ოროგენი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 1:
{{დედამიწის გეოლოგიური პროვინციები}}
'''ოროგენი''' ({{lang-el|oros — [[მთა]] და genes — წარმოშობილი}}) — [[კონტინენტი|კონტინენტებზე]] მთათწარმოშობის ძირითადი მექანიზმი, რომელიც მიმდინარეობს ფილების კონვერგენტული კიდის გასწვრივ, როდესაც ხდება კიდის შეკუმშვა ფილის მოძრაობით. [[ოროგენული სარტყელი]] ან ოროგენი როგორც [[დედამიწა|დედამიწის]] მოძრავი სარტყელის ტიპი წარმოიქმნება დიდი [[ლითოსფერული
ოროგენული პროცესი მიმდინარეობს ლითოსფერული ფილების კონვერგენტულ ან, სხვაგვარად, კონტინენტების აქტიური კიდეების ზონებში, რომელთაც ადრე დღეისათვის უკვე მოძველებული სახელი — გეოსინკლინი ერქვა, დღეს კი მოძრავი სარტყელი ჰქვია. მთების წარმოშობა მეტად ხანგრძლივი პროცესია, რომელიც ათეული მილიონი წლების განმავლობაში გრძელდება. ამავე დროს, არ არის დროში უწყვეტი. დედამიწის გეოლოგიური განვითარების ისტორიაში გამოიყოფა პერიოდები მთათა წარმოშობისა (ე.წ. გეოკრატიული პერიოდები) და პერიოდები სიმშვიდისა (თალასოკრატიული პერიოდები). გეოკრატიულ პერიოდში მთების წარმოშობა მიმდინარეობდა ოროგენეტული ციკლების განვითარებით. ამ შინაარსით ცნობილია კალედონური (სილურული), ჰერცინული (გვიანპალეოზოური), კიმერიული (გვიანტრიასულ-იურული) და ალპური (ცარცულ-კაინოზოური) ოროგენეტული ციკლები ან უბრალოდ ოროგენი. ამ ოროგენეტული ციკლების შედეგად ჩამოყალიბებულ მთათა სისტემებს, შესაბამისად, კალედონიდები, ჰერცინიდები, კიმერიდები და ალპიდები ეწოდება. ოროგენი ხანგრძლივი პროცესია, რომელიც ათეული და მეტი მილიონი წლის განმავლობაში მიმდინარეობს. ის ზოგადად ერთიანია, თუმცა ცალკეული სტადიებისაგან შედგება. ამ სტადიებს ოროგენეტული ფაზისები ეწოდება. ჩვეულებრივ ოროგენს თან ახლავს დანაოჭება და ფენის რღვევა, კუთხური უთანხმოების განვითარება და დანალექი კლასტური სოლის ნაფენების არსებობა. რეგიონული მეტამორფიზმი და მაგმური აქტივობა ხშირადაა დაკავშირებული ოროგენულ მოვლენებთან. ოროგენი შეიძლება იყოს სუბდუქციის, ტერეინული აკრეციის, კონტინენტური კოლიზიის და სხვა მიზეზების შედეგი. ამერიკელმა გეოლოგმა გროვ კარლ ჯილბერტმა მთათწარმოშობის პროცესები აღწერა 1890 წელს.
| |||