ფილების ტექტონიკა: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ინფორმაციის განახლება |
No edit summary |
||
ხაზი 5:
[[დედამიწის ლითოსფერო]], როგორც [[დედამიწა|დედამიწის]] ყველაზე გარე, მყარი გარსი ([[ქერქი (გეოლოგია)|ქერქი]] და [[ზედა მანტია]]), დაყოფილია შვიდ ან რვა ძირითად (განსაზღვრულობის მიხედვით) და მრავალრიცხოვან მცირე ფილად ან „ფირფიტად“. იქ, სადაც ფილები ერთმანეთს ხვდება, მათი ფარდობითი მოძრაობა განსაზღვრავს ფილების საზღვრის ტიპს: [[კონვერგენტული საზღვარი|კონვერგენტულს]], [[დივერგენტული საზღვარი|დივერგენტულს]] ან [[ტრანსფორმული საზღვარი|ტრანსფორმულს]]. [[მიწისძვრა]], [[ვულკანური აქტივობა]], [[მთათწარმოშობა]] და [[ღრმა ზღვის ღარი]]ს წარმოქმნა მიმდინარეობს ამ ფილების საზღვრის გასწვრივ. ფილების ფარდობითი მოძრაობა ტიპურად მერყეობს ნულიდან 10 სმ-მდე წელიდადში.<ref>{{cite book |last1=Read |first1=Herbert Harold |last2=Watson |first2=Janet |title=Introduction to Geology |location = New York, NY |publisher=Halsted |year=1975 |pages=[https://archive.org/details/introductiontoge0000read/page/13 13–15] |oclc=317775677 |isbn=978-0-470-71165-1 |url = https://archive.org/details/introductiontoge0000read/page/13 }}</ref>
ტექტონიკური ფილები შეიცავს ოკენურ ლითოსფეროსა და მსხვილ კონტინენტურ ლითოსფეროს, რომლებიც დაფარულია საკუთარი ქერქით. კონვერგენტული საზღვრების გასწვრივ ორი ფილა ერთმანეთისკენ გადაადგილდება; დაკარგული მასალის ფართობი ზღვის ფსკერის სპრედინგით დაბალანსებულია ახალი (ოკეანური) ქერქის ჩამოყალიბებით დივერგენტული კიდეების გასწვრივ. ამგვარად, ლითოსფეროს [[გეოიდი]]ს ზედაპირის საერთო ფართობი მუდმივი რჩება. ფილების ტექტონიკის ასეთი პროგნოზი აგრეთვე მოიხსენიება, როგორც სარტყლის კონვეიერის პრინციპი. ადრინდელი, უარყოფილი იდეებიდან აღსანიშნავია
ტექტონიკურ ფილებს მორაობის უნარი აქვთ, ვინაიდან დედამიწის ლითოსფეროს გააჩნია უფრო დიდი მექანიკური სიმტკიცე, ვიდრე ქვეგაწოლილ [[ასთენოსფერო]]ს. მანტიის გვერდითი სიმჭიდროვის ცვლილება კონვექციის შედეგია; ამის მიზეზია დედამიწის მყარი მანტიის ნელი, მცოცავი მოძრაობა. ითვლება, რომ ფილების გადაადგილებას იწვევს ზღვის ფსკერის მოძრაობა სპრედინგული ქედების გასწვრივ და ქერქის სიმჭიდროვის ცვლილება. [[სუბდუქცია|სუბდუქციის ზონებზე]] შედარებით ცივი, მჭიდრო ოკეანური ქერქი „ჩაწოლილია“ ან [[დედამიწის მანტია|მანტიაშია]] დაძირული ქვემოთკენ [[მანტიური უჯრედი]]ს კონვერგენტულ ფრთაზე.<ref>{{Cite journal | doi=10.1029/2001RG000108| title=Subduction zones| journal=Reviews of Geophysics| volume=40| issue=4| pages=1012| year=2002| last1=Stern| first1=Robert J.| bibcode=2002RvGeo..40.1012S| s2cid=247695067}}</ref> თითოეული ამ ფაქტორის შეფარდებითი მნიშვნელობა და ერთმანეთთან კავშირი გაურკვეველია და ჯერ კიდევ მრავალრიცხოვანი განხილვის საგანია.
|