სომხეთ-საქართველოს ომი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 4:
|მდებარეობა=[[სამცხე-ჯავახეთის მხარე|სამხრეთ საქართველო]]
|შედეგი=[[საქართველო|საქართველოს]] გამარჯვება ტაქტიკური თვალსაზრისით.<ref>http://www.nplg.gov.ge/caucasia/Messenger/Geor/N13/SUMMARY/12.HTM</ref>
|ტერიტორია=[[ლორი|ლორის რაიონის]] ორმხრივი კონტროლი, მოგვიანებით კი სრულიად [[სომხეთის სსრ|სომხეთის სსრ-სთვის]] გადაცემა
|მხარე1=[[Image:Flag of the Democratic Republic of Armenia.svg|22px]] [[სომხეთი|სომხეთის დემოკრატიული რესპუბლიკა]]
|მხარე2=[[Image:Flag of Georgia (1990-2004).svg|22px]] [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა]]
|მეთაური1=[[Image:Flag of the Democratic Republic of Armenia.svg|22px]] დრასთამან[[დრასტამატ კანაიანი]]
|მეთაური2=[[Image:Flag of Georgia (1990-2004).svg|22px]] [[გიორგი მაზნიაშვილი]]
|ძალა1=
ხაზი 18:
'''სომხეთ-საქართველოს ომი''', შეიარაღებული კონფლიქტი [[სომხეთის დემოკრატიული რესპუბლიკა|სომხეთის დემოკრატიულ რესპუბლიკასა]] და [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკას]] შორის ე.წ.სადავო ტერიტორიების გამო [[ლორე]]სა და [[ჯავახეთი|ჯავახეთში]] [[1918]] წლის დეკემბერში, რეალურად საქართველოს თავდაცვითი ომი სომხეთის მთავრობის ირედენტისტური მისწრაფებების წინააღმდეგ. საბრძოლო მოქმედებები დაიწყო სომხეთის ჯარების მოულოდნელი თავდასხმით ქართულ სასაზღვრო ნაწილებზე 12 დეკემბერს; დასრულდა მათი დამარცხებით შულავერ-სადახლოს ბრძოლებში 29 დეკემბერს და დაზავების შეთანხმებით 31 დეკემბერს.
 
 
==ომის მიმდინარეობა==
პირველი მსოფლიო ომში დამარცხების შემდეგ, [[თურქეთი|თურქეთმა]] თავისი ჯარები მის მიერ ომის წლებში ოკუპირებული ისტორიული სამხრეთ საქართველოს ტერიტორიიდან გაიყვანა. 1918 წლის 5 დეკემბერს კი საქართველოს ჯარმა [[ახალქალაქი]] და ლორე დაიკავა, 9 დეკემბერს კი [[დაშნაკები|დაშნაკურმა მთავრობამ]] თავისი არმია საქართველოს წინააღმდეგ დაძრა. 12 დეკემბერს სომხეთის ჯარები გენერალ დრასტამატ „დრო“ კანაიანის მეთაურობით თავს დაესხნენ ქართულ სასაზღვრო ნაწილს სანაინში. დაიწყო სომეხ-ქართველთა უპრეცედენტო ომი.
 
