მომხმარებელი:Georgiano/სავარჯიშო2: განსხვავება გადახედვებს შორის

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ახალი
იარლიყი: წყაროს რედაქტირება 2017
No edit summary
იარლიყი: წყაროს რედაქტირება 2017
ხაზი 1:
'''ანატოლიელი მონადირე-შემგროვებელი''' ({{Lang-en|Anatolian hunter-gatherers}}; '''AHG''') — იყვნენ ადამიანის ეპიპალეოლითური მოსახლეობა რომლებიც დაახლ. ძვ. წ. 13,642-13,073 წლებში სახლობდნენ ანატოლიაში. ეს მოსახლეობა შეიცავს სამიდან ერთ-ერთ დღემდე ნაცნობ წინაპრულ გენეტიკას თანამედროვე ევროპელებისა: დასავლეთის მონადირე-შემგროვებელი, ანატოლიელი ნეოლითის ფერმერი და უძველესი ჩრდილო ევრაზიელი (დასავლეთ სტეპის მესაქონლეობის მეშვეობით).
'''ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედები''' ({{Lang-en|Early European Farmers}}; '''EEF'''), ''პირველი ევროპელი მიწათმოქმედები'' (FEF), ''ნეოლითური ევროპელი მიწათმოქმედები'' ან ''ძველი ეგეოსელი მიწათმოქმედები'' (ANF) — ტერმინი, რომელიც [[არექოგენეტიკა|არქეოგენეტიკაში]] აღნიშნავს [[ევროპა|ევროპის]] ადრეული [[ნეოლითის ხანა|ნეოლითის ხანის]] მიწათმოქმედებისგან წარმომავლობას.
 
== შესავალი ==
ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების წინაპრები [[დასავლეთის მონადირე შემგროვებლები|დასავლეთის მონადირე-შემგროვებლებისგან]] (WHG) დაახლ. 43.000 წლის წინ, ხოლო [[კავკასიელი მონადირე-შემგროვებელი|კავკასიელი მონადირე-შემგროვებლებისგან]] (CHG) დაახლ 23.000 წლის წინ გამოეყვნენ. როგორც ჩანს ძვ. წ. VII ათასწლეულში, ისინი ჭარბი რაოდენობით, [[ანატოლია|ანატოლიიდან]] [[ბალკანეთი|ბალკანეთში]] გადასახლდნენ, სადაც მათ სრულიად ჩაანაცვლეს დასავლეთის მონადირე-შემგროვებლები (WHG). ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების Y [[დნმ]]-ი ჩვეულებრივ მიეკუთვნებოდა [[G-M201 ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|G2a]], და ნაკლებად [[H ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|H]], [[T-M184 ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|T]], [[J ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|J]], [[C-V20 ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|C1a2]] და [[E-P2 ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|E1b1]], მაშინ როცა მაშინ როცა მათი მიტოქონდრიული დნმ-ი უფრო მრავალფეროვანია. ბალკანეთში ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედები ორ ფრთად დაიყვნენ, ერთი რომელიც დასავლეთით დაიძრა [[დუნაი|დუნაის]] (Linear Pottery culture) მიმართულებით ევროპაში, ან დასავლეთ [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუაზღვისპირეთში]] (Cardial Ware). [[ჩრდილოეთ ევროპა|ჩრდილოეთ]] და [[აღმოსავლეთ ევროპა|აღმოსავლეთ ევროპის]] დიდი ნაწილი ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების მიერ არ იყო ათვისებული. [[ნეოლითის ხანა|შუა ნეოლითის ხანაში]] დასავლეთ მონადირე-შემგროვებლების (WHG) მამისეული წარმომავლობის აღმავლობა აღინიშნება მრავალ ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების თემში, რასაც მოჰყვა მონადირე-შემგროვებელი მამისეული ჰაპლოჯგუფების სიხშირის მატება მათ შორის.
[[ფაილი:Anatolian_hunther_gatherer.png|მინი|პირველი ანატოლიელი მონადირე-შემგროვებლის ნაშტები, თარიღდება ძვ. წ. 13,642-13,073 წწ.]]
