ანარქიზმი: განსხვავება გადახედვებს შორის

არ არის რედაქტირების რეზიუმე
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 4:
==ისტორია==
[[ფაილი:WilliamGodwin.jpg|მინი|[[უილიამ გოდვინი]]]]
ანარქიზმს საფუძველი ჩაეყარა [[უილიამ გოდვინი]]ს ნაწერებში. ის [[პრესვიტერიანელობა|პრესვიტერიანული]] ეკლესიის მღვდელი იყო, მიატოვა [[ეკლესია (ნაგებობა)|ეკლესია]] და [[მწერალი]] გახდა, დაწერა „კალებ უილიამსი“, სადაც ანარქისტული იდეოლოგია გადმოსცა, შექმნა ინტელექტუალთა წრე, რომელშიც შედიოდნენ მისი მეუღლე მერი უოლსთოუნქრაფთი, ახალგაზრდა მწერლები - უორდსუორთი, მისი სიძე - შელი. ისინი აკრიტიკებდნენ [[ავტორიტარიზმი|ავტორიტარიზმს]], ამტკიცებდნენ განათლების აუცილებლობას ადამიანისათვის, მიაჩნდათ, რომ თანადგომა ადამიანის ჭეშმარიტი, თანდაყოლილი თვისებაა. ანარქიზმი მოიცავდა [[უტოპია|უტოპიზმს]], [[ეკონომიკა|ეკონომიკური]] თავისუფლების იდეას, რაც [[პიერ-ჟოზეფ პრუდონი]]ს შრომებშია ასახული, ინდივიდუალისტურ ანარქიზმს, ლიბერტარიზმს, ეგოიზმს, ანარქო-კაპიტალიზმის თეორიებს, რევოლუციური ძალადობის კრიტიკას.
 
ანარქიიის წარმოშობა შტირნერის, [[მიხეილ ბაკუნინი]]ს, პრუდონის, ჟ. გრავის, შმიდტის და [[პეტრე კროპოტკინი]]ს სახელებთნ არის დაკავშირებული. ტერმინი ანარქიზმი შემოიღო პრუდონმა. შტირნერი და პრუდონი არანრიქმის თეორეტიკოსები იყვნენ. პრუდონი ქადაგებდა [[კაპიტალიზმი]]ს განვითარების შეჩერებას და მისი საწყისი ფაზის აღდგენას.
 
ბაკუნინი მიიჩნევა უფრო პრაქტიკულ პოლიტიკურ მოღვაწედ. ის მომავალი ანარქისტული საზოგადოებების სქემებს ქმნიდა. ბაკუნინი დიდხანს ცხოვრობდა [[მოსკოვი|მოსკოვში]], სადაც იგი ჰეგელის და ფიხტეს ნაშრომებს აქტიურად იკვლევდა, 1840 წელს იგი [[გერმანია]]ში იქნა ემიგრირებული სადაც შეუერთდა ახალგაზრდა ჰეგელიანელებს. 1848-49 წელს აქტიური მონაწილეობა მიიღო პარაღსასა და დრეზდენში განხორციელებულ რევოლუციაში. 1851 წელს იგი დააპატიმრეს და [[ციმბირი|ციმბირში]] ამოაყოფინეს თავი, საიდანაც მალევე გაიქცა [[დასავლეთი ევროპა|დასავლეთ ევროპაში]] და აქტიური მოღვაწეობა დაიწყო ანარქისტული განხრით. იგი გერცენთნ და ოგაროვთან ერთად აქტიურად მონაწილეობდა, ანარქისტული მოძრაობის ორგანიზებაში. 60-იანი წლების მიწურულს მან საბოოლოოდ ჩამოაყალიბა ანარქისტული თეორია: „სახელმწიფობრიობა და ანარქია“, სადაც მან ეკლესია და საერთოდ [[რელიგია]] პოლიტიკურ იარაღად შერაცხა. ბაკუნინმა განაცხადა, რომ რელიგია „კოლექტიური სიგიჟეა“ ეკლესიას კი „ზეციური სამიკიტნო“ უწოდა, სადაც ხალხი ცდილობს გასაჭირი დაივიწყოს. იმისათვის, რომ კაცობრიობამ „თავისუფლების სამეფოს“ მიაღწიოს, უნდა აფეთქდეს და ხალხის ცნობიერებიდან ამოძირკვოს ძალაუფლების პრინციპი. ბაკუნინი უარყოფდა საზოგადოების კლასობრივ დაყოფას და ხელისუფლების ბატონობას. იგი იბრძოდა სრული თვისუფლების იდეისთვის. მისი მოძღვრება გავრცელდა როგორც [[რუსეთი|რუსეთში]] ასევე [[ევროპა|ევროპულ]] და [[ლათინო ამერიკა|ლათინოამერიკულ]] ქვეყნებში. ბაკუნინის იდეების ერთ-ერთ ყველაზე დიდ მიმდევრად ითვლება პეტრე კროპოტკინი, რომელმაც საფუძველი ჩუყარა ანარქო–კომუნიზმის თეორიას, თუმცა ის აქტიურად უპირისპირდებოდა [[ოქტომბრის რევოლუცია]]ს და [[მარქსიზმი|მარქსიზმს]] მისი იდეა იყო თვისუფალი კომუნების დაარსება.
 