Line 24 ⟶ 26:
18 დეკემბრისთვის სომხეთის არმიამ დაიკავა ლორის მთელი ზონა და მნიშვნელოვნად წაიწია წინ [[თბილისი]]სკენ. დარბეულ იქნა ქართული და აზერბაიჯანული სოფლები. ფრონტზე კრიტიკული სიტუაცია შეიქმნა. რეგიონის სომხური მოსახლეობა აქტიურად ეხმარებოდა სომეხთა რეგულარულ ჯარს, რომელსაც ასევე უერთდებოდნენ სომეხი მოხალისეები თბილისიდან და საქართველოს სხვა ქალაქებიდან. თბილისში გამოვლინდა არალეგალური დაჯგუფება, რომელიც იარაღით და ფულით ეხმარებოდა დაშნაკების არმიას. საქართველოს მთავრობამ საფრთხის განეიტრალების მიზნით დაიწყო მკაცრი რეპრესიული ზომების გატარება: მოხდა კოლაბორაციონიზმში ეჭვმიტანილი შეძლებული სომხების ქონების ნაწილობრივი ან სრული კონფისკაცია, ბევრი დეპორტირებული იქნა დედაქალაქიდან. 25 დეკემბრისთვის სომხური ჯარის შეტევა შესუსტდა; 10-დღიანმა შეუჩერებელმა მარშმა, საქართველოს სამხედრო ნაწილების წინააღმდეგობამ და ტიფის ეპიდემიამ სომხების რესურსები მნიშვნელოვნად შეზღუდა. ამასთანავე, მას შემდეგ, რაც ბრძოლები ლორის ტერიტორიას გასცდა, ადგილობრივმა სომეხმა მოხალისეებმა დაიწყეს დეზერტირობა და სოფლებში დაბრუნება; ფრონტის ხაზის თბილისთან მოახლოვებამ კი საქართველოს სამხედრო უწყებას გაუადვილა თავდაცვით ბრძოლებში ჩაბმული ნაწილების მომარაგება. სომხების მიერ ტყვედ ჩავარდნილი რამდენიმე ქართველი ოფიცრის დახვრეტამ ქართველებს შორის უკიდურესი განრისხება გამოიწვია. საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში დაიწყო მოხალისეთა რაზმების მობილიზება, რომლებიც თბილისში, [[რუსთაველის გამზირი|რუსთაველის გამზირზე]], სააღლუმო მარშის შემდეგ პირდაპირ ფრონტზე მიდიოდნენ.
 