ამ უძველესი მოსახლეობის არსებობა დადგინა გენეტიკური ანალიზით, რომელიც ჩაუტარდა მამრ ინდივიდუალის ნაშთებს პინარბაშის არქეოლოგიურ საიტზე, ცენტრალურ ანატოლიაში, რომელიც დათარიღდა ძვ. წ. 13,642-13,073 წლით. მოსახლეობა ჩვეულებრივ იმიჯნება დანარჩენი [[პლეისტოცენი|პლეისტოცენიში]] ნაცნობი მოსახლეობისგან.
 
ირკევა<ref name=":0" /> რომ ანატოლიის ნეოლითური მოსახლეობა მათი ძირითადი წინაპრობა მოდის AHG-სგან, რითიც ვარაუდობენ რომ აგრიკულტურა ადგილობრივი მონადირე-შემგროვებლების მიერ იქნა მიღებული ადგილზევე და ის რეგიონში არ გავრცელებულა დემიური დიფუზიის გზით.
[[ენეოლითი|ენეოლითსა]] და [[ბრინჯაოს ხანა|ადრეულ ბირნჯაოს ხანაში]], ევროპის ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების კულტურები პონტურ-კასპიური სტეპიდან მიგრირებული დასავლეთ სტეპის მესაქონლეების (WSH) მიერ იქნა ძლეული, რომლებიც თავად [[აღმოსავლეთის მონადირე-შემგროვებლები|აღმოსავლეთ მონადირე-შემგროვებლებისა]] (EHG) და კავკასიელი მონადირე-შემგროვებლების (CHG) ნარევს წარმოადგენდნენ. ამ შემოსევამ განაპიროა ევროპაში ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების Y დნმ-ის თითქმის სრული ჩანაცვლება EHG/WSH-ის Y დნმ-ით (ძირითადად [[R1b ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|R1b]] და [[R1a ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|R1a]]). მიუხედავად ამისა, ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების მიტოქონდრიული დნმ რჩება ხშირი, რაც EHG/WSH მამრების და ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედ (EEF) მდედრებთან შერევაზე მიუთითებს. დასავლეთ სტეპის მესაქონლეების ჩრდილოეთ ევროპასა და უკან [[ევრაზიის სტეპი|ევრაზიის სტეპებში]] შემდგომი მიგრაციების შედეგად, ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების მიტოქონდრიული დნმ ევრაზიის სხვა ნაწილებშიც გაიფანტა.
 
== გენეტიკა ==
ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების წარმომავლობა რჩება ევროპაში, [[ხმელთაშუაზღვისპირეთი|ხმელთაშუაზღვისპირეთში]] ის აღწევს 60%-მდე (მაქსიმუმი 85%-ს აღწევს კუნძულ [[სარდინია|სარდინიაზე]]) და მცირდება ჩრდილოეთით [[ბალტიისპირეთი|ბალტიის ზღვის]] მიმართულებით, სადაც ის 30%-მდე აღწევს.
[[ფაილი:PCA_AHG.png|მინი|Principal component analysis, location and datation of the individuals analyzed in Feldman et al. (2019). The PCA shows the genetic affinities of Anatolian hunter-gatherers with other ancient populations.]]
ავტოსომურ დონეზე,<ref name=":0" /> ძირითადი კომპონენტის მეთოდის მეშვეობის შედეგად გაანალიზებული AHG ინდივიდუალი აღმოჩნდა, რომ ახლოს იდგა ორი შემდეგი ანატოლიის მოსახლეობის, ანატოლიის აკერამიკული მიწათმოქმედებთან (AAF), რომელიც თარიღდება ძვ. წ. 8300-7800 წლით, და ანატოლიის კერამიკულ მითათმოქმედებთან (ACF), თარიღდება ძვ. წ. 7000-6000 წლით. ამ ადრეულმა ანატოლიურმა მიწათმოქმედებმა მოგვიანებით ჩაანაცვლეს ევროპელი მონადირე-შემგროვებლების მოსახლეობა ისეთი მაშტაბით, რომ დღევანდელი ევროპის მოსახლეობის უმთავრეს გენეტიკურ წვლილს შეადგენენ, განსაკუთრებით ეს ეხება ხმელთაშუაზღვისპირეთს. გარდა ამისა, მათი პოზიცია ამ ანალიზში შუალედურია [[ნატუფიური კულტურა|ნატუფიელ]] მიწათმოქმედებსა და [[დასავლეთის მონადირე-შემგროვებელი|დასავლელ მონადირე-შემგროვებლებს]] შორის (WHG). უკანასკნელი დადასტურებულია ''ADMIXTURE'' და ''qp-Adm'' ანალიზის მიხედვით, რაც ადასტურებს ევროპელი და ახლო-აღმოსავლეთის წარმომავლობის მქონე მონადირე-შემგროვებლების ყოფნას ცენტრალურ ანატოლიაში გვიანი პლეისტოცენის პერიოდში. რაც შეეხება მათ გენეტიკურ სიახლოვეს WHG– სთან, დამტკიცებულია, რომ ეს სიახლოვე უფრო დიდია ეგრეთ წოდებული ვილაბრუნას კლასტერთან, რომელიც ევროპაში 14.000 წლის წინ სახლობდა, და ასევე ინდივიდუალთან, რომელიც ცნობილია, როგორც '''Iron Gates HG''', ბალკანეთიდან. ამ შედეგების დეტალური კვლევა იძლევა იმის თქმის საშუალებას, რომ ეს სიახლოვე არ არის გენეტიკური დინების AHG-დან ვალიბუნას კლასტერის წინაპრებამდე, არამედ საპირისპიროდ: ეს იყო გენეტიკური დინება ვალიბუნას კლასტერიდან AHG-ს წინაპრებზე.
