|
[[Image:Caesar3.svg|right|thumbnail|320px|ცეზარისკეისრის შიფრი ფუნქციონირებს ანბანის ასოების რაღაც ბიჯით გადაადგილებით. მაგალითად სურთზე გამოსახულია 3 ნიშნით ბიჯი. მაშასადამე <tt>B</tt> გახდება <tt>E</tt> დაშიფრულ ტექსტში.]]
[[კრიპტოგრაფია]]ში '''ცეზარისკეისრის შიფრი''' ცნობილია ასევე, '''ცეზარისკეისრის კოდის''', '''ბიჯით დაშიფრვის''' სახელწოდებებით (ინგლისურად {{lang|en|shift cipher}}). ეს არის დაშიფრვის ყველაზე მარტივი გზა. ამ დაშიფრვის ტექნიკა აგებულია [[დაშიფრვა შეცვლის მეთოდზე]], ანუ დაუშიფრავი ტექსტის ასო იცვლება ანბანის სხვა ასოთი, რომელიც მისგან დაშორებულია ფიქსირებული ბიჯით. მაგალითად, თუ ჩვენ ვიყენებთ ბიჯს 3-ს, <tt>A</tt> შეცვლილი იქნება <tt>D</tt>-თი, <tt>B</tt> გახდება<tt>E</tt>, და ა.შ. ამ მეთოდს ეწოდა [[იულიუს ცეზარისკეისრის]] სახელი , რაგდან მან პირველმა გამოიყენა ეს მეთოდი, სამხედრო მიმოწერაში.
ცეზარისკეისრის შიფრის განვითარებულ სახეს წარმოადგენს [[ვიჟნერის შიფრი]]. დღესდღეისობით ის კიდევ გამოიყენება [[ROT13]]-ში. თანამედროვე კრიპტოანალიზის თვალსაზრისით ცეზარისკეისრის შიფრს არ გააჩნია სასურველი ღირებულება.
== მაგალითი ==
დაშიფრვა გასაღებით <math>k</math> =3:
: საწყისი ტექსტი : ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ ▼<div style='text-align: left; direction: ltr; margin-left: 1em;'>
: დაშიფრული ტექსტი : DEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZABC ▼▲ საწყისი ტექსტი : ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ
▲ დაშიფრული ტექსტი : DEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZABC
დაშიფრვა შეიძლება ასევე წარმოვადგინოთ მათემატიკური მოდელით. თუ ჩვენ ანბანის ყველა ასოს შეუსაბამებთ რიცხვს (A = 0, B = 1,..., Z = 25), რომ მოვახდინოთ <math>x</math>-ის კოდირება გასაღები ''n''-ით, საკმარისია გამოვიყენოთ შემდეგი ფორმულა: ▼</div>
▲დაშიფრვა შეიძლება ასევე წარმოვადგინოთ მათემატიკური მოდელით. თუ ჩვენ ანბანის ყველა ასოს შეუსაბამებთ რიცხვს (A = 0, B = 1,..., Z = 25), რომ მოვახდინოთ <math>x</math>-ის კოდირება გასაღები ''n''-ით, საკმარისია გამოვიყენოთ შემდეგი ფორმულა:
: <math>E_n(x) = (x + n) \mod {26}.</math>
: <math>D_n(x) = (x - n) \mod {26}.</math>
ცეზარისკეისრის კოდის გამოყენება შეიძლება არა მარტო ლათინური ანბანისათვის, არამედ მსოფლიოს ნებისმიერი ანბანისათვის. მაგალითად, დაშიფრადაშიფვრა მოვახდინოთ ქართული ანბანის მიხედვით. ვთქვათ გვაქვს მოცემული საწყისი ტექსტი და გვინდა დავშიფროთ ბიჯით 4.
ვთქვათ გვაქვს მოცემული საწყისი ტექსტი და გვინდა დავშიფროთ ბიჯით 4.