 
25-27 დეკემბრის ბრძოლებში ინიციატივა თანდათან ქართველთა ხელში გადავიდა, თუმცა სრულყოფილი კონტრიერიშის ორგანიზება ამ დღეებში ვერ მოხერხდა. მხოლოდ, 28 დეკემბერს, გენერალმა გ. მაზნიაშვილმა 3,500 კაციანი შენაერთით შეძლო სრულმასშტაბიანი შეტევის განხორციელება და ელვისებური დარტყმით უკუაგდო სომხეთის ჯარები. დაღამებისთვის მაზნიაშვილმა უკვე [[შულავერი]] და რამდენიმე მცირე სოფელი დაიბრუნა. სომხების მიერ შევიწროებულმა ადგილობრივმა ბორჩალოელმა თათრებმა შექმნეს ერთი ესკადრონი, რომელიც საქართველოს არმიას შეუერთდა. შულავერის ბრძოლაში სომხებმა ორასამდე კაცი დაკარგეს, გააგრძელეს უკანდახევა და გამაგრდნენ სოფ. [[სადახლო]]სთან. მძიმე ბრძოლები სოფლის დასაკავებლად 2 დღე გაგრძელდა; სადახლო ხელიდან ხელში გადადიოდა და საბოლოოდ ქართველებს დარჩათ, თუმცა სომხებმა მოახერხეს სოფლის რკინიგზის სადგურის შენარჩუნება. 31 დეკემბერს, მთელი დღის შეუწყვეტელი შეტაკებების შემდეგ, სომხებმა რამდენადმე გაიუმჯობესეს მდგომარეობა და დაეუფლნენ სიმაღლეებს სადახლოს აღმოსავლეთით, რითაც საფრთხე შეუქმნეს ქართული ჯარის კომუნიკაციებს შულავერის მიმართულებით; თუმცა ქართველებმა წარმატებით განახორციელეს გადაჯგუფება, გაარღვიეს სომხების თავდაცვის ხაზი და ღრმად შეიჭრნენ სადახლოს სამხრეთ-დასავლეთით. საბრძოლო მოქმედებებიც ძირითადად ამ პოზიციებზე შეჩერდა. შუაღამისას, [[დიდი ბრიტანეთი]]ს სამხედრო მისიის დაჟინებული მოთხოვნით და შუამდგომლობით, დაპირისპირებული მხარეები შეთანხმდნენ ცეცხლის შეწყვეტაზე.
==საქართველოს კონტრშეტევა==
[[25 დეკემბერი|25]]-[[27 დეკემბერი|27]] დეკემბრის ბრძოლებში ინიციატივა თანდათან ქართველთა ხელში გადავიდა, თუმცა სრულყოფილი კონტრიერიშის ორგანიზება ამ დღეებში ვერ მოხერხდა. მხოლოდ, 28 დეკემბერს, გენერალმა გ.[[გიორგი მაზნიაშვილი|გიორგი მაზნიაშვილმა]] 3,500 კაციანი შენაერთით შეძლო სრულმასშტაბიანი შეტევის განხორციელება და ელვისებური დარტყმით უკუაგდო სომხეთის ჯარები. დაღამებისთვის მაზნიაშვილმა უკვე [[შულავერი]] და რამდენიმე მცირე სოფელი დაიბრუნა. სომხების მიერ შევიწროებულმა ადგილობრივმა ბორჩალოელმა თათრებმა შექმნეს ერთი ესკადრონი, რომელიც საქართველოს არმიას შეუერთდა. შულავერის ბრძოლაში სომხებმა ორასამდე კაცი დაკარგეს, გააგრძელეს უკანდახევა და გამაგრდნენ სოფ. [[სადახლო]]სთან. მძიმე ბრძოლები სოფლის დასაკავებლად 2 დღე გაგრძელდა; სადახლო ხელიდან ხელში გადადიოდა და საბოლოოდ ქართველებს დარჩათ, თუმცა სომხებმა მოახერხეს სოფლის რკინიგზის სადგურის შენარჩუნება. 31 დეკემბერს, მთელი დღის შეუწყვეტელი შეტაკებების შემდეგ, სომხებმა რამდენადმე გაიუმჯობესეს მდგომარეობა და დაეუფლნენ სიმაღლეებს სადახლოს აღმოსავლეთით, რითაც საფრთხე შეუქმნეს ქართული ჯარის კომუნიკაციებს შულავერის მიმართულებით; თუმცა ქართველებმა წარმატებით განახორციელეს გადაჯგუფება, გაარღვიეს სომხების თავდაცვის ხაზი და ღრმად შეიჭრნენ სადახლოს სამხრეთ-დასავლეთით. საბრძოლო მოქმედებებიც ძირითადად ამ პოზიციებზე შეჩერდა. შუაღამისას, [[დიდი ბრიტანეთი]]ს სამხედრო მისიის დაჟინებული მოთხოვნით და შუამდგომლობით, დაპირისპირებული მხარეები შეთანხმდნენ ცეცხლის შეწყვეტაზე.
 
 
==ომის შემდეგ==
 
ომის შედეგი დღემდე იწვევს კამათს. ქართველი ისტორიკოსებისა და სამხედრო სპეციალისტების მტკიცებით, ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ შეთანხმებამ არ მისცა შესაძლებლობა საქართველოს არმიას გაეგრძელებინა შეტევა სომხეთის ტერიტორიაზე, რისი საშუალებაც მას ნამდვილად ჰქონდა. მეორეს მხრივ, სომხები თვლიან, რომ მათმა ჯარმა შეძლო არათუ ქართული არმიის შეკავება სადახლოსთან, არამედ მოახერხებდა მის სრულ გარემოცვას რომ არა დაზავება. ბრძოლებში ორივე მხარემ საგძნობი დანაკარგები განიცადა, დაახლოებით 850-900 კაცამდე მოკლულთა სახით. ქართველთა დანაკლისი შედარებით დიდი იყო ომის პირველ დღეებში ტყვეებისა და საბრძოლო ტექნიკის დაკარგვის გამო.