კვიპაროზი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ოქროს ბოტი (განხილვა | წვლილი) |
MiniGiorgi (განხილვა | წვლილი) მნიშვნელოვანი ცვლილებები იარლიყები: გაუქმებულია ვიზუალური რედაქტირება |
||
ხაზი 23:
| ncbi =
}}
'''კვიპაროზი''' (Cupressus) — მარადმწვანე ხეების, იშვიათად — ბუჩქების, გვარი [[კვიპაროზისებრნი|კვიპაროზისებრთა]] [[ოჯახი (ბიოლოგია)|ოჯახიდან]]. პირამიდული ან გაშლილვარჯიანი ხეა. აქვს ყავისფერი ქერქი და ჯვარედინ-საპირისპიროდ განლაგებული ქერქლისებრი წიწვები, რომლებიც 2-6 მმ სიგრძისაა. იზრდება 5-40 მეტრი სიმაღლის.
ახალგაზრდა კვიპროზის ფოთლები ნემსისებრია და 5-15 მმ სიგრძისაა. [[გირჩა|გირჩები]] მსხვილი ბურთის, გლობუსის ან ოვალის ფორმისა. 8-40 მმ სიგრძის, 4-დან 14-მდე ქერქლით, ქერცლით, რომლებიც განლაგებულია ჯვარედინად ან საპირისპიროდ.
მეტნაკლებად მსხვილი, ბურთის ფორმის [[გირჩა|გირჩები]] დარგვიდან მეორე წელს მწიფდება. გვარში 15-20 სახეობაა. გავრცელებულია [[ევროპა|ევროპის]], [[აზია|აზიის]], [[ჩრდილოეთი აფრიკა|ჩრდილოეთ აფრიკისა]] და [[ჩრდილოეთი ამერიკა|ჩრდილოეთ ამერიკის]] ზომიერად თბილ სარტყელში. [[ყირიმის ნახევარკუნძული|ყირიმში]], [[კავკასია|კავკასიასა]] და [[შუა აზია|შუა აზიის]] ზოგ რაიონში კულტივირებულია კვიპაროზის 11 სახეობა. ▼
მრავალი კვიპაროზის სახეობა ადაპტირებულია ტყის ხანძრებთან. ისინი ინარჩუნებენ თესლს მრავალი წლის განმავლობაში დახურულ გირჩებით, სანამ ხე არ მოკვდება ხანძრის შედეგად; შემდეგ კი თესლებს ავრცელებენ დამწვარი და შიშველი მიწის კოლონიზაციისთვის. ზოგიერთი კვიპაროზის სახეობაში კი, გირჩები "იხსნება" მომწიფების დროს, რათა გაავრცელოს თესლი. თესლი პატარაა, 4–7 მმ სიგრძის, ორი ვიწრო ფრთით, თითო თესლის თითოეულ მხარეს. დღეს კვიპაროზებს აქვთ ნაკლები ქერცლი (4-8 მდე, იშვიათად მეტი C. macrocarpa-ში), თითოეულ ქერცლს ხშირად გამოკვეთილი ვიწრო წვეტი აქვს. ბოლოდროინდელი ანალიზები აჩვენებს, რომ ისინი ნაკლებად არიან დაკავშირებულნი ძველ კვიპაროზებთან, ვიდრე ადრე ეგონათ, უფრო მჭიდროდ არიან დაკავშირებულნი Xanthocyparis-თან და [[ღვია|Juniperus]]-თან, ვიდრე დანარჩენ კვიპაროზისნაირებთან.
კვიპაროზის მრავალ სახეობას იყენებენ, როგორც დეკორატიულ ხეებს პარკებში, ხოლო აზიაში, ტაძრების გარშემო; ზოგიერთ რაიონში ადგილობრივი გავრცელების გარჩევა ძალიან ძნელია ფართო კულტივირების გამო. ზოგიერთ სახეობას ზრდიან მათი მერქანისათვის, რადგან იგი ძალიან გამძლეა.
[[ელინიზმი|ელინზმში]] კვიპაროზი წმინდა ხე იყო. ახლა მას მწუხარების ემბლემად იყენებენ. სახელი "კვიპაროზი" მომდინარეობს "კვიპარისისგან". კვიპარისი იყო ახალგაზრდა მამაკაცი, რომელიც [[აპოლონი|აპოლონს]] უყვარდა. იგი გატაცებული იყო ირმებით, რომელიც მან შეცდომით მოკლა ნადირობის დროს. ტკივილის შესამსუბუქებლად აპოლონმა ბიჭი მცენარედ გადააქცია. გლოვასთან ასოციაცია გაგრძელდა რომშიც. ასევე: კვიპაროსის ფესვები პირდაპირ მიწაშია გადგმული და არ აზიანებს სამარხებს.
▲
[[საქართველო]]ში 9 სახეობაა შემოტანილი. მათგან უფრო ფართოდაა გავრცელებული [[მარადმწვანე კვიპაროზი|მარადმწვანე კვიპაროზი]] (Cupressus sempervirens). ამ ხის სიმაღლე 30-60 მ აღწევს. ცნობილია მისი ორი ფორმა: პირამიდული და ჰორიზონტული. კვიპაროზი [[მეზოფიტები|მეზოფიტია]], იტანს 20°C-მდე ყინვას, ნიადაგის მიმართ საკმაოდ უპრეტენზიოა.
Line 31 ⟶ 39:
კვიპაროზის სამშობლოდ ითვლება ჰიმალაის მთების სამხრეთ კალთები. XIX საუკუნემდე პირამიდულ კვიპაროსს საქართველოში [[ალვის ხე]]ს ეძახდნენ. ეს სახელი საქართველოში [[მაზდეანობა|მაზდეანობის]] გავრცელებას უკავშირდება. სახელი „ალვის ხე“ ანუ „წვის ხე“ თავისი ვიწრო, პირამიდული ჰაბიტუსის გამო, მართლაც, უხდებოდა მარადმწვანე კვიპაროსს, როგორც მაზდეანური სარწმუნოების სიმბოლოს.
საქართველოში ასევე იზრდება ლუზიტანური, ჰიმალაური, არიზონული და სხვა
კვიპაროზის სინონიმია სარო.
| |||