საწყისი ტექსტი: საქართველოლამაზიქვეყანაა ▼ დაშიფრული ტექსტი: ქეჩეფმკიპსპეჟელნჩკიძერეე ▼
▲ : საწყისი ტექსტი: საქართველოლამაზიქვეყანაა
ცეზარის კოდი ვიჟნერის კოდისგან განსხვავებით იყენებს ერთი ტექსტისთვის ერთიდაიგივე ბიჯს. ▼▲ : დაშიფრული ტექსტი: ქეჩეფმკიპსპეჟელნჩკიძერეე
▲ცეზარისკეისრის კოდი ვიჟნერის კოდისგან განსხვავებით იყენებს ერთი ტექსტისთვის ერთიდაიგივე ბიჯს.
== ისტორია და გამოყენება ==
[[Image:Hw-caesar.png|thumbnail|იულიუს ცეზარიკეისარი]]
ცეზარისკეისრის კოდი თავის დასახელებას იღებს [[იულიუს ცეზარიკეისარი|იულიუს ცეზარისგანკეისრისგან]] , რომელმაც პირველმა გამოიყენა დაშიფრვადაშიფვრა ბიჯით 3 მარცხნივ, სამხედრო სახის მიმოწერაში.
:"…....და მათ ვისაც სურდა ნაწილობრივ დაემალა ტექსტის შინაარსი, ცვლიდა ტექსტის ასოებს ისე რომ ტექსტი კარგავდა ჭეშმარიტ სახეს. და მათ ვისაც სურს ტექსტის გაშიფრვა , ვუთითებ რომ შეცვლა მოხდა ასო-ასო: ანბანის პირველ ასოს შეესაბამება მეოთხე , თუ გვაქვს A გვექნება D, და ა.შ.'' — სუეტონი, ''[[თორმეტი ცეზარის ცხოვრება]]'', წიგნი I, პარაგრაფი 56 [http://www.fordham.edu/halsall/ancient/suetonius-julius.html]. ▼
▲: "….„ ... და მათ , ვისაც სურდა ნაწილობრივ დაემალა ტექსტის შინაარსი, ცვლიდა ტექსტის ასოებს ისე , რომ ტექსტი კარგავდა ჭეშმარიტ სახეს. და მათ , ვისაც სურს ტექსტის გაშიფრვა გაშიფვრა, ვუთითებ , რომ შეცვლა მოხდა ასო-ასო: ანბანის პირველ ასოს შეესაბამება მეოთხე , თუ გვაქვს A გვექნება D, და ა.შ. '' —“ (სუეტონი, ''[[თორმეტი ცეზარისკეისრის ცხოვრება]]'', წიგნი I, პარაგრაფი 56 [http://www.fordham.edu/halsall/ancient/suetonius-julius.html]. )
მიუხედავად იმისა, რომ ცეზარიკეისარი იყო პირველი ცნობილი ისტორიული პერსონაჟი, რომელმაც გამოიყენა დაშიფრვის ეს ტექნიკა, ჩვენთვის ცნობილია , რომ ეს ტექნიკა მანამდეც იყო გამოყენებული, მისი ნათესავის ავგუსტუსის მიერ, მაგრამ იმ განსხვავებით, რომ ბიჯი იყო ერთი.
:''ყოველთვის როდესაც ის წერდა დაშიფრული სახით ტექსტს, ის იყენებდა B-ს A-ს მაგივრად, C-ს B-ს, მაგივრად, და ა.შ. დარჩენილი ანბანისთვის , იყენებდა AA-ს X-ის მაგივრად.'' — სუეტონი, ავგუსტის ცხოვრება, 88. ▼უტყუარი ცნობები იმის შესახებ რომ იულიუს ცეზარი იყენებდა უფრო რთულ დაშიფრვის მეთოდებსაც, მოიპოვება ავლ გელის ნაშრომებში. Aulus Gellius, 17.9.1–5. ▼
▲: ''ყოველთვის„ყოველთვის, როდესაც ის წერდა დაშიფრული სახით ტექსტს, ის იყენებდა B-ს A-ს მაგივრად, C-ს B-ს , მაგივრად , და ა.შ. დარჩენილი ანბანისთვის , იყენებდა AA-ს X-ის მაგივრად. '' —“ (სუეტონი, ავგუსტის ცხოვრება, 88. )
ვიჟნერის შიფრი არის ცეზარის შიფრის ერთ-ერთი ვარიანტი, რომელიც იყენებს სხვადასხვა ბიჯს ტექსტის ყველა ასოსთვის. ბიჯის მნიშვნელობა განისაზღვრება სიტყვა-გასაღების დახმარებით. თუ სიტყვა-გასაღები შევარჩიეთ შემტხვევით, ის რომ მისი სიგრძე ისეთივე გრძელია როგორც დასაშიფრი შეტყობინება, მაშინ ▼
შედეგი თეორიულად გაუტეხელია.