 
=== „საერთომშობლის“ მარკერები ===
ინდივიდუალური რომელსაც ანალიზი ჩაუტარდა მიეკუთვნება Y ქრომოსომის C1a2 (C-V20) ჰაპლოჯგუფს, რომელიც ნაპოვნია ზოგიერთ ადრეულ დასავლეთ მონადირე-შემგროვებელში, და მიტოქონდრიული ჰაპლოჯგუფი K2b. ორივე მამისეული და დედისეული ხაზი წარმოადგენს იშვიათობას თანამედროვე ევროპის მოსახლეობაში.
 
== ლიტერატურა ==
{{refbegin|3}}
* {{cite journal |last1=Alt |first1=Kurt W. |last2=Rodríguez |first2=Cristina Tejedor |display-authors=1 |date=February 7, 2020 |title=A massacre of early Neolithic farmers in the high Pyrenees at Els Trocs, Spain |url= |journal=[[Scientific Reports]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=10 |issue=2131 |page=2131 |doi=10.1038/s41598-020-58483-9 |pmc=7005801 |pmid=32034181 |ref={{harvid|Alt et al.|2020}}}}
* {{cite journal |last1=Brace |first1=Selina |last2=Diekmann |first2=Yoan |display-authors=1 |date=April 15, 2019 |title=Ancient genomes indicate population replacement in Early Neolithic Britain |url= |journal=[[Nature Ecology and Evolution]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=3 |issue=5 |pages=765–771 |doi=10.1038/s41559-019-0871-9 |pmc=7005801 |pmid=32034181 |ref={{harvid|Brace et al.|2019}}}}
* {{cite journal |last1=Brunel |first1=Samantha |last2=Bennett |first2=E. Andrew |display-authors=1 |date=June 9, 2020 |title=Ancient genomes from present-day France unveil 7,000 years of its demographic history |journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America]] |publisher=[[National Academy of Sciences]] |volume=117 |issue=23 |pages=12791–12798 |doi=10.1073/pnas.1918034117 |pmid=32457149 |pmc=7293694 |ref={{harvid|Brunel et al.|2020}}}}
* {{cite journal |last1=Cassidy |first1=Lara M. |last2=Maoldúin |first2=Ros Ó. |display-authors=1 |date=June 17, 2020 |title=A dynastic elite in monumental Neolithic society |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=582 |issue=7812 |pages=384–388 |doi=10.1038/s41586-020-2378-6 |pmid=32555485 |s2cid=219729757 |ref={{harvid|Cassidy et al.|2020}}|pmc=7116870 }}
* {{cite journal |last1=Fregel |first1=Rosa |last2=Méndez |first2=Fernando L. |display-authors=1 |date=June 26, 2018 |title=Ancient genomes from North Africa evidence prehistoric migrations to the Maghreb from both the Levant and Europe |journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America]] |publisher=[[National Academy of Sciences]] |volume=115 |issue=26 |pages=6774–6779 |doi=10.1073/pnas.1800851115 |doi-access=free |pmid=29895688 |pmc=6042094 |ref={{harvid|Fregel et al.|2018}}}}
* {{cite journal |last1=Goldberg |first1=Amy |last2=Günther |first2=Torsten |display-authors=1 |date=March 7, 2017 |title=Ancient X chromosomes reveal contrasting sex bias in Neolithic and Bronze Age Eurasian migrations |journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America]] |publisher=[[National Academy of Sciences]] |volume=114 |issue=10 |pages=2657–2662 |doi=10.1073/pnas.1616392114 |pmc=5347611 |pmid=28223527 |ref={{harvid|Goldberg et al.|2017}}|doi-access=free }}
* {{cite journal |last1=Haak |first1=Wolfgang |last2=Lazaridis |first2=Iosif |display-authors=1 |date=March 2, 2015 |title=Massive migration from the steppe was a source for Indo-European languages in Europe |url= |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=522 |issue=7555 |pages=207–211 |doi=10.1038/nature14317 |pmc=5048219 |pmid=25731166 |ref={{harvid|Haak et al.|2015}}}}
