ვიკიპედია

მდელო: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
No edit summary
ხაზი 3:
'''მდელო''' — ეკოსისტემის ტიპი, რომლის ავტოტროფული კომპონენტი წარმოდგენილია უპირატესად მეზოფილური და მეზოტროფული მრავალწლიანი ბალახებით, რომლებიც მთელი სავეგეტაციო პერიოდის განმავლობაში უწყვეტად ვითარდებიან. მდელოების უმრავლესობა გაჩნდა ჭრისა და ხანძრების შედეგად ამოყრილი ტყეებისა და ბუჩქნარების, დამშრალი ჭაობებისა და ტბების ადგილას. ბუნებრივი მდელოები ყალიბდებიან ხანგრძლივად წყლით დაფარულ ჭალებში, ზღვის სანაპიროებსა და ლიმანების ნაპირებზე სტეპის რეგიონებში, მთის ზედა სარტყლებში და სხვ. მდელოსათვის დამახასიათებელია ნიადაგის ზედა ფენის — კორდის წარმოქმნა, რომელშიც ჩაზრდილია ბალახების ფესვები და ფესურები. მთლიანი ფიტომასიდან მიწისქვეშა ნაწილი, ჩვეულებრივ, 3–5 და მეტჯერ აჭარბებს მიწისზედას. მდელოს საზოგადოებებში, ძირითადად, დომინირებენ მარცვლოვნები და ისლისებრნი. მდელო ძვირფასი საკვები სავარგულია, გამოიყენება როგორც სათიბი და საძოვარი; დამახასიათებელია მკვეთრად გამოხატული სეზონური და სხვადასხვაწლიური ცვალებადობა და სწრაფი ცვლილებები ძოვების, თიბვისა და მელიორაციის ზემოქმედების შედეგად. განარჩევენ კონტინენტურ, ჭალის და მაღალმთიან მდელოებს.
 
''კონტინენტური მდელოები'' მდინარეთა ჭალებს გარეთ მდებარეობს. განირჩევა მშრალი ხეობების (წყალგამყოფებზე და ფერდობებზე, დატენიანებული მხოლოდ ატმოსფერული ნალექების ხარჯზე) და ბარის (ახლო გრუნტისწყლებიან დაბლობებზე) მდელოები. მშრალი ხეობის მდელო წარმოიქმნება ტყის ზონაში ნატყევებზე, ტყის ეწერ და რუხ ნიადაგებზე. ბარის მდელოები გავრცელებულია ტყის, ტყესტეპისა და სტეპის ზონებში; მისი ნიადაგი უფრო მდიდარი, ხოლო ბალახთდგომა უფრო მოსავლიანია. ''ჭალის მდელოები'' დაკავშირებულია წყალდიდობის დროს დატბორილ მდინარეთა ხეობებთან. გავრცელებულია ტუნდრიდან უდაბნოებამდე; ყველაზე დიდი ფართობით წარმოდგენილია ტყისა და ტყესტეპის რაიონებში. ისინი უფრო მოსავლიანი და სახეობრივი შემადგენლობით მრავალფეროვანია, ვიდრე კონტინენტური მდელოები. ''მაღალმთიანი მდელოები'' (სუბალპური და ალპური) გავრცელებულია ტენიანი, საკმაოდ თბილი კლიმატის მქონე მთის რაიონებში (მ.შ. ალპები, კარპატები, კავკასიონი, ტიან-შანი, ალთაი, ურალი და სხვ.), ტყის ზედა საზღვრის მაღლა და ტყის სარტყელში, განადგურებული ტყეების ადგილზე. სუბალპური მდელო შედარებით მაღალი ბალახითაა წარმოდგენილი და გამოიყენება როგორც სათიბი და საძოვარი. იგი ალპურ მდელოზე უფრო მოსავლიანია. ამ უკანასკნელს დაბალი ბალახთდგომა აქვს და საძოვრად იყენებენ. პროდუქტიულობის გაზრდის მიზნით მდელოებს აკულტივირებენ (ასწორებენ ბურცობებს, აფხვიერებენ კორდს, შეაქვთ სასუქები, თესებ ძვირფას ბალახებს და ა.შ., ტენის ნაკლებობის შემთხვევაში რწყავენ, ჭარბად დატენიანებულ მდელოებს აშრობენ).
 
Среди материковых Л., расположенных вне речных пойм, выделяют суходольные (на водоразделах и склонах, с увлажнением лишь за счёт атмосферных осадков) и низинные (в понижениях с близкими почвенно-грунтовыми водами). Суходольные Л. образовались в лесной зоне на месте лесов, на подзолистых и серых лесных почвах. Низинные Л. распространены в лесной, лесостепной и степной зонах; почвы их богаче, чем на суходольных Л., а травостои урожайнее. Пойменные Л. приурочены к долинам рек, заливаемым во время половодий. Распространены от тундр до пустынь; наибольшие площади – в лесных и лесостепных районах. Они урожайнее и разнообразнее по видовому составу материковых Л. Высокогорные Л. (субальпийские и альпийские) распространены в горных районах с влажным, достаточно тёплым климатом (в т. ч. Альпы, Карпаты, Кавказ, Тянь-Шань, Алтай, Урал и др.), выше верхней границы леса и в лесном поясе, на месте уничтоженных лесов. Субальпийские Л. с относительно высокими травостоями используются как сенокосы и пастбища. Они урожайнее вышерасположенных альпийских Л., имеющих низкие травостои и используемых как пастбища. Для повышения продуктивности Л. окультуривают (срезают кочки, рыхлят дернину, вносят удобрения, подсевают ценные травы и т. п., при недостатке влаги их орошают, избыточно увлажнённые Л. осушают).
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/მდელო“-დან