▲უტყუარი ცნობები იმის შესახებ , რომ იულიუს ცეზარიკეისარი იყენებდა უფრო რთულ დაშიფრვისდაშიფვრის მეთოდებსაც, მოიპოვება ავლ გელის ნაშრომებში . (Aulus Gellius, 17.9.1–5 ).
▲ვიჟნერის შიფრი არის ცეზარისკეისრის შიფრის ერთ-ერთი ვარიანტი, რომელიც იყენებს სხვადასხვა ბიჯს ტექსტის ყველა ასოსთვის. ბიჯის მნიშვნელობა განისაზღვრება სიტყვა-გასაღების დახმარებით. თუ სიტყვა-გასაღები შევარჩიეთ შემტხვევით, ის , რომ მისი სიგრძე ისეთივე გრძელია როგორც დასაშიფრი შეტყობინება, მაშინ შედეგი თეორიულად გაუტეხელია.
== კოდის გატეხა ==
| <tt>HWDUY TLWFR RJ</tt>
|}
ცეზარის კოდი შეიძლება გატყდეს ძალიან ადვილად, თუნდ მხოლოდ დაშიფრული ტექსტის საშუალებით ▼შეგვიძლია გამოვყოთ ორი შემთხვევა :
* კრიპტოანალისტი რომელმაც იცის, რომ დაშიფრვა მოხდა შეცვლის მეთოდით, მაგრამ უგულებელყოფს რომ ეს ეხება ცეზარის კოდს ▼* კრიპტოანალისტმა იცის რომ გამოყენებულია ცეზარის კოდი, მაგრამ უგულებელყოფს ბიჯის მნიშვნელობას ▼
▲ცეზარისკეისრის კოდი შეიძლება გატყდეს ძალიან ადვილად, თუნდ მხოლოდ დაშიფრული ტექსტის საშუალებით შეგვიძლია გამოვყოთ ორი შემთხვევა:
პირველ შემთხვევაში, შესაძლებელია ცეზარის შიფრის გატეხვა იმავე ტექნიკით რასაც ვიყენებთ დაშიფრვა შეცვლის გზის ზოგად შემთხვევაში. ამოცანის გადაწყვეტის პროცესში კრიპტოანალისტისათვის შეუმჩნეველი არ დარჩება ზოგიერთი რეგულარობა ბიჯში , რისგანაც შეძლებს დაადგინოს, რომ გამოყენებული ალორითმი არის ცეზარის კოდი. ▼
▲* კრიპტოანალისტი , რომელმაც იცის, რომ დაშიფრვადაშიფვრა მოხდა შეცვლის მეთოდით, მაგრამ უგულებელყოფს , რომ ეს ეხება ცეზარისკეისრის კოდს
▲* კრიპტოანალისტმა იცის , რომ გამოყენებულია ცეზარისკეისრის კოდი, მაგრამ უგულებელყოფს ბიჯის მნიშვნელობას
▲პირველ შემთხვევაში, შესაძლებელია ცეზარისკეისრის შიფრის გატეხვა იმავე ტექნიკით , რასაც ვიყენებთ დაშიფრვადაშიფვრა შეცვლის გზის ზოგად შემთხვევაში. ამოცანის გადაწყვეტის პროცესში კრიპტოანალისტისათვის შეუმჩნეველი არ დარჩება ზოგიერთი რეგულარობა ბიჯში , რისგანაც შეძლებს დაადგინოს, რომ გამოყენებული ალორითმი არის ცეზარისკეისრის კოდი.