* {{cite journal |last1=Jones |first1=Eppie R. |last2=Gonzalez-Fortes |first2=Gloria |display-authors=1 |date=November 16, 2015 |title=Upper Palaeolithic genomes reveal deep roots of modern Eurasians |url= |journal=[[Nature Communications]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=6 |issue=8912 |page=8912 |doi=10.1038/ncomms9912 |pmc=4660371 |pmid=26567969 |ref={{harvid|Jones et al.|2015}}}}
* {{cite journal |last1=Jones |first1=Eppie R. |last2=Zarina |first2=Gunita |display-authors=1 |date=February 20, 2017 |title=The Neolithic Transition in the Baltic Was Not Driven by Admixture with Early European Farmers |url= |journal=[[Current Biology]] |publisher=[[Cell Press]] |volume=27 |issue=4 |pages=576–582 |doi=10.1016/j.cub.2016.12.060 |pmc=5321670 |pmid=28162894 |ref={{harvid|Jones et al.|2017}}}}
* {{cite journal |last1=Juras |first1=Anna |last2=Chyleński |first2=Maciej |display-authors=1 |date=August 2, 2018 |title=Mitochondrial genomes reveal an east to west cline of steppe ancestry in Corded Ware populations |url= |journal=[[Scientific Reports]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=8 |issue=11603 |page=11603 |doi=10.1038/s41598-018-29914-5 |pmc=6072757 |pmid=30072694 |ref={{harvid|Juras et al.|2018}}}}
* {{cite journal |last1=Lazaridis |first1=Iosif |last2=Patterson |first2=Nick |display-authors=1 |date=September 17, 2014 |title=Ancient human genomes suggest three ancestral populations for present-day Europeans |url= |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=513 |issue=7518 |pages=409–413 |doi=10.1038/nature13673 |pmc=4170574 |pmid=25230663 |ref={{harvid|Lazaridis et al.|2014}}}}
* {{cite journal |last1=Lipson |first1=Mark |last2=Szécsényi-Nagy |first2=Anna |display-authors=1 |date=November 8, 2017 |title=Parallel palaeogenomic transects reveal complex genetic history of early European farmers |url= |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=551 |issue=7680 |pages=368–372 |doi=10.1038/nature24476 |pmc=5973800 |pmid=29144465 |ref={{harvid|Lipson et al.|2017}}}}
* {{cite journal |last1=Malmström |first1=Helena |last2=Linderholm |first2=Anna |display-authors=1 |date=January 19, 2015 |title=Ancient mitochondrial DNA from the northern fringe of the Neolithic farming expansion in Europe sheds light on the dispersion process |url= |journal=[[Proceedings of the Royal Society|Proceedings of the Royal Society B]] |publisher=[[Royal Society]] |volume=370 |issue=1660 |doi=10.1098/rstb.2013.0373 |pmc=4275881 |pmid=25487325 |ref={{harvid|Malmström et al.|2015}}}}
* {{cite journal |last1=Marcus |first1=Joseph H. |last2=Posth |first2=Cosimo |display-authors=1 |date=February 24, 2020 |title=Genetic history from the Middle Neolithic to present on the Mediterranean island of Sardinia |url= |journal=[[Nature Communications]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=11 |issue=939 |page=939 |doi=10.1038/s41467-020-14523-6 |pmc=7039977 |pmid=32094358 |ref={{harvid|Marcus et al.|2020}}}}
* {{cite journal |last1=Martiniano |first1=Rui |last2=Cassidy |first2=Lara M. |display-authors=1 |date=July 27, 2017 |title=The population genomics of archaeological transition in west Iberia: Investigation of ancient substructure using imputation and haplotype-based methods |journal=[[PLOS Genetics]] |publisher=[[PLOS]] |volume=13 |issue=7 |pages=e1006852 |doi=10.1371/journal.pgen.1006852 |pmc=5531429 |pmid=28749934 |ref={{harvid|Martiniano et al.|2017}}}}
