-3-447-05612-0.<br />
Rose, S. R. (2006). The Hittite -hi/-mi conjucations. Innsbruck: Institut für Sprachen und Literaturen der Universität Innsbruck. ISBN
Sturtevant, Edgar H. A. (1933, 1951). Comparative Grammar of the Hittite Language. Rev. ed. New Haven: Yale University Press, 1951. First edition: 1933.<br />
Sturtevant, Edgar H. A. (1940). The Indo-Hittite laryngeals. Baltimore: Linguistic Society of America.<br />
'''ტექსტური გამოცემები'''
* Further information: Hittite texts<br />
* Goetze, Albrecht & Edgar H. Sturtevant (1938). The Hittite Ritual of Tunnawi. New Haven: American Oriental Society.<br />
* Sturtevant, Edgar H. A., & George Bechtel (1935). A Hittite Chrestomathy. Baltimore: Linguistic Society of America.<br />
* Knudtzon, J. A. (1902). Die Zwei Arzawa-Briefe: Die ältesten Urkunden in indogermanischer Sprache. Leipzig: Hinrichs.<br />
* '''ჟურნალის სტატიები'''
* Hrozný, Bedřich (1915). "Die Lösung des hethitischen Problems". Mitteilungen der Deutschen Orient-Gesellschaft 56: 17–50.<br />
* Sturtevant, Edgar H. (1932). "The Development of the Stops in Hittite". Journal of the American Oriental Society 52: 1–12. doi:10.2307/593573.
* Sturtevant, Edgar H. (1940). "Evidence for voicing in Hittite g". Language 16: 81–87. doi:10.2307/408942.[2]<br />
* Wittmann, Henri (1969). "A note on the linguistic form of Hittite sheep". Revue hittite et asianique 22: 117–118.[3]<br />
* Wittmann, Henri (1964, 1973). "Some Hittite etymologies". Die Sprache 10, 19: 144–148, 39–43.[4][5]<br />
* Wittmann, Henri (1969). "The development of K in Hittite". Glossa 3: 22–26.[6]<br />
* Wittmann, Henri (1969). "A lexico-statistic inquiry into the diachrony of Hittite". Indogermanische Forschungen 74: 1–10.[7]<br />
* Wittmann, Henri (1969). "The Indo-European drift and the position of Hittite". International Journal of American Linguistics 35: 266–268. doi:10.1086/465065.[8]<br />
</div>
== იხილეთ აგრეთვე ==
Languages portal
ხაზი 100:
Henri Wittmann
== გარე ბმულები ==
Hittite online - The University of Texas at Austin
ხაზი 121:
[[fi:Heetin kieli]]
[[fr:Hittite (langue)]]
[[ga:Hitis]]
[[gl:Lingua hitita]]
[[he:חתית]]
| |||