მეორე შემთხვევაში, შეტევა ხდება პირდაპირი მეთოდით, საკმარისია ვცადოთ ყველა შესაძლო დაშიფრვადაშიფვრა, სანამ სასურველს არ ვიპოვით. ფრანგულად [[attaque par force brute]] , რომელიც არც თუ ისე ფაქიზი მეთოდია. მარტივი მეთოდით რომ მოვახდინოთ გაშიფრვაგაშიფვრა, ავიღოთ ტექსტის რაღაც ნაწილი და ჩამოვწეროთ ცხრილში მისი ყველა შესაძლო ბიჯი. (იხილეთ ცხრილი). ცხრილში აღებული გვაქვს ფრაგმენტი <tt>GVCTX SKVEQ QI</tt>; სწორი ტექსტი ადვილად გამოჩნდება მეოთხე ხაზზე.
[[Image:English-slf.png|left|320px|thumb|ანალიზი, რა ასო რა სიხშირით გვხვდება ინგლისურ ტექსტში. სწორედ ასოების სიხშირით შეიძლება ცეზარისკეისრის კოდის გატეხა. ]]
სხვა გზა არის პირდაპირი შეტევა, გავაკეთოთ ანალიზი ასოების გამოჩენის სიხშირეზე : ვადგენთ ასოების სიხშირის გრაფიკს დაშიფრული ტექსტისთვის . მიღებული შედეგების შედარებით ენისთვის დამახასითებელ ასოების გამოჩენის სიხშირულ მონაცემებთჩვენ შეგვიდლია ადვილად აღმოვაჩინოთ ბიჯის მნიშვნელობა. ამ მეთოდს ეწოდება ასოების გამოჩენის სიხშირული ანალიზი. მაგალითად, ინგლისურში ასოები<tt>E</tt> და <tt>T</tt> ყველაზე ხშირად გამოყენებულია, <tt>Q</tt> და <tt>Z</tt> ყველაზე ნაკლებად გამოყენებული ასოებია.
== ლიტერატურა==
== სხვა ლინკები==
* David Kahn, ''The Codebreakers — The Story of Secret Writing,'' 1967. ISBN 0-684-83130-9.
<references/>
* {{en}} DavidF.L. KahnBauer, ''TheDecrypted CodebreakersSecrets,'' —2nd Theedition, Story of Secret Writing2000,'' 1967Springer. ISBN 03-684540-8313066871-93.
* {{en}} Chris Savarese and Brian Hart, ''The Caesar Cipher,'' 1999 [http://starbase.trincoll.edu/~crypto/historical/caesar.html]. ▼* {{en}} F.L. Bauer, ''Decrypted Secrets,'' 2nd edition, 2000, Springer. ISBN 3-540-66871-3.
▲* {{en}} Chris Savarese and Brian Hart, ''The Caesar Cipher,'' 1999 [http://starbase.trincoll.edu/~crypto/historical/caesar.html].
== იხილეთ ასევეაგრეთვე ==
=== დაკავშირებული სტატიები===
* [[ერთეულოვანი დაშორება]]
=== რესურსები და სხვა დოკუმენტაცია =ინტერნეტში==
* {{en }} [http://www.thedavincigame.com/Code_breaking.html A Caesar shift decoder in Excel format allowing you to see all 25 possibilities simultaneously]
* [http://www.apprendre-en-ligne.net/crypto/cesar/index.html Cryptage en ligne]
* {{en}} [http://www.antilles.k12.vi.us/math/cryptotut/caesar4.htm Un autre outil de cryptographie] შეტყობინების გაშიფრაგაშიფვრა პირაპირი შეტევით ''[[Attaque par force brute|brute force]]''.
* {{en}} [http://www.elfqrin.com/codecracker.html Code Cracker]; დაშიფრადაშიფვრა ონლაინზე , მრავალი ალგორითმით
[[კატეგორია:კრიპტოგრაფია]]
| 