სფრაგისტიკა: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 1:
[[ფაილი:Clay.Tablet.Cylinder.Seal.Uruk.jpg|thumb]]
'''სფრაგისტიკა''' ([[ლათინური{{lang-la|ლათ.]]σφραγις -}} ბეჭდვა) , ანუ როგორც მას კიდევ უწოდებენ, '''სიგილოგრაფია''' (ლათ. {{lang-la|sigillum -}} ბეჭდვა) -- დამხმარე [[ისტორია|ისტორიული]] დისციპლინაა, რომლის შესწავლის ობიექტს ბეჭდები და საბეჭდავები წარმოადგენენ.
 
საბეჭდავი ეწოდება სხვადასხვა მასალისაგან ([[ქვა]],[[ლითონი]],[[ძვალი]] და სხვა) გაკეთებულ შტამპს, ყალიბს, ხოლო ბეჭედი მის ანაბეჭდს, მიღებულს დაწნევით პლასტიკურ მასალაზე ([[თიხა]], [[ცვილი]], [[ლუქი]], [[ტყვია]], [[ვერცხლი]], [[ოქრო]] და სხვა), ან საღებავების საშუალებით [[ქაღალდი|ქაღალდზე]], [[ეტრატი|ეტრატზე]] და სხვა.
ხაზი 6:
სფრაგისტიკის წარმოშობა დაკავშირებული იყო ისტორული დოკუმენტების ნამდვილობის დადგენასა და დათარიღებასთან.
 
ბეჭედი, როგორც საბუთის უტყუარობის ნიშანი, პირველად გაჩნდა ქრისტეს შობამდე IV ათასწლეულში ძველი აღმოსავლეთის ქვეყნებში -- [[შუმერები|შუმერებთან]], [[ეგვიპტე|ეგვიპტეში]] და სხვა სახელმწიფოებში, სადაც ისინი მზადდებოდა მყარი ფერადი ქვებისაგან [[ცილინდრი|ცილინდრული]], [[ხოჭოები|ხოჭოს]] ფორმისა და ა.შ.
 
მოგვიანებით ბეჭდები ფართოდ გამოიყენებოდა - ანტიკურ [[საბერძნეთი|საბერძნეთში]], [[რომი|რომსა]] და [[ახლო აღმოსავლეთი|ახლო აღმოსავლეთში]]. ძველ საბერძნეთსა და რომში დაიწყეს თითზე წამოცმული საბეჭდავი ბეჭდების გამოყენება. რაც რომიდან გადავიდა [[დასავლეთ ევროპა|დასავლეთ ევროპაში]].
 
საუკუნეების მანძილზე იცვლებოდა ბეჭდების ფორმა, ტექსტი, აქტებთან მისი გამოყენების ხერხები (კიდული ტყვიის - ბულები, კიდული ოქროს და ვერცხლის, აქტებზე დასმული ცვილის ბეჭდები და ა.შ.). ეს ცვლილებები დადგენილია სფრაგისტიკით და შესაძლებლობას იძლევა, განისზღვროს აქტის ნამდვილობა, ხოლო აუცილებელ შემთხვევაში შედგენის დროც.
 
საქართველოში საბეჭდავები ფართოდ გამოიყენებოდა ქრისტეს შობამდე VI - IVVI—IV სს.-დან. ჩვენამდე მოღწეულ საბუთებზე ქართულწარწერიანი ბეჭდების უძველესი ნიმუშები XV ს.-ის 70-იანი წლებიდან გვხვდება. ამ დროიდან მოყოლებული, ქართული ბეჭდების ხმარება საბუთებში სისტემატიურ ხასიათს იღებს.
 
ქართულ ბეჭდებს ფორმის მიხედვით 2 ჯგუფად ყოფენ:
 
# '''1. ძირითადი ნაწილი''' - ოთხკუთხა და რვაკუთხა ფორმისაა.
# '''2. მცირე ნაწილი''' - მრგვალი და ოვალური.
'''2. მცირე ნაწილი''' - მრგვალი და ოვალური.
 
XVII ს.-დან კი ჩანს ე.წ. გუმბათისებური ბეჭდები.
 
ბეჭდების ლეგენდები შესრულებულია [[ასომთავრული]] და [[მხედრული]] [[დამწერლობა|დამწერლობით]].
ქართულ სფრაგისტიკაში ვხვდებით შემთხვევებს, როდესაც ლეგენდა ორ,- ან მრავალენოვანია. ძირითადად ეს ეხება სამოხელეო და მოქალაქეების ბეჭდებს. სამეფო ქართულ ბეჭდებში ასეთი შემთხვევები, ორიოდე გამონაკლისის გარდა, არ გვაქვს.
 
ლეგენდების შინაარსის მიხედვით ქართული ბეჭდები შეიძლება 3 ჯგუფად დაიყოს:
 
'''1.'''# ბეჭდები, რომელთა ლეგენდები შეიცავს მხოლოდ ბეჭდის მფლობელის სახელს.
'''2.'''# ბეჭდები, რომელთა ლეგენდებში ბეჭდის მფლობელი მოხსენიებულია სახელით, გვარით და თანამდებობით.
 
'''3.'''# ბეჭდები, რომელთაც ვრცელი ლეგენდები აქვთ.
'''2.''' ბეჭდები, რომელთა ლეგენდებში ბეჭდის მფლობელი მოხსენიებულია სახელით, გვარით და თანამდებობით.
 
'''3.''' ბეჭდები, რომელთაც ვრცელი ლეგენდები აქვთ.
 
აღსანიშნავია, რომ ჩვენამდე ძირითადად ბეჭდების ანაბეჭდებმა მოაღწია, თვით ბეჭდების უდიდესი ნაწილი კი დაკარგულია.
 
[[კატეგორია:ისტორიაისტორიოგრაფია]]
 
 
[[კატეგორია:საზოგადოებრივი მეცნიერებები]]
[[კატეგორია:ისტორია]]
 
 
[[be:Сфрагістыка]]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/სფრაგისტიკა“-დან