1868 წელს ბაკუნინმა დააარსა [[სოციალისტური დემოკრატიის ალიანსი]] და შეეცადა შეეყვანა იგი მუშათა საერთაშორისო ორგანიზაციაში, მაგრამ ის არ მიიღეს [[პირველი ინტერნაციონალი|პირველ ინტერნაციონალში]]. ბაკუნინის მომხრეები დამარცხნდნენ პირველი ინტერნაციონალის ლონდონის კონფერენციაზე 1871 წელს და ჰააგის კონგრესზე 1872 წელს. ინტერნაციონალიდან გარიცხეს ბაკუნინი და დ. გილიომი. პირველი ინტერნაციონალის ოპოზიციონერმა ანარქისტებმა შვეიცარიაში[[შვეიცარია]]ში შექმნეს [[ანარქისტული ინტერნაციონალი]], რომელმაც 1878 წლამდე იარსება. XIX საუკუნის 70-იანი წლებიდან ანარქისმისანარქიზმის გავლენა თანდათან შესუსტდა.
 
მის საფუძველზე განვითარდა ახალი მიმართულება [[ანარქო-სინდიკალიზმი]]. XX საუკუნის დასაწყისიდან ანარიქზმმა განიცადა ხელახალი გამოცოცხლება. XX საუკუნეში ერთადერთი ქვეყანა, სადაც ანარქიზმს ჰქონდა შესამჩნევი გავლენა, იყო [[ესპანეთი]]. 1926 წელს შეიქმნა ანარქისტული პოლიტიკური პარტია „იბერიის ანარქისტთა ფედერაცია“. 1936-1939 წლებში [[ესპანეთის სამოქალაქო ომი]]ს დროს ესპანელი არანქისტები ორგანიძებულადორგანიზებულად იბრძოდნენ ესპანელი ნაციონალისტების წინააღმდეგ. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ ანარქისტები აქტიურობდნენ ესპანეთში, იტალიასა[[იტალია]]სა და ლათინური ამერიკის ზოგ ქვეყანაში.
 
== ანარქიზმი საქართველოში ==
საქართველოში[[საქართველო]]ში ანარქიზმი XX საუკუნის დასაწყისში გამოჩნდა. ამ მიმართულების მიმდევრები იყვნენ [[მიხაკო წერეთელი]], [[ვარლამ ჩერქეზიშვილი]], შალვა და კომანდო გოგელიები და სხვები. ვარლამ ჩერქეზიშვილი დიდ როლს ასრულებდა საერთაშორისო დონეზე ანარქისტულ მოძრაობაში. მისი წერილები იბეჭდებოდა სხვადასხვა ენებზე. მისი ნაშრომია „მარქსიზმის დოქტრინები“, რომელჩის ჩერქეზიშვილი აკრიტიკებს [[მარქსიზმი|მარქსიზმს]]. ქართველი ანარქისტები გაძლიერდნენ [[რუსეთის რევოლუცია (1905)|1905 წლის რევოლუციის]] წლებში. ამ დროს ისინი უშვებდნენ საკუთარ ჟურნალ-გაზეთებს („ნობათი“, „მუშა“, „ხმა“). რევოლუციის დამარცხების შემდეგ ანარქისტებმა დათმეს პოზიციები. მათი ნაწილი გაერთიანდა [[სოციალისტ-ფედერალისტები]]ს პარტიაში. 1917 წლიდან ანარქიზმი საქართველოში აღარ წარმოადგენდა რეალურ პოლიტიკურ ძალას.
 
== იხილეთ აგრეთვე ==