საბაზრო ეკონომიკა: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''საბაზრო ეკონომიკა''' არის— [[ეკონომიკური სისტემა|ეკონომიკური სისტემა]], რომელშიც [[ინვესტიცია|ინვესტიციებთან]], [[წარმოება|წარმოებასთან]] და [[დისტრიბუცია|დისტრიბუციასთან]] დაკავშირებული გადაწყვეტილებები მოთხოვნა-მიწოდების პრინციპიდან წამოსულ [[საფასო სიგნალი|საფასო სიგნალებზე]] დაყრდნობით მიიღება. საბაზრო ეკონომიკის მთავარი მახასიათებელი არის რესურსების ბაზრის არსებობა, რომელიც [[საწარმოო რესურსი|საწარმოო რესურსებისა]] და [[კაპიტალი|კაპიტალის]] გადანაწილებაში მთავარ როლს თამაშობს.

[[ფეოდალიზმი|ფეოდალიზმის]] დასასრულის შემდეგ კაპიტალიზმი დასავლურ სამყაროში დომინანტური სისტემაა. ბევრი თვლის, რომ თანამედროვე ეკონომიკებს ტერმინი "შერეული„შერეული ეკონომიკა"ეკონომიკა“ უფრო ზუსტად აღწერს, რადგან ისინი ინარჩუნებენ როგორც კერძო, ასევე სახელმწიფო საწარმოებს. კაპიტალიზმში მიწოდებისა და მოთხოვნის მასშტაბებს ფასები განსაზღვრავს. კონკრეტულ პროდუქტება და სერვისებზე მაღალი მოთხოვნა იწვევს მაღალ ფასებს, ხოლო მცირე მოთხოვნა - დაბალ ფასებს.

„Laissez-faire“ სინონიმია იმისა, რასაც XIX საუკუნის ადრეულ და შუა მე-19 საუკუნის შუა პერიოდში მკაცრად [[კაპიტალიზმი|კაპიტალისტური]] [[თავისუფალი ბაზარი|თავისუფალი ბაზრის]] ეკონომიკა ეწოდებოდა და [[კლასიკური ლიბერალიზმი|კლასიკური ლიბერალიზმის]] იდეალად მიიჩნეოდა. ზოგადად, მიიჩნევა, რომ იდეალური თავისუფალი ბაზრისათვის აუცილებელი კომპონენტებია მთავრობის რეგულაციების, სუბსიდიების, ფასებზე ხელოვნური ზეწოლის, მთავრობასთან არსებული მონოპოლიების (როგორც წესი, თავისუფალი ბაზრის მხარდამჭერების მიერ კლასიფიცირდება, როგორც [[იძულებითი მონოპოლია]]) არ არსებობა და გადასახადებისა ან ტარიფების ის მინიმალური დონე, რაც მთავრობას სჭირდება ძალადობისა და ქურდობისგან უსაფრთხოების, მშვიდობის, საკუთრების უფლებების დაცვისა და საბაზისო საზოგადოებრივი პროდუქტების მისაწოდებლად. [[ანარქო-კაპიტალიზმი|ანარქო-კაპიტალიზმის]] [[მემარჯვენე ლიბერალიზმი|მემარჯვენე ლიბერალი]] მომხრეები სახელმწიფოს განიხილავენ, როგორც მორალურად [[ლეგიტიმაცია|არალეგიტიმურ]] და ეკონიმიკურად არასაჭირო და დესტრუქციულ ძალას. მიუხედავად იმისა, რომ „laisse-faire“ სისტემა, როგორც წესი, კაპიტალიზმთან ასოცირდება, არსებობს [[მემარცხენეობა|მემარცხენე ფრთის]] „laissez-faire“ სისტემა - [[თავისუფალი ბაზრის ანარქიზმი|თავისუფალი ბაზრის ანარქიზმი]], ასევე ცნობილი როგორც [[თავისუფალი ბაზრის ანტი-კაპიტალიზმი]] და თავისუფალი ბაზრის სოციალიზმი. ამგვარად, „laissez-faire“ სისტემის კრიტიკოსების ამტკიცებენ, რომ ნამდვილი „laissez-faire“ სისტემა ანტი-კაპიტალისტური და სოციალუსტურია.

