იზოტოპები: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ხაზი 14:
დედამიწაზე გავრცელებული იზოტოპების უმრავლესობა შორეულ წარსულში მიმდინარე ბირთვულ პროცესებში წარმოიშვა. იზოტოპების წარმოშობას, ბუნებაში მათ გავრცელებასა და პროცენტულ თანაფარდობას ხსნის თანამედროვე [[კოსმოლოგია|წარმოდგენები სამყაროსა და ასტრონომიული ობიექტების ევოლუციაზე]]. ამ წარმოდგენების შემოწმება ტარდება მათ შორის დიდ ჰადრონულ კოლაიდერზე მიმდინარე ექსპერიმენტებში, რომლებშიც მონაწილეობენ ქართელი ფიზიკოსებიც. ბუნებრივი ქიმიური ელემენტების იზოტოპური შემადგენლობა დედამიწაზე, როგორც წესი, არ განიცდის მნიშვნელოვან ცვლილებებს გარემოში მიმდინარე ქიმიური და ფიზიკური პროცესების შედეგად, მაგრამ იცვლება რადიოაქტიური დაშლის პროცესში. Z>82 მქონე ყველა იზოტოპი რადიოაქტიურია და წარმოიქმნება უფრო მძიმე იზოტოპების რადიოაქტიური დაშლების ჯაჭვის შედეგად. იზოტოპების მასური რიცხვი A α-დაშლისას მცირდება 4-ით, ხოლო β- და γ- დაშლისას არ იცვლება.
 
==გამოყენების სფეროები==
ატმოსფეროსა და დედამიწის ქერქში შემავალი მსუბუქი ქიმიური ელემენტის იზოტოპური შემადგენლობა უმნიშვნელოდ ვარირებს მიმდინარე პროცესების (ნივთიერებების აგრეგატული მდგომარეობის ცვლილება — აორთქლება, გახსნა, დიფუზია და სხვა) გამო. ბიოსფეროში ინტენსიურად მიგრირებული ზოგიერთი ქიმიური ელემენტის (წყალბადი H, ნახშირბადი C, აზოტი N, ჟანგბადი O, გოგირდი S) იზოტოპური შემადგენლობა იცვლება ცოცხალ ორგანიზმებში ნივთიერებათა ცვლის პროცესებში. ნამარხ ყინულებში (ანტარქტიდასა და არქტიკაში მოპოვებული ყინულის კერნებში) ჟანგბადის იზოტოპების <sup>18</sup><sub>8</sub>O/<sup>16</sup><sub>8</sub>O ფარდობის საფუძველზე ხდება პალეოკლიმატური პირობების რეკონსტრუქცია. დიდი T<sub>1/2</sub> მქონე იზოტოპების პროცენტული შემადგენლობის საფუძველზე ადგენენ გეოლოგიური ნიმუშების, ასევე, მეტეორიტებისა და სხვა ციური სხეულების ასაკს (მაგალითად, ურან-ტყვიის ან კალიუმ-არგონის იზოტოპების პროცენტულ შემადგენლობაზე დაყრდნობით); არქეოლოგიური მასალების დათარიღებისათვის ზომავენ ნახშირბადის იზოტოპების <sup>14</sup><sub>6</sub>C/<sup>12</sup><sub>6</sub>C ფარდობას და სხვა. სტაბილურ და რადიოაქტიურ იზოტოპებს ფართოდ იყენებენ მეცნიერებისა და ტექნიკის სხვადასხვა დარგში, ასევე სამხედრო მიზნებისათვის. სტაბილური და რადიოაქტიური იზოტოპების შემცველ პრეპარატებს მოიხმარენ ზოგიერთი დაავადების დიაგნოსტიკისა და მკურნალობისათვის (კომპიუტერულ ტომოგრაფიაში კონტრასტის ფონზე იოდის <sup>127</sup><sub>53</sub>I სტაბილურ იზოტოპს, პოზიტრონულ-ემისიურ ტომოგრაფიაში ფტორის <sup>18</sup><sub>9</sub>F იზოტოპს და სხვა). კობალტის და ცეზიუმის რადიოაქტიური იზოტოპები <sup>60</sup><sub>27</sub>Co და <sup>137</sup><sub>24</sub>Cs γ-გამოსხივების წყაროს წარმოადგენს და ფართოდ გამოიყენება სხვადასხვა მიზნებისათვის. ატომურ ენერგეტიკაში ბირთვულ „საწვავად“ იყენებენ ურანისა და პლუტონიუმის <sup>233</sup><sub>92</sub>U, <sup>235</sup><sub>92</sub>U, <sup>239</sup><sub>94</sub>Pu, <sup>241</sup><sub>94</sub>Pu, რადიოაქტიურ იზოტოპებს. <sup>232</sup><sub>92</sub>U იზოტოპი გამოიყენება კოსმოსური აპარატების ენერგეტიკულ დანადგარებში.
 
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/იზოტოპები“-დან