* {{cite journal |last1=Mathieson |first1=Iain |last2=Lazaridis |first2=Iosif |display-authors=1 |date=November 23, 2015 |title=Genome-wide patterns of selection in 230 ancient Eurasians |url= |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=528 |issue=7583 |pages=499–503 |doi=10.1038/nature16152 |pmc=4918750 |pmid=26595274 |ref={{harvid|Mathieson et al.|2015}}}}
* {{cite journal |last1=Mathieson |first1=Iain |last2=Alpaslan-Roodenberg |first2=Songül |display-authors=1 |date=February 21, 2018 |title=The genomic history of southeastern Europe |url= |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=555 |issue=7695 |pages=197–203 |doi=10.1038/nature25778 |pmc=6091220 |pmid=29466330 |ref={{harvid|Mathieson et al.|2018}}}}
* {{cite journal |last1=Olalde |first1=Iñigo|last2=Schroeder |first2=Hannes |display-authors=1 |date=September 2, 2015 |title=A Common Genetic Origin for Early Farmers from Mediterranean Cardial and Central European LBK Cultures |url= |journal=[[PLOS Genetics]] |publisher=[[PLOS]] |volume=32 |issue=12 |pages=3132–3142 |doi=10.1093/molbev/msv181 |pmc=4652622 |pmid=26337550 |ref={{harvid|Olalde et al.|2015}}}}
* {{cite journal |last1=Olalde |first1=Iñigo |last2=Mallick |first2=Swapan |display-authors=1 |date=March 15, 2019 |title=The genomic history of the Iberian Peninsula over the past 8000 years |url= |journal=[[Science (journal)|Science]] |publisher=[[American Association for the Advancement of Science]] |volume=363 |issue=6432 |pages=1230–1234 |doi=10.1126/science.aav4040 |pmc=6436108 |pmid=30872528 |ref={{harvid|Olalde et al.|2019}}}}
* {{cite journal |last1=Rivollat |first1=Maïté |last2=Jeong |first2=Choongwon |display-authors=1 |date=May 29, 2020 |title=Ancient genome-wide DNA from France highlights the complexity of interactions between Mesolithic hunter-gatherers and Neolithic farmers |url= |journal=[[Science (journal)|Science]] |publisher=[[American Association for the Advancement of Science]] |volume=6 |issue=22 |pages=eaaz5344 |doi=10.1126/sciadv.aaz5344 |pmc=7259947 |pmid=32523989 |ref={{harvid|Rivollat et al.|2020}}}}
* {{cite journal |last1=Saag |first1=Lehti |last2=Varul |first2=Liivi |display-authors=1 |date=July 24, 2017 |title=Extensive Farming in Estonia Started through a Sex-Biased Migration from the Steppe |journal=[[Current Biology]] |publisher=[[Cell Press]] |volume=27 |issue=14 |pages=2185–2193 |doi=10.1016/j.cub.2017.06.022 |doi-access=free |pmid=28712569 |ref={{harvid|Saag et al.|2017}}}}
* {{cite journal |last1=Sánchez-Quinto |first1=Federico |last2=Malmström |first2=Helena |display-authors=1 |date=May 7, 2019 |title=Megalithic tombs in western and northern Neolithic Europe were linked to a kindred society |journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America]] |publisher=[[National Academy of Sciences]] |volume=116 |issue=19 |pages=9469–9474 |doi=10.1073/pnas.1818037116 |pmc=6511028 |pmid=30988179 |ref={{harvid|Sánchez-Quinto et al.|2019}}|doi-access=free }}
{{Refend}}
 
 
[[კატეგორია:ნეოლითური ევროპა]]
== სქოლიო ==
[[კატეგორია:არქეო-გენეტიკური ხაზი]]
{{სქოლიო}}