კაპიტალიზმის აღმოსავლურ აზიური მოდელი მოიცავს სახელმწიფოს ძლიერ როლს ინვესტიციებში და ზოგ შემთხვევებში სახელმწიფო კომპანიების არსებობას. სახელმწიფო თამაშობს აქტიურ როლს ეკონომიკის განვითარების წახალისებისთვის, როგორც სუბსიდიების, ასევე "ეროვნული„ეროვნული ჩემპიონებისა"ჩემპიონებისა“ და ექსპორტზე ორიენტირებული ზრდის მოდელის ხელშეწყობის გზით. ამ მოდელის გატარების პრაქტიკა რეალურ ცხოვრებაში ქვეყნების მიხედვით განსხვავებულია. ეს სახელწოდება მიესადაგება ჩინეთის, იაპონიის, სინგაპურის, სამხრეთ კორეისა და თაივანის ეკონომიკებს.

[[ჩინეთის ეკონომიკური რეფორმა|1978 წლის რეფორმების]] შემდეგ ჩინეთმა ე.წ. [[სოციალისტური საბაზრო ეკონომიკა]] განავითარა, სადაც ეკონომიკის დიდი ნაწილი სახელმწიფო საკუთრებაშია და სააქციო საზოგადოებებად დაორგანიზებული საწარმოების აქციები სხვადასხვა სახელმწიფო სააგენტოების მიერ აქციონერთა სისტემის მეშვეობით კონტროლდება. ფასდები წესდება ძირითადად თავისუფალი საფასო სისტემით და სახელმწიფო კომპანიები მთავრობის დაგეგმარების სააგენტოს მიკრომენეჯმენტის ქვეშ არ არიან მოქცეულნი. 1986 წლის [[დოი მოი|დოი მოის]] რეფორმების შედეგად ვიეტნამში გამოჩნდა ახალი სისტემა, რომელსაც [[სოციალისტებზე ორიენტირებული საბაზრო ეკონომია]] ეწოდება. ეს სისტემა ხშირად საბაზრო სოციალიზმის ნაცვლად ხასიათდება, როგორც [[სახელმწიფო კაპიტალიზმი|სახელმწიფო კაპიტალიზმად]], რადგან აქ არ გვხვდება დასაქმებული მუშაკების მიერ მნიშვნელოვნად თვითმართული ფირმები. ეს იმიტომ ხდება, რომ ამ მოდელში სახელმწიფო საწარმოები მოგებას სამუშაო ძალაზე გადანაწილების ნაცვლად თავისთვის იტოვებენ და დიდი ნაწილი "დე„დე ფაქტო"ფაქტო“ კერძო საწარმოდ ითვლება. კომპანიის შემოსავლები არც მოსახლეობისთვის სოციალური დივიდენდების დაფინანსებას ხმარდება და არც დასაქმებულებს ერიცხებათ. ჩინეთში ეს მოდელი [[სოციალიზმის წინასწარ ეტაპადაა|სოციალიზმის წინასწარი ეტაპი]] წარმოდგენილი, რათა საზოგადოებას აუხსნან, თუ რატომ ხდება ეკონომიკაში კაპიტალისტური მენეჯმენტისა და საწარმოების ორგანიზების ფორმები როგორც საჯარო, ისე კერძო სექტორებში.

ბუდისტების მიდგომა საბაზრო ეკონომიკის მიმართ განხილულია [[ე. ფ. შუმახერი|ე. ფ. შუმახერის]] 1966 წლის ესეში "ბუდისტური„ბუდისტური ეკონომიკა"ეკონომიკა“. შუმახერი ამტკიცებდა, რომ ბუდისტური პრინციპებით მართული საბაზრო ეკონომიკა თავისი ხალხის საჭიროებებს უკეთესად დააკმაყოფილებდა. ის აცქენტს აკეთებდა იმ საქმიანობების მნიშვნელობაზე, რომლებიც ბუდისტურ სწავლებებს მისდევდნენ. ესე მომავალში აუცილებლად საკითხავ მასალად შევიდა კლერ ბრაუნის კურსში [[კალიფორნიის უნივერსიტეტი, ბერკლი|კალიფორნიის უნივერსიტეტში, ბერკლიში]].